Со години, економистите не беа во можност да ги предвидат идните трендови, што е основа за водење економска политика. Тие не ја предвидоа финансиската криза, ниту дека мерките за штедење ќе го зголемат јавниот долг. Меѓу другото, овие и други противречности ги анализираат авторите на книгата, Мирослав Н. Јовановиќ и Данијела З. Деспотовиќ. Добро да ја прочитаат нашите „зелени“ министри, бидејќи ним вакви четива им се секако дефицит од минатото
РАЈКО ТОМАШ
Економската литература на нам близок јазик беше збогатена кон крајот на минатата година со книгата (Де)глобализација на светската економија, која, по содржина и длабочина на академскиот третман на актуелните проблеми на глобализацијата и деглобализацијата, долго време недостасуваше, а е објавена од Економскиот факултет на Универзитетот во Крагуевац. Нејзините автори Мирослав Н. Јовановиќ и Данијела З. Деспотовиќ се познати на научната и стручната јавност по низа значајни дела од областа на меѓународната економија, економската интеграција и глобализацијата.
Еден од авторите, професорот д-р Мирослав Н. Јовановиќ, спаѓа во редот на истакнати српски економисти и интелектуалци кои вршат јавно влијание, пред сè, преку дела објавени од реномирани издавачи и складирани во респектабилни бази на податоци со научни трудови. Делото на професорката Јовановиќ е создадено во времето на најинтензивната глобализација во светот. Вториот автор, професорката д-р Данијела З. Деспотовиќ, со завидна кариера како универзитетски професор, спаѓа во редот на најдобрите познавачи на процесите и институциите преку кои се одвива глобализацијата. Нејзините дела ги покажуваат ефектите од глобализацијата, но, во исто време, ги идентификуваат причините и мотивациите за деглобализација. Предметната книга им даде можност на авторите да го применат искуството стекнато во долгогодишната истражувачка работа во анализата на низа противречности во процесот на економска интеграција и глобализација.
Што би рекол Милтон Фридман?
Настаните во светската економија, од не толку далечното минато, им понудија на авторите, во откриена форма, предмет на истражување на книгата. Милтон Фридман утврди пред повеќе од седум децении (Методологијата на позитивната економија, 1953) дека прогнозирањето е значењето на економската наука. Авторите на (Де)глобализацијата на светската економија забележуваат дека во последниве години, економистите не биле во можност да направат сигурни предвидувања за целите на водењето економска политика, што им кажува дека нешто сериозно не е во ред со економијата во последно време.
На ова укажува глобалната финансиска криза од 2008 година, чие потекло, структура и обем не можеа да се предвидат со бројни макроекономски модели. Потоа, мерките за штедење што беа препорачани за намалување на долговите за време на кризата доведоа до зголемување на долговите. Исто така, излегувањето на Британците од ЕУ не заврши со колапс на британската економија, исто како што меѓународните санкции против Русија не ја уништија руската економија.
Од друга страна, роботизацијата, гиг-економијата и вештачката интелигенција воведуваат сè потешки за предвидување параметри во функционирањето на пазарот на трудот и предвидувањето на вработеноста и трошоците за труд. Нарушувањата во функционирањето на глобалната економија создадоа широка основа за авторите да ја анализираат литературата и трендовите во модерната економија и да заземат свој став за набљудуваните феномени.
(Не)очекувани последици од глобализацијата, санкциите и потпирањето на странски инвестиции
Книгата, напишана на 428 страници, со богат преглед на литературата од 539 референци, се состои од три дела. Првиот дел е посветен на разгледувањето на глобализацијата како општествен феномен и теоретските рефлексии за нејзиното појавување. Преку анализата презентирана во овој дел, авторите ја дефинираат и ја изложуваат на критичко испитување глобалната деловна средина и институциите.
Вториот дел од книгата се занимава со странските директни инвестиции, дилемите околу нивната ефикасност и мобилноста на компаниите. Станува збор за инструментите за постигнување на глобализација. Како и во претходниот дел, авторите внимателно ја анализираат целта на инвестициите, очекуваната ефикасност и глобалните промени и укажуваат на сериозни отстапувања од неокласичните теоретски претпоставки и идеологијата на неолибералната глобализација.
Третиот дел од книгата е посветен на економските санкции како мерки што Западот ги применува врз земјите кои, водени од сопствените интереси, ги кршат глобалистичките интереси или поставуваат „лош“ пример што би можел да ги загрози. Секој дел од книгата содржи заклучни забелешки.
Авторите се стремат да бидат објективни аналитичари на глобалните трендови во светската економија, како и на проблемите со кои се соочуваат во овие трендови земјите кои ги заобиколуваат позитивните ефекти од глобализацијата. Од нивните анализи и критички ставови, јасно е дека забележале дека неолибералните глобалисти, опиени од ефектите на глобалниот пазар, го претвориле неолиберализмот во идеологија според која и сиромаштијата и изобилството се природни последици од способноста на глобалниот пазар и како такви, тие се по дефиниција праведни.
Авторите, сепак, не се идентификуваат со ваквите ставови и го привлекуваат вниманието кон низа противречности во процесот на економска интеграција и глобализација и изразуваат сомнежи за ефикасноста на конечниот исход од процесот. Општите карактеристики на оваа книга се: објективност на пристапот, длабока анализа, разјаснување на противречностите, нудење рационални исходи од контрадикторни ситуации, аргументација на ставовите, академска коректност во пишувањето и цитирање на литература. На тоа треба да се додаде лесен, читлив стил на пишување, речиси литературен, кој сигурно ќе биде прифатлив за голем број читатели, вклучително и за оние кои немаат завидно економско образование.
Делото е научна монографија според својата содржина и нивото на академска обработка на предметот на анализа. Научниот придонес на оваа монографија е одразен во систематски преглед на факторите што влијаат врз запирањето на глобализацијата и започнувањето на процесот на деглобализација. Авторите покажаа, користејќи соодветна литература, дека повеќето принципи на глобализацијата во одредени околности почнуваат да дејствуваат во насока на деглобализација. Причината за ова е фактот што, во услови на економска нееднаквост, слободниот пазар не воспоставува еднаквост, туку често ја множи нееднаквоста, поттикнувајќи ја деглобализацијата.
Книгата ќе им биде корисна на сите оние кои сакаат да ги разберат границите на глобализацијата и да се запознаат со основните тенденции на деглобализацијата, нејзините манифестации, промените во функционирањето на пазарот и импликациите врз геостратешките и геополитичките интереси. Исто така, богатиот избор на користена литература ќе биде многу корисен водич за оние читатели кои сакаат подетално да ги истражат поединечните области со кои се занимаваат авторите во оваа книга.
