Духовно, во понеделникот, на 6 септември, едвај имаше црногорски државјанин кој не се разбуди со лошо чувство во градите. Симболично, за двете страни, противници и поддржувачи на Српската православна црква, „победата“ беше устоличувањето на новиот митрополит да не (се) направи во манастирот во Цетиње. Може ли денес некоја партија да зборува за „победа“?
ВОИСЛАВ СТЕВАНОВИЌ
Има добра причина зошто е новинарски оправдано што почесто да се вози такси на терен.
„И ако видите што направија, ништо за една година. Мило е џентлмен. Луѓето имаат право на својата црква, а не оние што работат – да ја укинат“.
Истото такси здружение, половина час подоцна, во спротивна насока. И како сообраќај и во однос на сите други.
„И дали видоа што сакаше тоа неверници? Комитите, нели, ги рашири лекрилјата. И ги има сака една рака, јадници“.
И така било каде. Поделбите, кои од време на време, се претвораат во кавги, а потоа, како и во 2015 година, или минатиот викенд, ескалираат во конфликти. За среќа, без сериозни физички последици по здравјето и на демонстрантите и на полицијата. Духовно, во понеделникот, на 6 септември, едвај имаше црногорски државјанин кој не се разбуди со лошо чувство во градите. Особено во Цетиње.
„Луѓето се, само ќе кажам, тажни. Вчера попладне имаше многу тага и празен град, но се ќе се врати во нормала “, вели градоначалникот на Цетиње, Александар Кажелан и додава:„ Цетиње простува, но не заборава “.
Секој ќе го памети викендот долго време. Граѓаните на Црна Гора исто така се поделени околу црковното прашање. Во последно време, терминот „Црква на Србија“ стана вообичаен меѓу оние што се залагаат за одвојување од Српската православна црква. Ова зборува токму за нивното мислење дека теолошките прашања се преместени на политичко ниво, во кое главниот збор не е Белградската патријаршија, туку српската држава. Тие бараат дополнителен аргумент за тој белградски „префикс“ во друг израз од „поновата историја“. Кога некој во Белград го изговара „српскиот свет“, тој одекнува различно и политички погласно во Црна Гора, и тие ја гледаат Српската православна црква, „Црквата на Србија“, како еден од инструментите на таа идеја.
И така било каде. Поделбите, кои од време на време, се претвораат во кавги, а потоа, како и во 2015 година, или минатиот викенд, ескалираат во конфликти. За среќа, без сериозни физички последици по здравјето и на демонстрантите и на полицијата. Духовно, во понеделникот, на 6 септември, едвај имаше црногорски државјанин кој не се разбуди со лошо чувство во градите. Особено во Цетиње.
„Луѓето се, само ќе кажам, тажни. Вчера попладне имаше многу тага и празен град, но се ќе се врати во нормала “, вели градоначалникот на Цетиње, Александар Кажелан и додава:„ Цетиње простува, но не заборава “.
Секој ќе го памети викендот долго време. Граѓаните на Црна Гора исто така се поделени околу црковното прашање. Во последно време, терминот „Црква на Србија“ стана вообичаен меѓу оние што се залагаат за одвојување од Српската православна црква. Ова зборува токму за нивното мислење дека теолошките прашања се преместени на политичко ниво во кое главниот збор не е Белградската патријаршија, туку српската држава. Тие бараат дополнителен аргумент за тој белградски „префикс“ во друг израз од „поновата историја“. Кога некој во Белград го изговара „српскиот свет“, тој одекнува различно и политички погласно во Црна Гора, и тие ја гледаат Српската православна црква, „Црквата на Србија“, како еден од инструментите на таа идеја.
Илјадници луѓе на приемот на патријархот Порфириј во саботата навечер во Подгорица, од друга страна, исто така, истакнуваат дека Српската православна црква има бројни верници. На крајот на краиштата, судските спорови што претходеа на промената на власта, исто така, ја покажаа силата на таа страна во црногорското општество.
Дали тогаш можеше да се избегне конфликтот во Цетиње? Аналитичарите укажаа на можни компромиси и пред 5 септември. Највообичаени апели беа устоличувањето на митрополитот Јоаникиј да се случи на друго место. Противниците на устоличувањето, имено, не беа против самиот чин, туку против неговото извршување на Цетиње. Меѓутоа, Српската православна црква не сакаше да се откаже од таа идеја. Симболично, за двете страни, „победата“ беше (не) да се изврши чинот во манастирот во главниот град.
Може ли денес некоја партија да зборува за „победа“? Црногорскиот премиер Здравко Кривокапиќ во понеделникот вечерта им се обрати на медиумите на енигматичен начин. Тој рече дека во наредните денови ќе се знае „кој го направи она што не е потребно, а кој не го направи она што е потребно“. Пресвртниот момент, вели тој, бил во саботата вечерта во 4.30 часот кога рекол дека со хеликоптер ќе замине за Цетиње. Во тоа време, командата на полицијата ја преземаа професионалци. Тој не кажа кој командувал дотогаш.
Можно е во овие настани да се крие судбината на министерот за внатрешни работи и директорот на полицијата, Сергеј Секуловиќ и Зоран Брчанин, за што медиумите шпекулираа дека тие не се решени, како Кривокапиќ, за да се обезбеди доаѓањето на патријархот Порфирио и митрополитот Јоаникије во Цетиње по секоја цена. Се верува дека премиерот нема да ја заборави нивната неодлучност.
Немаше двоумење од другата страна. Одлучноста на противниците на устоличувањето беше јасна на 22 август, на протестот што се одржа „фестивалски“ и на кој беше „договорено“ ново собирање. Две недели подоцна, сосема поинаква слика. Започна во саботата. Додека се подготвуваше приемот на патријархот во Подгорица, пред Соборниот храм, Цетињевци ги започнаа своите „подготовки“. Прво, група граѓани на Дворски трг ја тргнаа новопоставената метална ограда кон манастирот неколку стотини метри подалеку. Набргу потоа, и покрај обидите на полицијата да ги спречи, противниците на устоличувањето ги преминаа полициските кордони и ги блокираа влезовите во градот. Најголемата блокада беше поставена во близина на ресторанот Белведере, на главниот пат кон Подгорица. Пукање, камења, автомобилски гуми, контејнери.
На излезот од Подгорица кон Цетиње беше поставена силна полициска блокада, а освен возилата, на пешаците не им е дозволено да одат кон Цетиње.
Цетиње веќе беше недостапен во саботата вечерта за сите што ќе се обидат да влезат во градот по патот, а собраните на барикадите беа решени да не дозволат патријархот и митрополитот да стигнат до манастирот. И ако може да се каже дека настаните во саботата претставуваат ескалација на тензиите, кулминацијата беше постигната во неделата наутро.
Во светот на римокатолицизмот, белиот чад од оџакот на Систинската капела во Ватикан значи дека верниците добиле нов наследник на престолот на Свети Петар. Устоличувањето на престолонаследникот на свети Петар Цетински – митрополит Јоаникиј – беше пропратено со густ црн чад, од запалени гуми од барикадите на влезот во градот. Судирите меѓу полицијата и демонстрантите започнаа во самиот град
И како се започна, ќе биде предмет на контроверзии и во наредниот период. Според црногорскиот вицепремиер Дритан Абазовиќ, советникот на црногорскиот претседател Мило Djукановиќ, Веселин Веjовиќ бил првиот што се обидел да го пробие кордонот.
„Направивме сe за да бидеме воздржани, а конфликтите започнаа кога г -дин Веjовиќ се обиде со сила да го пробие полицискиот кордон и да воспостави команда, според него, со одредени службеници на полициската управа. Во тој момент беше фрлен солзавец и дотогаш, полицијата немаше никаква желба или волја да им се спротивстави на граѓаните на кој било начин“, рече подоцна Абазовиќ. Во деновите по настанот, беа отворени и прашања за полициската работа. Аналитичарката Дина Бајрамспахиќ вели, на пример, дека солзавецот бил користен претерано. Исто така, според наодите на лекарите, користени се гумени куршуми, што полицијата ги негираше од почетокот на настанот.
Искористеното количество на солзавец илустрира дека тој се чувствувал на автопатот, неколку километри од центарот на градот. Демонстрантите успеаја во една работа, патријархот и митрополитот не стигнаа до манастирот по пат. Тие пристигнаа на устоличувањето со воен хеликоптер, прелетувајќи над блокадите, а растојанието помеѓу местото за слетување и манастирот го поминаа опкружени со бројни придружници и со оклопна заштита од можни напади.
„Многу сум среќен затоа што ја завршивме работата на Црквата, го востоличивме митрополитот според волјата на Црквата и луѓето од оваа епископија, луѓето кои длабоко ја сакаат црквата Свети Сава. Но, јас сум и повеќе од тажен, дури и ужаснат од фактот дека имаше на повидок некои луѓе кои имаа намера да го спречат овој чин на љубов кон секого со снајперска пушка “, го опиша српскиот патријарх Порфирио, своето доаѓање во Цетиње на Инстаграм.
Додека „Достоен“ одекнуваше во манастирот, стануваше се поопасно за новинарите во градот. За жал, сомнежот на министерот за полиција, Сергеј Секуловиќ, неколку дена претходно дека полицијата „не може да им гарантира апсолутна безбедност на новинарите и граѓаните“ се оствари. Некои тимови, меѓу кои и на Н1 од Сараево, беа нападнати од демонстранти, потоа веќе поделени во помали групи.
„Дедант на црногорската престолнина.“ Така претседателот на Црна Гора, Мило Ѓукановиќ, го опиша доаѓањето и заминувањето на патријархот и митрополит на Цетиње. И самиот чин како „насилно устоличување, против волјата на голем број граѓани“.
Дали можеше да биде поинаку? Едно од можните сценарија – за кое ќе се зборува многу – беше одложувањето на устоличувањето. Дека се се‘ случило на таа линија ноќта помеѓу саботата и неделата, беше јасно кога српските медиуми блиски до властите објавија дека ја потврдиле веста дека устоличувањето е одложено. Неполн час подоцна, стигна демантот на поглаварот на Српската православна црква – сe ќе се одвива според планираното. Еден ден подоцна, претседателот на Србија, Александар Вучиќ, тврдеше дека вестите што беа првично објавени „не беа погрешни во тој момент“.
„Добро е што Владата ја промени својата одлука, точно беше дека устоличувањето не требаше да се случи, но се смени за околу еден час и добро е што се случи и му честитам на Кривокапиќ што покажа дека има инструменти за спроведување таа одлука.во акција “, рече Вучиќ.
Наместо да одговори на честитките, црногорскиот премиер ги оспори зборовите на српскиот претседател. „Одложувањето не беше опција во ниту еден момент, како што објавија некои медиуми. Државата е одбранета “, објави Кривокапиќ на Твитер, инаку негов омилен комуникациски канал.
„Судирите меѓу полицијата и демонстрантите и бруталната интервенција на полицијата ќе ги продлабочат постојните поделби во Црна Гора и ќе ги хомогенизираат двата политички блока“, рече политичкиот аналитичар Златко Вујовиќ. Тој нагласува дека Вучиќ сега не само што го контролира Демократскиот фронт, туку го прошири своето влијание и врз други актери во владата. „Да не зборуваме за медиумската кампања контролирана од Вучиќ, и во Црна Гора и во Србија. Затоа, можеме да зборуваме за силната вклученост на Србија во настаните по повод устоличувањето и акцијата на полицијата, како што, на крајот на краиштата, беше случај со последните парламентарни избори “, тврди Вујовиќ.
Засега, Србија може да се смири. Барем додека актуелниот претседател е на чело. „Додека сум жив, нема да ви дозволам да ја освоите Србија онака како што ја освоивте речиси 30 години“, рече Вучиќ.
Време е за пауза и во Црна Гора.
(Авторот е новинар на Н1)
