Босна и Херцеговина повторно станува една од клучните теми. Само за два дена беше објавено постоењето на наводниот нон-пејпер на Франција и Германија за БиХ, што „ја отежнува позицијата на Република Српска“, а имаше и повик за дијалог што претседателот на РС Милорад Додик го упати до сите страни кои се потписнички на Дејтонскиот мировен договор од 1995 година
БОБАН КАРОВИЌ
Началникот на Генералштабот на српските вооружени сили, Милан Мојсиловиќ, по седницата на Советот за национална безбедност, им изјави на новинарите дека претседателот Александар Вучиќ ги запознал членовите на тоа тело со документот, таканаречениот „нон-пејпер“, создаден од Франција и Германија, кој се однесува на Република Српска и Босна и Херцеговина. Мојсиловиќ рече дека овој документ „ја комплицира позицијата на Република Српска“.
„Проширените членови на Советот за национална безбедност беа запознаени со тој документ, беа дефинирани насоки, беа дадени задачи и беа дадени дефинитивни насоки до кој степен Србија ќе се справи со гореспоменатото прашање“, изјави началникот на Генералштабот.
Српските претставници не открија повеќе детали за нон-пејперот, а порталот „Рапорт од БиХ“ објавува дека Франција и Германија го испратиле документот до членките на ЕУ и дека тој повикува на дипломатска и политичка акција во БиХ. Како што е наведено, на ниво на ЕУ има повик за изолација на раководството на РС, како и воведување санкции – финансиски за РС и политички за бегалците од судството.
ПОВИК ЗА ДИЈАЛОГ Еден ден претходно, БиХ беше дискутирана во Народното собрание на Република Српска, на посебна седница по повод 30-годишнината од потпишувањето на Дејтонскиот мировен договор. Тој договор ја заврши војната во Босна и Херцеговина во 1995 година, која претходно доведе до илјадници убиени, раселени и несреќни луѓе. Според Дејтонскиот договор, БиХ се состои од три конститутивни нации и два ентитета – Федерацијата на Босна и Херцеговина и Република Српска, заедно со округот Брчко. Република Српска доби 49 проценти, а Федерацијата на Босна и Херцеговина 51 процент, од територијата на поранешната Социјалистичка Република Босна и Херцеговина. Овој договор беше постигнат за време на конференцијата што, со посредство на Америка, се одржа во американската база „Рајт Патерсон“ во Дејтон. Официјално беше потпишан во Елисејската палата во Париз, каде што своите потписи ги ставија претседателите на Србија, БиХ и Хрватска – Слободан Милошевиќ, Алија Изетбеговиќ и Фрањо Туѓман. Како сведоци, потпишаа и претставниците на Контакт групата – претседателите на Америка и Франција Бил Клинтон и Жак Ширак, германскиот канцелар Хелмут Кол, британските и руските премиери Џон Мејџор и Виктор Черномирдин, како и претставникот на ЕУ Фелипе Гонзалез. Во Босна и Херцеговина сè уште има висок претставник, но сегашниот Кристијан Шмит не е признаен од РС, бидејќи не беше избран во Советот за безбедност на ООН.
Обраќајќи се пред пратениците на специјална седница, претседателот на РС Милорад Додик рече дека во секоја генерација доаѓа момент кога народот мора да избере, но не помеѓу војна и мир, туку помеѓу вистина и конформизам, и дека тоа е тој момент. Потоа ги покани сите страни на дијалог.
ШТО Е ТОА „ОРИГИНАЛЕН ДЕЈТОН Денес, сите партии се повикуваат на Дејтонскиот договор, тврдејќи дека го почитуваат, но често се слушаат гласови дека треба да се ревидира. Многумина се согласуваат дека овој договор е гаранција за мир во Босна и Херцеговина, но дека, од друга страна, не се почитува во сите други аспекти.
Кариерниот дипломат Зоран Миливојевиќ за НИН вели дека во моментов Дејтонскиот договор гарантира мир во Босна и Херцеговина, но не гарантира остварување на целосните права на ентитетот во согласност со „буквата“ на тој документ и целосните права на трите составни народи.
„Дејтонскиот договор е сè уште важечки и во сила, и едно нешто гарантира мир – односно, нема војна – инаку сè што требаше да биде организација на БиХ, функционирање на двата клучни елементи, имено двата ентитета и трите составни нации, во меѓувреме беше злоупотребено и ревидирано во лет – некои под притисок, некои поради различни политички интереси. Буквата од оригиналниот Дејтон не е целосно почитувана, како што беше потпишана и како што го дефинираше функционирањето на ентитетите и правата на составните нации. Интересот на западните центри на моќ не беше да се почитува буквата од Дејтон, туку духот на Дејтон, кој тие го дефинираат како држава БиХ, што на некој начин е централизација на моќта. Ова е суштината на приказната, во тој дел беше ревидирана во процесот, и со разни политички притисоци и со разни решенија, вклучувајќи ги таканаречените Бонски овластувања и злоупотреби извршени од разни високи претставници“, смета Миливојевиќ.
Според него, денес го немаме оригиналниот Дејтон на терен од едноставна причина што многу работи во меѓувреме не беа почитувани.
„На пример, ентитетите имаа право на војска и на некои судски органи итн. Во меѓувреме, тоа беше делегирано на централните власти, таа практика беше воспоставена, ентитетите беа лишени од тој дел, и на тоа инсистира Република Српска сега“, рече тој.
БИХ ТРИ ДЕЦЕНИИ ПОДОЦНА Политичката аналитичарка од БиХ, Ивана Мариќ, за НИН вели дека денес, без оглед на сите пречки и предизвици со кои се соочува, таа земја е функционална држава.
„Сепак, додека политичарите во другите демократски држави се обидуваат да ја користат законската рамка за да ги зачуваат интересите на граѓаните, политичарите во БиХ ја злоупотребуваат законската рамка за да ги остварат своите интереси на сметка на интересите на граѓаните. Ова често нè води до ситуации на блокади и опструкции што политичарите понекогаш не можат, а најчесто не сакаат да ги решат, туку бараат помош однадвор за да не сносат одговорност за непријатните одлуки. Разликата помеѓу националните лидери кои ја започнаа војната и овие сега, кои вешто го одржуваат огнот на војната, е тоа што политичарите од 1990-тите беа првенствено националисти, додека ова се само криминалци кои го користат националното прашање за да го прикријат криминалот. Од 1995 година, БиХ назадува во однос на меѓуетничките односи. Единственото нешто е што тоа не нè спречи да постигнеме одреден напредок во социјална и економска смисла, што се случи и што се случува, имаме целосно право да бидеме задоволни со она што е постигнато и да градиме понатаму врз таа основа“, вели Мариќ.
Според неа, животот во БиХ е многу подобар отколку што некои сакаат да признаат.
„Се жалиме многу повеќе отколку што треба и работиме многу помалку за да ги промениме работите за кои се жалиме отколку што треба. Секоја промена започнува од поединци, но доволно е добро за нив што не сакаат да работат за да го направат уште подобро. Да речеме дека одат на избори, за почеток, бидејќи излезноста е околу 55 проценти, а потоа кога ќе излезат, не треба да гласаат за оние што ги критикуваат со децении, туку да им дадат шанса на нови луѓе. Не е сè толку црно како што изгледа, во БиХ повеќето луѓе живеат добро, но треба да работиме за да се осигураме дека сите живеат добро“, вели Мариќ.
Зборувајќи за евентуалната ревизија на Дејтонскиот договор, таа вели дека за промена на подобро, пред сè, е потребна промена на луѓето, а дури потоа на регулативите.
„Доколку имавме добронамерни политичари, овој Устав би можел да послужи и како добра основа за напредок. Дури и да можеше да се направи совршен Устав, овие политичари би нашле начин да го изопачат и злоупотребат. Босна и Херцеговина има толку комплицирана структура што би било невозможно да се напише Устав што би поставил добра основа за понатамошно регулирање и кој би ги задоволил сите индивидуални и колективни права. Не можеме да го игнорираме фактот дека над 95 проценти од граѓаните на Босна и Херцеговина ја изразиле својата националност на последниот попис, како и истиот процент од оние што се изјасниле како верници. Затоа е многу подобро да се изберат политичари кои нема да ги злоупотребуваат законските празнини и ќе ги пополнат со најдобри намери. Проблемот е што проблемите што ги влечеме со децении можат да се решат преку ноќ, бидејќи тоа се истите политичари кои три децении победуваат на избори без никаков напор.“
