ИЈАН БУРИМА
ФИФА, како и Меѓународниот олимписки комитет, секогаш се поклонува пред моќта на парите – а фактот што малиот Катар ја доби организацијата на овогодинешното првенство покажува колку односите на моќ во светот се променија во последно време.
Може да се смета на фактот дека Светската фудбалска федерација, попозната како ФИФА, за Светското првенство во Катар ќе излезе со здодевна парола: „Фудбалот го обединува светот“. Во официјалното промотивно видео се наоѓаат Аргентинецот Лионел Меси кој ја кажува пораката на шпански и Бразилецот Нејмар кој тоа го прави на португалски. Но, дали е навистина така? Дали фудбалот навистина го обединува светот?
Се разбира не. Фудбалот не е способен да обедини ниту поединечни нации. Во Бразил, жолто-зелените национални бои беа узурпирани од приврзаниците на неодамна поразениот претседател Жаир Болсонаро (кој имаше и поддршка од Нејмар), што ги иритираше приврзаниците на изборниот победник Луис Игнатиус Лула де Силва, кој пак беше поддржан од Бразилецот. селекторот на репрезентацијата Тите и избелениот напаѓач Ричарлисон .
Идејата дека спортските настани ги обединуваат народите во светот е стара опсесија која потекнува од времето кога баронот Пјер де Кубертен ги измислил модерните Олимписки игри во 1896 година. Спортот, во умот на баронот – и умовите на бесконечен број последователни спортски функционери – требаше да биде нешто над политиката, меѓународните тензии и сите други форми на несогласување. А ФИФА е промотор на фантазијата за свет без политика, во кој конфронтации сè уште постојат само на спортски терен.
Се разбира, самата одлука да се одржи овогодинешниот турнир во Катар, шеик богат со гас без фудбалска традиција или докази за вистински интерес за спортот, сама по себе е политички мотивирана. Емирот на Катар копнееше тимот да и обезбеди на земјата престижен светски настан, а неговата земја имаше доволно пари да го купи. Се зборува дека дебели пликови им се лизнале во џебовите на челниците на ФИФА кои донеле одлука каде ќе се организира овогодинешното првенство. А ФИФА, исто така, беше богато наградена за доделувањето на правата за емитување на Ал Џезира, државниот телевизиски канал на Катар.
ФИФА очигледно не е премногу потресена од фактот дека досието за човекови права во Катар е мизерно, работниците мигранти се жртви на злоставувања, а хомосексуалноста е забранета со закон – секако не повеќе од тоа што другите меѓународни спортски функционери беа во минатото кога организираа големи настани. натпреварите беа доделени на некои уште поконтроверзни домаќини. На крајот на краиштата, последното Светско првенство на ФИФА се одржа во Русија, која во тоа време веќе беше под меѓународни санкции. А Олимпијадата во 1936 година се одржа во Хитлеровиот Берлин.
Но, фактот дека малиот Катар, првата арапска земја на која и е доверена организацијата на Светско фудбалско првенство, има толку големо влијание покажува колку односите на моќ се променија во последно време. А ФИФА, како и Меѓународниот олимписки комитет, секогаш се поклонува на моќта на парите – што беше видливо по тоа што на крајот ниту еден фудбалер не носеше капитенска лента на која пишуваше „Една љубов“. Таа порака за поддршка на човековото право да се сака кој било и на кој било начин беше сфатена како политички став – и ФИФА не може да дозволи мешање на спортот и политиката.
Освен, нели, кога може и кога се сака. Така, се покажа дека е сосема прифатливо за навивачите на Иран, Саудиска Арабија или Катар на стадионите е да изразат солидарност со Палестинците со веење палестински знамиња. И додека најмногу што успеа да направи холандската министерка за спорт, Кони Хелдер, беше да се појави на стадионот со мала значка на која пишуваше „Една љубов“, катарскиот функционер која седеше до неа мирно ја стави на ракавот капитенската лента со моделот на традиционална палестинска марама.
Само германската репрезентација отворено протестираше против забраната за изразување поддршка за сексуалната слобода, позирајќи со тупаници преку уста за заедничка фотографија. ФИФА веднаш ги предупреди да престанат или да се соочат со сериозни последици. Секоја критика за кршењето на човековите права во Катар брзо беше проследена со контраобвинувања за расизам, на кои им се придружи Џани Инфантино, швајцарскиот шеф на ФИФА, кој ги потсети Европејците на „3.000 години“ од западниот империјализам. Забранети беа и маиците на кои пишуваше „жена“ или „слобода“ за да не се иритира теократскиот режим на Иран, кој во моментов се соочува со истите пароли дома.
Толку од меѓународното единство. Но, отсуството на национално единство е подеднакво впечатливо. Беше интересно да се видат многу Иранки на трибините кои без марами ги следат натпреварите на својата репрезентација. Уште посилен впечаток остави фактот што демонстрантите во Техеран и другите ирански градови, протестирајќи против напорите на режимот да ја изгребе фудбалската слава на националниот тим, ја прославија елиминацијата на нивната репрезентација – и тоа на натпреварот против САД. , не помалку. А највпечатливо од се’ беше одбивањето на иранските репрезентативци да ја пеат националната химна пред почетокот на нивниот прв настап на шампионатот, против Англија. Потоа следеше предупредување од Иранската револуционерна гарда да не ни помислуваат дека овој храбар гест на пркос за поддршка на демонстрантите во татковината да се повтори и на следните натпревари.
Треба да се спомене и необичната елиминација на младата германска репрезентација, чии играчи се обидоа да застанат во одбрана на своите убедувања. Како и повеќето репрезентации, така и германската е мултиетничка. Еден од фудбалерите Илкај Гундоган е со турско потекло. Таткото на Џамал Мусијале, нивниот најдобар играч од средниот ред, потекнува од Нигерија. А водечкиот дефанзивец, Антонио Ридигер, чија мајка е од Сиера Леоне, е муслиман.
Кога германската репрезентација не успеа да се пласира во осминафиналето, на крајот само затоа што Шпанија беше поразена од Јапонија, конзервативните коментатори во Германија сметаат дека причината за тоа е отсуството на традиционалниот германски борбен дух кај играчите. Некои членови на екстремно десничарската Алтернатива за Германија (AfD) дури излегоа во јавноста со тезата дека овој наводен недостаток на борбеност е последица на желбата на националниот тим да носи лента со „искривена “ порака „Една љубов“. И пред Мундијалот во некои десничарски кругови имаше напади на шарениот состав на репрезентацијата, бидејќи, не беше составен од „вистински“ Германци.
Една од ирониите на модерниот фудбал е тоа што репрезентациите ги разгоруваат страстите во контекст на суштински карневалски приказ на патриотска партизација. Ова е причината зошто државните челници сакаат да се појавуваат на стадионите во боите на својата репрезентација. Но, фудбалерите се претежно соиграчи од европските тимови, зборуваат неколку јазици и често се блиски пријатели со играчи од други земји, што ги прави несоодветни за улогата на аватари на овој вид шовинизам. Тие се членови на екстремно богата и навистина космополитска елита – токму типот на луѓе кои десничарските популисти сакаат да ги мразат.
Затоа, фудбалските ѕвезди се во извесна смисла вистински обединети, дури и кога Светското првенство не успева да обедини никого. Но, секако е јасно зошто ФИФА го избра слоганот што го направи за овој шампионат. „Парите го вртат светотг“ сепак би била премногу искрена порака за нејзините критериуми.
