РАДЕ ВЕЛЈАНОВСКИ
Кога и најтранспарентната пропаганда го губи здивот. Последниот бунт против узурпаторите кои ги ставаат своите интереси и интересите на тесен круг истомисленици пред општата влада се нарекува „обоена револуција“, но нивниот интерес е – демократијата
Грааѓаните се кренаа против авторитарните десничарски лидери и се плашат од авторитарните десничари како што нивните лидери се плашат од обоена револуција. И покрај тоа што е ненасилно, мирно движење, со разумни причини, за нив е многу опасно бидејќи ја поткопува не државата, туку автократијата со аргументи прифатливи за големото мнозинство. Кога некои од вредностите на демократијата: слобода на избор, владеење на правото, легално однесување на институциите, слобода на информирање и изразување, се потиснати од самоволието на властодршците и кои мислат дека се владетели, господари, а не сервис на граѓаните, има реакција.
Последниот бунт против узурпаторите кои ги ставија своите интереси и интересите на тесен круг на истомисленици стана познат како „обоена револуција“. Името е создадено во првите години на овој век и е поврзано со масовни протести во Грузија, Украина и Киргистан, а во овој контекст се споменува и револуцијата на 5 октомври во Србија и противењето на владетелите во Белорусија, Молдавија, дури и Русија, Унгарија, Словачка и други земји. Бојата се гледа во цветните симболи: рози во Грузија, лалиња во Киргистан и портокалова боја во Украина.
Кога ги знаете околностите во споменатите земји, ретроградната природа на општествените процеси, враќањето на власт на оние кои влегоа во политиката во услови на еднопартиски догматизам или подоцна на крилата на тесноградиот национализам, и кога ги познавате лидерите потопени во авторитаризам, дали треба да чуди што има отпор? Едуард Шеварнадзе се залагаше за прозападна политика кога стана претседател на Грузија, но потоа со толерирање на корупцијата и криминалот стана пречка за развојот, па граѓаните го избркаа со рози. И денес заминувањето на неодамна избраните власти од Европа и нивното приближување кон Владимир Путин е причина за вриење во оваа земја. Изборна кражба се случи во Украина во 2004 година, па народот се побуни и ја исправи грешката, докажувајќи ја победата на претседателот Јушченко. Тоа беше првото портокалово востание, а второто, попознато како „Евромајдан“, од слични причини избувна во 2014 година и заврши трагично со 120 жртви, бидејќи власта употреби сила. Изборите во 2005 година беа украдени и во Киргистан, опозицијата не сакаше да прифати, граѓаните се побунија, па непопуларниот Акаев избега од земјата, а претседател стана Курманбек Бакиев.
Заедничко за сите овие примери е што граѓаните се кренаа против авторитарни лидери, дека нивната ориентација беше демократијата, вклучувањето во обединета Европа и одбивниот однос кон проруската политика што ја промовираат нивните претседатели и влади. Младите, главно студенти, масовно учествуваа на сите протести, формите на протест беа хепенинзи, приредби, масовни прошетки.
Она што најмногу го истакнуваат противниците на ваквите активности е влијанието на странските фактори, финансиската помош, а понекогаш и инструкциите на активисти од граѓанскиот сектор. Оттука и обвинувањата за активности на странски агенции, предавство, рушење на државата. Критичарите не навлегуваат во причините и не се подготвени да признаат дека секаде причините за бунтот ги чувствувале граѓаните на тие земји, дека автентично ги започнале протестите затоа што не се чувствувале добро и дека никој не ги принудил на тоа.
Помошта што дојде, се појави дури кога беа јасно дефинирани целите насочени кон напредок и демократски промени.
Каде е Србија? Претседателот Вучиќ тврди дека ја победил обоената револуција, ќе напишел учебник, бестселер кој ќе се изучува низ целиот свет, за да видат сите како се прави тоа. Сепак, коментирајќи ги настаните во Ниш, тој гневно и бесно ја осудува „нивната обоена револуција, мизерна, бедна, одвратна, корумпирана“. Не осмелувајќи се директно да ги спомене студентите како актери на најголемите протести досега одржани во Србија, тој на учесниците генерално им припишува странско влијание, шпионажа, платеништво. Во тие обвинувања има апсурдни моменти кога претседателот изјавува дека Србија е нападната однадвор и дека независните лидери се на удар и во други земји.
Како извори на странско влијание, тој веќе не ја споменува Америка, туку европските земји, во однос на кои учесниците на протестот со месеци изразуваат разочарување што нема поддршка од нив. Сериозните аналитичари, домашни и странски, во исто време ја нагласуваат блискоста на европските политички лидери со Вучиќ поради интерес и стратегија. Кога е загрижен за „напади врз независни лидери“, Александар Вучиќ очигледно се мисли на Орбан, Лукашенко, Ердоган, Фиц, Путин и со тоа се рангира меѓу докажаните противници на демократијата.
Манипулативната пропаганда која ги таргетира оние кои работат за странски држави и го овозможува нивното влијание всушност треба да го сокрие фактот дека најинтензивното странско влијание врз Србија оди преку самиот Вучиќ. Тоа влијание е уште посилно, бидејќи, доаѓа од најсилните земји во светот, САД, Русија, Кина и Германија. Лидерот сака да го продаде Генералштабот на Америка, тој очекува таа земја да го уништи цивилниот сектор во Србија со повлекување на средствата за странска помош. Никој од Америка не побарал да го провери трошењето на донациите на УСАИД во Србија, но Вучиќ веднаш ги понудил своите услуги. Фактот што Србија доби најмногу пари од оваа организација за поттикнување на развојот отиде за правдата, внатрешните работи, безбедноста, миграцијата, реформите на јавната администрација и локалната самоуправа, економската и развојната политика, здравството, науката, истражувањето, животната средина, додека медиумите и граѓанското општество се на дното на листата, не е аргумент државата да престане да зборува за донаторот со најгрди зборови за поддршка на субвертивната активност.
Зарем не се странско влијание дејствувањето на руските медиуми во Србија, но и на домашните, кои трајно ја промовираат воената политика на оваа земја, која Србија е единствена која не воведе санкции. И во случајот на Америка и Русија, апсурдните очекувања дека овие земји ќе придонесат за реинтеграција на Косово се дел од отвореноста за влијание. Тој кривогледува на честитките на Ричард Гренел до Косово за независноста, со изјавата дека „му е жал што Хашим Тачи не може да ја прослави независноста во Приштина бидејќи е во Хаг“ и не разбира дека Русија никогаш нема да може да и помогне на Србија со односот кон Украина. Кина, со чии компании се склучуваат нетранспарентни, недоволно познати договори, и за јавни објекти и државни инвестиции, и Германија, за која сите потврдивме дека е заинтересирана за експлоатација на литиумот во Србија, и покрај противењето на граѓаните, веќе постигнаа влијание, што го овозможи Александар Вучиќ.
(авторот е професор на ФНП во Белград во пензија)
