Книжарот Жан Перду верува во моќта на читањето и точно знае која книга лечи која болест на душата. Тој знае што лекува тага, што лекува напуштени души, што помага да пораснат и да ги прифатат животните факти какви и да се. Тој продава романи како лек во неговата пловечка книжарница Pharmacie littéraire
ТАМАРА БОРИЌ
По повод објавувањето на книгата „Мала париска книжарница“, германската авторка зборува за љубовта кон книгите, но и за борбата за подобри права на писателите и на сите уметници.
Книжарот Жан Перду верува во моќта на читањето и точно знае која книга лечи која болест на душата. Тој знае што лекува тага, што лекува напуштени души, што помага да пораснат и да ги прифатат животните факти какви и да се. Тој продава романи како лек во неговата пловечка книжарница Pharmacie littéraire. Но, во исто време не знае како да се излечи од една ноќ пред дваесет и една година кога убавата провансалска Манон го остави додека спиеше. Таа не остави ништо, освен писмо – кое Перду немаше храброст да го прочита. До тоа лето. До летото кое ќе промени сè и ќе го однесе од малите улички на Монтањар на патување во минатото, во спомените, во срцето на Прованса и назад во животот.
„Малата париска книжарница“ на 48-годишната германска авторка Нина Џорџ е вистинска книжевна сензација која стана светски хит. Романот е преведен на 30 светски јазици, а неодамна е објавен во Хрватска.
Нина Џорџ е писателка и хонорарна новинарка која има објавено 26 книги, стотици раскази и повеќе од 600 колумни. Таа е исклучително активна во правната заштита на писателите и нивната работа, основач е на ПСМ за авторски права, советник на Управниот одбор на германскиот ПЕН центар и член на Одборот на трите мориња, состаавена од писатели и преведувачи.
Зборува за борбата за подобри права на писателите и на сите уметници, особено на интернет, каде, како што вели, 350 милиони луѓе секојдневно бесплатно користат нелегални содржини.
Во книгата „Мала париска книжарница“ пишувате за страста кон книгите, но и за загубата, големата љубов. Која беше вашата инспирација и зошто продавницата се наоѓаше во Париз и Франција?
– Поводот за тоа што се случи пред да почнам да ја пишувам книгата е секогаш донекаде лага. Првично планирав да напишам книга за болката на љубовта, од машка перспектива – затоа што верувам дека мажите страдаат многу подлабоко и потешко поради загубата. Кога веќе не сте сакани, кога веќе не ви е дозволено да сакате – овие работи влијаат на мажите поинаку отколку на жените, можеби дури и на начин што може да им го промени животот.
Но, тогаш татко ми почина. Премногу млад, премногу ненадејно. Тоа значеше дека го изгубив мојот најдобар пријател, мојот најблизок човек од доверба, детството, безбедноста, основата. Во исто време имав несреќа со дискус хернија, па ми ставија титаниумски имплант меѓу пршлените на вратот. Сите овие настани ми ја засилија болката. Пациентите кои страдаат од болка се запознаени со скалата од нула до десет. Еден значи: би можел да земам аспирин и да лежам некое време. Десет значи: убиј ме сега! Не можам повеќе да издржам. Цело тоа време бев на седум, и така со месеци. Со други зборови, болката – ментална и физичка – имаше контрола над мене.
Болката – физичка и емоционална – го менува човекот. Таа е скулпторка, но која штотуку срши сè. Физичка болка и интензивна љубовна загуба што останува во душата на човекот по нечија смрт – двата вида на болка поставија длабоко јадро во тоа време. Тоа јадро почна да ми го менува гласот како писател. Исчистив сè што ме мачеше на патот: суетата што ме натера да напишам навистина „убава“ проза, стравот од неуспех, грижата дека тоа никому не би го сакал. Потоа почнав да пишувам за начини да преживеам нечија смрт.
А што се однесува до прашањето дали продавницата мораше да се наоѓа во Париз: одговорот е да. Пејзажите и локациите во моите романи се секогаш тајни ликови. Тие ја отсликуваат пошироката тема на романот, тие се како платното и палетата на бои со кои го сликам мојот заплет. Париз е жива романса. Франција значи сензуалност, слобода, револуција. Прованса го претставува копнежот, топлината и бескрајното синило на вечноста што се протега пред нас.
Мислите ли дека книгите навистина можат да заздрават, како што мисли главниот лик од вашиот роман?
– Зарем не мислиш така? Навистина: што дава поголема удобност од влегувањето во разговор со себе преку книга? Книгата е основата на нечија личност. Книгата ни помага да допреме длабоко во душата, каде што наоѓаме надеж, сила, вера, љубов, храброст и мудрост. Се покажа дека книгите го менуваат крвниот притисок, отчукувањата на срцето и мускулниот тонус. Седум минути читање дневно е порелаксирачко од капење, спортување или уживање во добар оброк.
Зошто сакаш книги?
– Тие се пријатели, учители, медицина, со кого да разговараме. Тие се провокатори. Ми го покажуваат светот, ме учат на различни начини на љубов, различни начини на омраза, различни култури, различни стравови. Тие ми дозволуваат да влезам во илјадници животи и да плачам кога нема никој наоколу и ми помагаат да ги соберам сопствените мисли. Се разбирам со читање.
Мислите ли дека постои книга за секој од нас што не дефинира? А дека има љубов за сите?
– Долго време размислував за ова. Како и за тоа дали има повеќе видови љубов. Апсолутно! Но, дали има книги кои се над таа книга што го одредила твојот живот, ехо што одекнува во тебе? Да, има книга за секој од нас. Но, мора многу да ги читаме за да го најдеме вистинскиот.
Вие сте основач на организацијата „ДА за авторските права“ и сте многу активни во промовирањето на потребата од правна заштита на писателите, нивните права. Која е главната цел на организацијата, а кои се најголемите предизвици?
– Сакам таков интернет каде повторно нешто вреди приватноста на податоците и почитувањето на граѓаните. Исто така почит кон сите уметнички достигнувања. Во моментов, пет големи компании од Силиконската долина газат над сите нас, кои профитираат од податоците на европските граѓани, како и од креативната работа на луѓето како мене. Долгорочниот план е да се освестат луѓето за уметничките достигнувања и големото значење на музиката, филмот и литературата. Уметноста е идентитетот на општеството. Тоа мора да биде и начин на политички отпор. Уметноста треба да ги поттикне луѓето да размислуваат, дејствуваат и да ја изразат својата хуманост без разлика на пазарот и консумеризмот. Нашата работа како уметник не е да бидеме производ, туку да го зачуваме човештвото..
Како би го оцениле германскиот книжевен пазар? Голема е, но плодна. Дали има некои интересни нови имиња?
– Германскиот пазар е здрав, силен и разновиден. Половина од романите не се напишани во Германија и затоа ни даваат пристап до многу култури, идеи и светови.
Од друга страна, би сакал да продаваме повеќе книги. Имаме многу паметни автори кои имаат уникатен поглед на светот: Џудит Херман, Изабел Богдан, Јулија Франк, Зои Џени, Сибил Берг, Дорте Хансен, да наведеме само неколку.
Книжевниот пазар сега се обидува да воспостави рамнотежа што беше речиси изгубена. Во последните десет или 15 години, фокусот е ставен на лесната литература или онаа што е исклучително заснована на акција. Заедно со тие книги, имавме и нечитливи, здодевни книги, прославени од стари луѓе во правливите уметнички делови во весниците.
Но, сега рамнотежата се врати. Не мора секој роман да има среќен крај. Ниту, пак, мора секогаш да го истражуваат ова големо германско страдање. Сега можеме да имаме вкрстени жанрови и повеќе литературна забава. Добри приказни кои не се лесни за читање, ниту клишеа. Но, кои не се ни нарцисоидни како што беше случајот со сериозната литература на старите добри Германци. Германскиот пазар ќе продолжи да цвета во следните десет години. Пред се поради фактот што се појавуваат нови гласови: гласовите на бегалците. Какви приказни ќе раскажуваат овие луѓе? Направете место за нив на полиците.
Ги спомнавте бегалците, може ли да ни кажете каква е моменталната состојба во Германија во однос на овој проблем?
– Во последните неколку години светот виде повеќе војна отколку мир. Живееме во време на војна; кој не го препозна – или е многу среќен или не ги следи вестите. Збирот на воена полиција, трговија со оружје и војни поврзани со екстремни религии значи дека има се помалку места во светот каде што може да се живее безбедно. Инаку мислам и на САД.
Имаме обврска да се справиме со предизвикот за решавање на овие проблеми, бидејќи секој од нас придонесе за нив. Државата не треба да се оценува само по тоа што го прави, туку и по она што не го прави. Без разлика на се, горд сум на моите сонародници. Тие не ги следеа слепо екстремните движења како Пегида или АфД, кои некои ги нарекуваат „германска чајна забава“, туку им се спротивставија. Тие ги засукаа ракавите и ја претворија нашата култура на гостопримство во реалност – дури и денес. Ќе треба да се потрудите за да најдете германски писател кој не презема ништо. Тие споделуваат информации, готват за сиромашните, учат германски јазик, донираат пари, разговараат со луѓето кои доаѓаат како бегалци.
