Ниту една промена на името нема да донесе промена во структурата, луѓето, начинот на размислување или менталитетот. Не сите во овие области, како што го нарекуваме регионот денес, сфатија дека треба да ги прилагодат своите недостатоци и нивните квалитети во времето што доаѓа. И тоа раѓа конфликт, фрустрација и неуспех. Додека не сфатиме дека клучот за решението е во наши раце, ништо важно нема да се промени, во ниту една од овие држави
ДРАГАН ЈОВИЌЕВИЌ
Неколку дена се дружевме со актерот Никола Ристановски на Филмскиот фестивал Херцег Нови, каде ги оценувавме филмовите во натпреварувачката програма на одделни сесии – тој, како член на официјалното жири, јас како дел од Асоцијацијата на филмски критичари. Но, повеќе од тоа, времето што го поминав со него целосно нè убеди зошто овој актер, кој претежно живее во Скопје, каде активно работи е многу често гостин во филмски, телевизиски и театарски проекти во регионот, со тек на време стана еден од најомилените актери во бившиопт ју- простор. Ристановски едноставно плени со енергија, природност, шарм и непосредност во комуникацијата.
Се согласивме дека обајцата имаме многу симпатија за фестивалот „Херцег Нови“, на кој се прикажани филмови од соседните земји во речиси митскиот простор на кулата Канли, како и во другите кина во овој град. Покрај тоа, Ристановски има многу љубов кон луѓето вклучени во филмот денес, а не за филмскиот бизнис, кои стануваат како семејство во тие седум фестивалски денови. Сепак, вели тој, воодушевен е кога ги налудува оние што имаат желба и емоција да создадат нешто, да откријат млади автори кои успеваат да зборуваат, но и да ги исполнат оние на кои им се восхитува и ги почитува. И, рече тој, ова е сосема доволна причина да се биде дел од фестивалот „Херцег Нови“. По неговото враќање, како што ни откри, тој продолжува да работи на театарската пиеса на Мартин Макдоне The Hangman, чија премиера треба да се очекува деновиве.
Вашата матична земја честопати беше во фокусот во последно време заради голем број турбуленции. Како, пред сè, ја доживеавте промената на името во Северна Македонија?
– Многу интимно, како и секој нормален човек. Покрај тоа, овој договор за новото име на државата беше потпишан пред куќата на мојот дедо, кој се наоѓа на територијата на денешна Грција, од каде што моето семејство беше расфрлано низ земјите од Источниот блок и пред кои дедо ми го остави животот. Значи, тотално е лудо да се каже нешто за тоа. За мене, промена на името на државата е многу интимна приказна. Ако ова е рационализирано и се гледа дека и Римската империја и Советскиот сојуз не успеале, дека Индијанците исто така исчезнале, и дека некои големи нации сè уште немаат своја држава, и дека имаат помали кои имаат држави ама не ги владеат целосно, тогаш можеме да зборуваме за глобална неправда, од која никој не е лишен. Светот едноставно се заснова на постулатите на неправдата. И, секако, промена на името на Македонија зборува за оваа неправда, што беше неизбежно.
Како изгледа Северна Македонија денес?
Ниту една промена на името нема да донесе промена во структурата, луѓето, начинот на размислување или менталитетот. Не сите во овие области, како што го нарекуваме регионот денес, сфатија дека треба да ги прилагодат своите недостатоци и нивните квалитети во времето што доаѓа. И тоа раѓа конфликт, фрустрација и неуспех. Додека не сфатиме дека клучот за решението е во наши раце, ништо важно нема да се промени, во ниту една од овие држави.
Кога велиш содржина, што сакаш да кажеш конкретно?
Да почнеме со обичните работи, црвените линии, прашањето што е дозволено, а што не. Што е работна навика и што е професионализам? Не сфативме дека професионализам е всушност најголемиот вид на патриотизам. Можеби звучи парадоксално, но е така. Ако ја заврши својата работа како што треба, тој ќе дадеше најмногу за својата земја.
Како ви изгледа во принцип односот меѓу нашите две земји? Некогаш повеќе се говори за тоа, некогаш помалку, некогаш се чини тој однос поцврст, некогаш не…
– Сите будалаштини ги прават оние кои управуваат. Народите штосе блиски исе блиски и тука нема приказна. Ние ги гледаме исти претстави, исти натпревари, јадеме иста храна, се разбираме, имаме исти шеги, и тука не е возможно да се попстави граница, бидејќи менталитетите не ја препознаваат. Сето останато, повремените заладувања го прават оние на кои тоа им одговара. Оние кои од тоа профитираат. И прадоксално, оние кои прават профит потоа не знаат што со тој профит, немаат визија, туку живеат понатаму во својата несреќа. И тоа и се случува циклично, луѓето се држат во необразованост, па се во состојба кога е лесно со нив да се манипулира. Нема да се случи рез и се да почне од почеток. Се донесе некој декрет и да се знае дека од денес вака повеќе не се може.
Овој разговор, всушност, нè враќа на вашата улога во „Бурето барут“ во филмската верзија на Горан Паскаalевиќ. На вашиот монолог што започнува и завршува филмот, што зборува за нашата не толку светла иднина…
Тој монолог е од другиот текст на Дејан Дуковски наречен „Маме му ебам кој прв заочна“. И таа титула многу добро се држи до овој разговор (се смее). Се сеќавам на сите реченици што ги изговара мојот лик. Во тоа време, ние сè уште се надевавме дека можеме да го промениме она што е уништено. Ова го веруваше целата моја генерација во 90-тите години. Но, бевме наивни и доста млади. Нешто се расипа во овие години на европска надеж.
Дали „Буре барут“ денес би изгледало сосема поинаку денес?
Па се разбира. Додека постоеше надеж во сите тие наши вредности, са сите наши мани, требаше да се има верба во подобро. „Буре барута“ имаше неодолив шарм. Едносавноста на тој локален, безпричинско и понекогаш наивно насилство, садржавало во себи зрно на човечност и посебност, емоционалност типична за Балкан. Денас, после двадесет година, тоа насилство повеќе не е смешно. Дури и она најнаивното. Тогаш се бавевме со извори на насилство во малите средини, што произлази од минорни работи – од љубомора, завист, заради соседот или ракијата. Заради братството и единството. Во међувреме, на то заборавивме а не се научивме на толеранцијата. И зато данас, више ништо у тоа „Буре барут“, ништо духовито или шармантно. Постана бесмислено, а ние не станавме подобри. Пре двадесет години, велам, постоеше надеж дека тоа ќе се случи. Ама не се случи.
