Пандемијата нè потсети дека не можеме да се фокусираме само на повисоки стапки на бруто домашен производ и профит, поаѓајќи од претпоставката дека максимизирањето на овие показатели автоматски придонесува за благосостојбата на општеството. Не придонесува и затоа е потребно да се ресетира системот
КЛАУС ШВАБ
Оваа година може да биде историска – и на позитивен начин. Седумдесет и пет години од оригиналната „Година нулта“ по крајот на Втората светска војна, имаме можност да имме таков старт повторно. Процесот што следеше по 1945 година беше буквално процес на обнова на урнатините на војната. Овој пат фокусот е сè уште на материјалниот свет, но и на многу други работи. Ние мора да се стремиме кон повисок степен на социјална софистицираност и да поставиме солидна основа за идната благосостојба на сите луѓе и на целата планета.
По Втората светска војна, започнавме со нова економска филозофија заснована на соработка и интеграција, каде што примарна цел беше материјалната благосостојба. Овој проект резултираше со појава на меѓународни организации како што се Светската банка, Меѓународниот монетарен фонд и Организацијата за економска соработка и развој и склучување на аранжмани што на крајот ќе се развијат во Светската трговска организација и Европската унија. Во западниот дел на светот, неолиберализмот – силна посветеност на слободниот пазар и ограничување на државната моќ – стана доминантен концепт и обезбеди децении просперитет и напредок.
Но, тој модел се сруши. Иако Ковид-19 е тој што му зададе последен удар, најмалку две децении беше јасно дека повоениот модел повеќе не е одржлив, како во еколошка, така и во социјална смисла (што, во вториот случај, се докажува од денешната драматично голема нееднаквост). Познатата реченица на англискиот историчар Томас Фулер вели дека „ноќта е најтемна непосредно пред зората“. Но, не можеме едноставно да претпоставиме дека по анусот хорорилис што е зад нас, што доведе до најголема здравствена криза и најдлабока рецесија во последните сто години, сигурно ќе следи подобра година. Ние мора да сториме нешто за да се случи тоа навистина.
Забележувам три столба на кои треба да се изгради. Прво, 2021 година може да биде годината кога ќе го ставиме под контрола Ковид-19. Ако сегашните предвидувања се покажат точни, ќе имаме на располагање цела низа вакцини. Ако ни дозволат да ја победиме пандемијата, треба да ги научиме лекциите од оваа криза. Иако вакцините можат да донесат стабилност, тие не се универзален лек. Исто како што мировниот договор доведува до крај на конфликтот, но не ги елиминира последиците од уништувањето до кое дојде војната, така и запирањето на пандемијата е само првиот чекор. Најголемиот предизвик ќе биде решавање на структурните недостатоци на нашите системи и институции, од кои многумина не полагаа испит кога беше потребно да се обезбеди потребната грижа и услуги на оние на кои им беше потребно.
Наше е да обезбедиме нашите системи за социјална заштита и здравствена заштита да станат поотпорни за идните генерации. Пандемијата нè потсети дека не можеме да се фокусираме само на повисоки стапки на бруто домашен производ и профит, поаѓајќи од претпоставката дека максимизирањето на овие показатели автоматски придонесува за благосостојбата на општеството. Не придонесува и тоа е причината зошто оваа година мора да донесе „големо ресетирање“ кога станува збор за начинот на кој пристапуваме кон економскиот раст и управување.
Второ, 2021 година ќе биде година во која владите на сите водечки земји, како и широките коалиции во приватниот сектор, ќе бидат посветени на постигнување на нула нивоа на емисии на стакленички гасови. Ова значи дека наместо да остане заглавен во трка до дното и да се плаши дека проблемот со оние што ќе се обидат да ги искористат предностите на значително намалување на емисиите во други земји за да не ги намалат самите ќе стане постојан, светот ќе да можат да имаат корист од декарбонизацијата на магичниот круг.
Во рамките на Европската унија, веќе е постигнат договор за вклучување на целта за постигнување неутралност на јаглерод до 2050 година во законот; Кина вети дека ќе стане неутрален јаглерод до 2060 година; и слично ветување даде и Јапонија, која ќе се обиде да го постигне ова до 2050 година. Сега предводени од Џо Бајден, САД повторно се приклучија на Парискиот договор за климатски промени и имаат амбиција да се префрлат на чиста енергија до 2050 година и да достигнат до нула емисии на стакленички гасови.
Овие обврски претставуваат историски важен развој на настаните. Кина, Јапонија, Соединетите држави и Европа сочинуваат значително повеќе од половина од глобалните емисии на стакленички гасови и повеќе од половина од светскиот БДП. Целите поставени со Парискиот договор сега очигледно се остварливи на национално и регионално ниво. Покрај тоа, напорите направени од владите сега се комплементарни со обврските преземени од индустријата и корпорациите. Никогаш порано глобалното движење за борба против климатските промени не било поголемо или поконкретно.
Конечно, 2021 година ќе биде годината кога компаниите ќе направат промена од строго краткорочен фокус на профитот на сопственикот кон стратегии насочени кон долгорочна одржливост на нивниот бизнис, како и интересите и придонесите на сите
(Клаус Шваб е основач и извршен претседател на Светскиот економски форум во Давос)
