Во потрагата по безбедни и побрзи транспортни правци меѓу Кина и Европа, Средниот коридор, познат и како Транскасписка меѓународна транспортна рута (TITR), привлекува сè поголемо внимание. Заобиколувајќи ја и Русија и Суецкиот канал, оваа мрежа од железници, патишта и бродски линии доживува рекорден раст на сообраќајот.
Од почетокот на руската инвазија на Украина во 2022 година, Европа бара алтернативни трговски правци од Кина, оние што ја заобиколуваат Русија. Проблемите со нападите врз бродовите во Црвеното Море што патуваат низ Суецкиот канал само го интензивираа ова пребарување, па затоа не е изненадувачки што неодамна објавените информации дека сообраќајот на стоки на Транскасписката меѓународна транспортна рута доживува ренесанса и расте од година во година. Заобиколувајќи го Северниот коридор на Русија и Суецкиот канал, мрежата на железнички, патен и морски транспорт нуди пократка и поефикасна трговска рута. ПОСТОЈАН РАСТ ОД ГОДИНА ВО ГОДИНА Така, минатата година со TITR беа транспортирани 4,5 милиони тони стока, што е најмногу од 2019 година, кога првиот товарен воз тргна од Кина на оваа рута кон Европа. За споредба, прометот во првата година беше 0,4 милиони тони.
Пет години пред да започне со работа тој воз, беше формирана Асоцијацијата TITR, составена од Кина, Казахстан, Азербејџан, Грузија и Турција, а во 2017 година беше пуштена во употреба една од клучните делници на рутата: железницата Баку-Тбилиси-Карс (BTK).
TITR ги поврзува главните економски центри на Кина, Централна Азија и Европа. Рутата започнува во Кина, во градовите Сиан, Чонгкинг и Урумчи, а пратките потоа се транспортираат до железничките центри Достик, Алтинкол и Хоргос во Казахстан.
И иако Киргистан и Туркменистан инвестираат во железничка инфраструктура, Казахстан веќе се позиционираше како евроазиски транзитен центар, бидејќи околу 85 проценти од стоките што патуваат од Кина до Европа минуваат низ него. Покрај тоа, го има и Транспортниот коридор Европа-Кавказ-Азија (TRACECA), а ја заобиколува и Русија.
Откако стоките ќе пристигнат во казахстанските пристаништа Актау и Курик, товарот се префрла на бродови што го преминуваат Каспиското Море. Ова е исто така едно од тесните грла на коридорот бидејќи споменатите пристаништа имаат ограничени капацитети, а застарената инфраструктура и временските услови на море го отежнуваат транспортот.
Потоа стоката пристигнува во Баку, Азербејџан, од каде што го продолжува своето патување со железница до Тбилиси, Грузија, а потоа до Карс, Турција, а потоа поминува низ подводниот трансконтинентален тунел Мармарај до Истанбул и се испраќа понатаму во Европа.
Иако првично беше дизајнирана за 6,5 милиони тони товар годишно, се очекува железницата БТК да го зголеми својот капацитет на 17 милиони тони до 2034 година.
Најбрзата и најдиректна трговска рута Средниот коридор, кој се нарекува нов „Пат на свилата“, се појави како најбрза и најдиректна трговска рута помеѓу Кина и Европа, намалувајќи го растојанието за околу 2.500 километри во споредба со рускиот Северен коридор.
Транспортот на стоки преку TITR е исто така пократок во споредба со транспортот преку Суецкиот канал, па во зависност од почетната и одредишната точка, потребни се од 15 до 20 дена за патување, додека преку Суец патувањето трае двојно подолго.
Иако TITR стана претпочитана алтернатива на традиционалните рути, постојат голем број проблеми на неговиот пат. Еден од најголемите е ограничениот капацитет. Железничката мрежа во Азербејџан и Грузија страда од недостаток на локомотиви и вагони, што доведува до застој, а, како што споменавме, поморскиот транспорт преку Каспиското Море е дополнително тесно грло поради релативно малиот број бродови и застарената инфраструктура.
Во зимските месеци, мразот и силните ветрови често го запираат транспортот, што доведува до доцнења. Иако во моментов се во тек големи инвестиции по целата траса на коридорот, поддржани од Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) и Азиската банка за развој (АЗБ), недостатокот на модерни логистички центри, регулаторните разлики меѓу земјите низ кои минува и царината ги комплицираат работите, предизвикувајќи одложувања и дополнителни трошоци.
ПОСКАП ТРАНСПОРТ ОД СЕВЕРНИОТ КОРИДОР Поради оваа причина, сегашниот капацитет на TITR се проценува на помеѓу пет и десет проценти од капацитетот на Северниот коридор, кој пред војната во Украина транспортираше 90 проценти од стоката од Кина до Европа по копнен пат.
На пример, во 2021 година, годишно низ Северниот коридор минувале 30 до 35 милиони тони стока, а денес тие бројки се преполовиле.
Покрај сето погоре наведено, транспортот на TITR е поскап од Северниот коридор, а особено од поморските патишта.
Земјите низ кои минува TITR се свесни за ова, но справувањето со сообраќајот низ Суецкиот канал не е целта, туку раст и експанзија. Оваа година се планира да се зголеми транспортот на стоки од 4,5 на 5,2 милиони тони, односно да се зголеми бројот на контејнери од шест метри од 36.500 на 70.000.
Дополнително, на почетокот на годината, во Астана разговараа казахстанскиот претседател Касим-Жомарт Токаев и словенечката претседателка Наташа Пирц Мусар, а тема на разговорот беше поврзувањето на пристаништето Копер со Транскасписката меѓународна транспортна рута.
