Војната во Украина ги принуди двете земји да ја преиспитаат својата неутралност, при што Шведска и Финска се членки на Партнерството за мир од 1994 година, а и двете учествуваат во мисиите на НАТО во Косово, Авганистан и Ирак. Стратешки, приемот на НАТО ќе ја олесни контролата на Балтичкото Море
МАРКО ЛОВРИЌ
Шегите за соседите се универзален израз на „добрососедските односи“, па затоа Финците се чест гостин во руските шеги. Илмари Сусилуото, починат политиколог од Универзитетот во Хелсинки, доволно експерт за Русите за да биде советник во Министерството за надворешни работи во осумдесеттите, заклучил дека тоа е всушност имплицитно изразување на почит. Данците се премногу здодевни за да бидат дел од руската колективна свест, мислеше Сусилуото; Финците се доволно забавни и глупави за да бидат:
„На минус десет степени Британецот го вклучува парното, а Финецот облекува долги ракави. На минус дваесет Австриецот бега во Малага, а Финецот слави долг ден. На минус двесте, пеколот замрзнува, а Финска победи на Евровизија. На минус 273, се добива апсолутна нула, атомите повеќе не се движат, а Финецот крева раменици и вели: „По ѓаволите, енес е малку ладно“.
Оваа шега настана пред 2006 година, кога Финска ја изненади цела Европа и првпат победи на Евровизија. Наскоро ќе биде дадена нова и поважна причина, како што стојат работите. Весникот „Илталехти“ во понеделникот тврдеше дека Финска и Шведска одлучиле заеднички да ја објават својата желба за влез во НАТО следниот месец. Според овој популарен хелсиншки таблоид, предлогот дошол од Стокхолм, а намерите на двете земји ги поддржал и шведски „Експрес“, повикувајќи се на владини извори. „Експрес“ додава дека Хелсинки и Стокхолм би можеле да аплицираат за членство околу 16 мај, кога финскиот претседател Саули Ниниште ќе ја посети шведската престолнина. Експертите велат дека и „Илталехти“ и „Експрес“ можат да тропаат на сензационалистички тапани, но верувале или не, нема сомнеж дека нордиските сестри, како што понекогаш се нарекуваат себе си, забрзано размислуваат да се засолнат под чадорот на Вашингтон.
Пред две недели, шведската премиерка Магдалена Андерсон изјави дека „сè се промени“ откако Москва ја нападна Украина. Минатата недела министерката за надворешни работи Ан Линде најави дека безбедносната анализа на владата ќе биде завршена на 13 мај, а не на 31 мај, како што беше планирано.
Финците се уште појасни. Во средината на април, премиерот Сана Марин подвлече дека Финска ќе одлучи за членство во НАТО „во следните недели, а не месеци“, а министерот за европски прашања Тити Тупураинен елаборираше пред камерите на Sky News:
„Се чини дека финскиот народ одлучи и дека огромното мнозинство го поддржува членството во НАТО. Мора да бидеме многу внимателни да не го стеснуваме просторот за маневрирање и секако да ги слушнеме пораките на Русија, но ќе одлучиме во согласност со нашите интереси и проценки, под наши услови. Бидејќи времето помеѓу регистрацијата и членството може да биде навистина незгодно, мислам дека би било погодно за нас да го направиме процесот што е можно побрз“.
Што се однесува до руските пораки, забележлив е недостаток на ентузијазам поради можноста нивната граница со НАТО да се прошири за 1.340 километри преку ноќ. Оттука секако и забелешката на министерот Тупураинен за „незгодното време“. Рускиот заменик -министер за надворешни работи Александар Грушко зборуваше апстрактно за „неопходните безбедносни мерки“, но Дмитриј Медведев, некогашен претседател, а сега советник на Путин за безбедност, беше поконкретен. Сè на сè, ако НАТО се прошири, Русија мора да донесе сè, од прашка до нуклеарно оружје на Балтикот, за да „воспостави рамнотежа“, заклучи Медведев. Поранешниот претседател на Русија додаде дека се потпира на разумот на северните соседи, бидејќи, ниту еден разумен човек не сака балистички ракети на прагот.
И покрај тоа – или благодарение на тоа – се чини дека Финците навистина одлучија. Во 2017 година, во истражување на финскиот јавен сервис Иле, членството во НАТО го поддржале само 21 отсто од испитаниците. Овој февруари, мнозинството од испитаниците гласаа за таков влез. Овој март бројот на подготвени за НАТО скокна на 62 отсто. Кога би отишле таму заедно со Швеѓаните, 77 отсто од Финците би биле „за“. Шведскиот случај е нешто покомплициран, забележа во понеделникот Financial Times.
„Шведската левичарска влада, длабоко поделена околу НАТО, првично се надеваше дека ќе може да го прескокне прашањето за членство. Таа почна да го сфаќа сериозно прашањето дури претходните недели, кога Финска укажа дека веројатно ќе се приклучи на што и да направи Шведска, што го лиши Стокхолм од единствената алтернатива – безбедносен сојуз со Хелсинки“, напиша новинарот Ричард Милн.
Експертите цитирани од Милн нагласуваат дека Финска и Шведска се надвор од кругот на НАТО поради различни причини.
„Финска мораше да биде неутрална, бидејќи само така можеше да преживее со 1.340 километри границата со Советскиот Сојуз за време на студената војна. Но, за Швеѓаните неутралноста одамна е впишана во националната ДНК, поради што имаат завидни 200 години без војни. Шведска нема граница со Русија, а Финска историски била нејзина тампон зона. Една црнохуморска шега од Хелсинки вели дека Швеѓаните водат војни со векови до последниот Финец.
Тие славни двесте години без војна не значат дека Шведска е пацифистички рај. Нејзината воена индустрија е меѓу петнаесетте најмоќни на планетата во однос на извозот. Способноста на нацијата да изгради сопствен модерен борбен авион е еден од клучните показатели за воено-индустриската моќ, а шведскиот JAS 39 Gripen најде купувачи од Бразил преку Јужна Африка до Тајланд. Додека ја опремуваат планетата со оружје, Швеѓаните, се разбира, не забораваат да се опремат и себеси, но и Финците. Просечниот аналитичар можеби нема да ја класифицира Финска како воена сила, но во реалноста тоа е земја која има поактивни тенкови од Германија.
„Не ни требаат туѓи воени бази, бидејќи имаме свои. Нашата армија е една од најсилните во Европа по бројност и оружје“, го потсети анонимниот фински функционер авторот на американското списание Форин полиси.
Двете земји се членки на Партнерството за мир од 1994 година, а и двете учествуваа во мисиите на НАТО во Косово, Авганистан и Ирак. Стратешки, НАТО полесно би го контролирал Балтичкото Море со нордиските сестри. Поради сето тоа, дури и да ги прескокнеме бројните изјави на западните функционери, нема дилема дека НАТО со раширени раце ги пречекува Финска и Шведска. За прием на новата држава потребна е согласност од сите членки на НАТО, но отпор не се очекува од никого, освен евентуално од Унгарија, доколку Виктор Орбан реши на тоа поле да го потсети Владимир Путин дека не му е непријател.
По Втората светска војна, финската надворешна политика со децении беше водена од доктрината Пасикиви-Кеконен. Двајцата претседатели, по кои беше именувана надворешната политика, успеаја да склучат и одржат договор со Советскиот Сојуз, според кој Финска остана неутрална, слободна внатре и надвор од источниот блок. Меѓутоа, не беше можна ниту една отворена соработка со Западот, а камоли дружење во НАТО. Денес во европската дипломатија повремено може да се слушне дека овој пат би бил добар за Украина. Но, земјата која ја зачна оваа политичка практика се откажа од неа уште во 1995 година, кога го зацврсти членството во Партнерството за мир со влезот во Европската унија. Тоа би можело да биде крунисано во Брисел во наредните недели, а Русите сигурно нема да најдат материјал за шега.
