Путиновите амбиции се многу поголеми, по примерот на Јосиф Сталин и договорите што ги постигна со Френклин Рузвелт и Винстон Черчил на Јалта во февруари 1945 година. Тој долго време сакаше да го преобликува светот по свој вкус. Сега Трамп му ги подаде ножиците за тоа
МАША ГЕСЕН
Вашингтон и Москва забрзано ги поправаат односите, додека администрацијата на Трамп со еднаква брзина ги уништува работите дома. По средбата со државниот секретар Марко Рубио во Саудиска Арабија на 18 февруари, рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров рече дека двете страни се согласиле да ги „елиминираат пречките“ за подобрување на билатералните односи, фраза што ја лади крвта на руските бегалци – вклучително и мене – кои бараа безбедно засолниште во САД.
Се разбира, рускиот претседател Владимир Путин цели многу повеќе отколку кон група политички емигранти. И неговите преговори со претседателот Трамп за Украина не се само за Украина. Неговите амбиции се многу поголеми, по примерот на Јосиф Сталин и договорите што ги постигна со Френклин Рузвелт и Винстон Черчил на Јалта во февруари 1945 година. Тој долго време сакаше да го преобликува светот по свој вкус. Сега Трамп му ги подаде ножиците за тоа.
Како да знам дека Путин го сака тоа? Затоа што тој така рече. Всушност, тој, Лавров и цел куп пропагандисти и ревизионистички историчари на Кремљ зборуваат за Јалта повеќе од десет години. По илегалната анексија на Крим во 2014 година, Путин се обрати пред толпата која ја славеше 70-годишнината од Договорот од Јалта, а потоа откри споменик на тројцата сојузнички лидери.
Неговото почитување на договорот од Јалта оди подалеку од обична глорификација на некогаш моќниот Советски Сојуз и неговиот водач Сталин; тој верува дека договорот постигнат од тројцата шефови на држави на Јалта – со кој Советскиот Сојуз ги задржа трите анектирани балтички држави, како и делови од Полска и Романија, а подоцна обезбеди доминација над шест земји од Источна и Централна Европа, како и дел од Германија – е единствената легитимна рамка за одредување на европските граници и безбедност. Во февруари, додека Русија ја одбележа 80-годишнината од договорот од Јалта и се подготвуваше за разговори со администрацијата на Трамп, Лавров и официјалните руски историчари ја повторија оваа порака во серија написи.
Деновиве Александар Дугин, самопрогласениот филозоф кој постојано му дава на Путин идеолошки јазик за да ја оправда неговата политика, даде долго интервју со Глен Гринвалд, некогаш левичарски американски новинар. Дугин љубезно објасни зошто Русија ја нападна Украина: затоа што сакаше и мораше да ги врати своите поранешни европски поседи, но засега реално може само да ја окупира Украина. Тој, исто така, ги наведе можните патишта за завршување на оваа војна. Во најмала рака, рече тој, Русија ќе бара поделба, демилитаризација и денацификација на Украина. Тој намерно ја користел терминологијата што сојузниците ја користеле за Германија во Јалта.
На мрежата Х, каде Дугин е исклучително активен во последните недели, се појави уште подиректно. Во пресрет на неодамнешните избори во Германија, тој најави: „Гласајте за АфД или ќе ја реокупираме Германија и ќе ја поделиме меѓу Русија и САД“. (Еден пријател новинар од Германија ме праша дали објавата е вистинска – германските новинари се помалку навикнати на незамисливи изјави од нас).
Украинскиот претседател Володимир Зеленски го разбира обемот на овие закани, не само за неговата земја, туку и за Европа, за која Украина служи како смртоносна тампон зона. Но, кога се обиде да зборува за оваа закана за време на состанокот во Овалната соба, Трамп и потпретседателот Џ. Д. Венс беа бесни. Тие му викаа барајќи да ја признае својата немоќ и понизно да му изрази благодарност. Разговорите пропаднаа.
Што е следно за Украина? Пред посетата на Зеленски на Вашингтон, најдоброто сценарио беше Русија да се согласи на прекин на огнот во замена за околу 20 отсто од украинската територија што моментално ја окупира. Ова ќе ги осуди милиони украински граѓани – оние од окупираните територии и раселените на истокот на земјата – на владеење на рускиот тоталитаризам. Сега тој исход, кој никогаш не бил веројатен, изгледа речиси невозможен. Дојдовме до најлошото сценарио, во кое е можно Путин да ја обнови својата офанзива против Украина, со цел да ја освои во целост, со активна помош на САД.
Путин не сака само да се врати во 20 век. Тој веќе живее таму, поточно во 1938 година, кога британскиот премиер Невил Чембрлен, кој се сметаше себеси за брилијантен преговарач и експерт за се’ и сешто, посредуваше во договорот со кој Судетската област, дел од Чехословачка, беше предадена на Хитлер. За возврат, остатокот од Европа наводно би бил безбеден од германската агресија. Една година по потпишувањето на Минхенскиот договор, Германија секако ја нападна Полска и официјално започна Втората светска војна.
Кога бесниот Трамп му се закани на Зеленски со Трета светска војна, тој можеби направи попрецизна историска паралела отколку што самиот знаеше.
Што ќе се случи ако Русија започне агресија против Европа, непречена или дури поддржана од САД? Невозможно е да се предвидат точните контури на претстојната катастрофа. Тоа не би бил биполарниот свет од втората половина на 20 век во кој досега живеевме и во кој жителите на повеќето богати земји беа безбедни.
Ме потсетува на признанијата на бегалците во Париз во 1930-тите. Германските Евреи и комунисти, кои избегаа од прогонството таму, гледаа како светот се меша и се менува. Политичките партии кои некогаш беа антифашистички ги променија своите ставови преку ноќ, заземајќи позиции кои се движеа од смирување до фашизам до негово целосно прифаќање. Француските и британските лидери му дозволија на Хитлер да ја тестира својата моќ надвор од границите на Германија. Антифашизмот беше потиснат и антисемитизмот стана мејнстрим. Жртвите на Хитлер се сметаа за одговорни за нивната несреќа.
Поголемиот дел од времето го поминувам во контакт со руски или белоруски пријатели во егзил, кои доживуваат застрашувачко дежа ву. Можеби ќе бидеме уште по шокирани од нашите американски пријатели од брзината со која најбогатите и најмоќните, како сопственикот на Вашингтон пост Џеф Безос, станаа соучесници во Трампизмот, додека Зеленски, со неговата јасна визија и цврсти принципи, изгледа како аномалија.
Сето ова сме го виделе порано, и тоа е една од причините поради кои сме шокирани: видовме како завршува. И секако не очекувавме да го видиме во Америка. Мислевме дека нашите земји се особено склони кон деформација поради децениската историја на тоталитаризам. „Беше убаво да се знае дека има барем една земја во која луѓето на власт беа, ако не фини, тогаш барем разумни“, рече младата руска прогонети Ксенија Миронова. Уште поважно, беше утешно да се мисли дека самото американско општество е разумно.
26-годишна новинарка која побегна од Русија пред три години, чиј вереник отслужува 22-годишна затворска казна за велепредавство во казнена колонија, која патувала низ шест земји пред да најде засолниште во Њујорк за да студира филм, Миронова мислела дека нема среќа бидејќи е родена во Русија. Сега целиот свет ѝ изгледа како несреќно место. На почетокот на пролетниот семестар, Миронова добила е-пошта со известување дека нејзиното финансирање е прекинато како резултат на една од извршните наредби на Трамп. Каде треба да оди? Враќањето во Русија не е опција. Тоа е се помалку Америка на Трамп. „И Марс не е безбеден, бидејќи Маск ќе го колонизира“, ми рече таа.
The New York Times, 28.02.2025.
