Силата и волјата да го води синот на вистинскиот пат, една неписмена мајка израснала научник. Таа беше претпазлива, морална, сангвистична и многу побожна
Без разлика каде бил: на пасиштето кај Тамиш, пред неговата куќа во широката банатска уличка, во училниците во Панчево или Прага, на фарма или во фабрика за двопечен леб во Њујорк, крај печка, но и во лабораториите на Универзитетот Колумбија, Кембриџ и Берлин… секаде ги барал очите на мајка си, со навистина остар, но благонаклонет поглед, очи кои го упатуваа кон просперитетот и креативноста. Не случајно Михаило Пупин, низ таквиот трнлив живот, редовно ги следи неговите патишта со советите што ги добивал од мајка му, размислувајќи што ќе му каже мајка му, прашањата што ќе му ги постави, гледајќи директно во него меѓу учениците.
НЕ СЕ ВРАЌАЛ ВО КАЛТА НА ИДВОР А таа мајка, за која Жика Марковиќ пишуваше во книгата „Забележителни жени на Србија“, се викаше Олимпијада Пупин. Пронаоѓачот со 24 регистрирани патенти, на кои им должи цел свет, ја посветил својата животна биографија на жената која го родила. И кому му беше благодарен за се што постигна на ѕвезденото небо на науката. Олимпијадата дошла од брегот на Охридското Езеро, но со родителите се преселила во Банат, во Опово. Кога дошло време, како исклучително убава девојка се омажила за Коста Пупин од Идвор. Долго време не можеле да имаат дете, неколку пати имаа мртвородени, па раѓањето на Михаил беше бескрајна радост. Наследникот пристигнал. Олимпијадата верувала дека тој е дар од Бога, пишуваат белградски Новости.
Оваа храбра и способна мајка, столбот на семејството, како што напишал д-р Коча Јончиќ, „беше неписмена, но многу претпазлива и морално силна жена – и самата оптоварена со националромантизмот и Светосавското православие; таа била речиси општ феномен од тоа време, но сепак успеача да излезе од тесните граници на Идвор, да го види далечниот свет на науката на другите народи и земји, каде што се преселил нејзиниот син и да го води по најдобрите патишта. и го поттикнувала на извонредно самозапалување и сопствен развој“.
Била многу побожна, најмногу го почитувала свети Сава, бидејќи, тој ја истакнувал писменоста и вредноста на книгите, рецитирала псалми, била вљубена во иконите, но не сакала нејзиниот син да се замонаши, туку да учи. Марковиќ вели дека во него видела дар од Бога и природата, кој ќе вреди само ако Михајло учи и работи напорно. Таа го воспита во таков дух.
Ја сакала нејзината вистинитост и ја вградуваше во секое негово дело, секое достигнување. Кога тргнал на училиште во Панчево и ги „скршил“ прстите околу буквите, му се чинело дека учителката го мачи, но тогаш мајка му му објаснила дека ако сака да оди во светот за кој слушнал, мора да има уште еден пар очи – за читање и пишување, бидејќи, има толку многу за кои не може да научи освен ако не знае да чита и пишува. ЗНАЕЊЕТО Е ЗЛАТНА СКАЛА Поради тоа што и било одбиено, таа рекла дека се чувствува слепа со здрави очи и дека тој имал шанса да биде поинаков.
Познат е советот на Олимпијадата до Михаил: „Знаењето е златната скала што води кон небото, знаењето е светлината што ни го осветлува патот низ животот и нè води во живот полн со вечна слава“. А тој велеше дека мајка му е подобра учителка од сите што го учеле. На сите и секаде гордо им зборувал за неа, за нејзината мудрост, за нејзините совети, за лекциите за мали и банални работи, за лебот што го правела … Го охрабрувала и се молела за него кога се чинеше невозможно да успее во своето образование, кога се чинеше дека злите сили заговараат против него, бидејќи, поради активностите во движењето Омладина Српска морал да го напушти Панчево, а подоцна, поради финансиската криза, го прекинал образованието во Прага.
Големиот научник првпат слушнал за Америка од својата мајка, која рекла дека Френклин е помудар од сите мудреци од Идвор и дека не треба да се враќа во таа кал. Кога првпат стапнал на нов континент, бил исплашен, но подоцна признал дека неговата цврста вера во Бога и верувањето дека ќе одговори на молитвите на Олимпијадата му дале сила да го надмине стравот. Со диплома од Универзитетот Колумбија, Михајло „истрчал“ до Идвор да ја израдува својата мајка, која се расплака кога го видела. Во тоа време тој веќе бил голем „мудрец“, но рекол дека пред неа се чувствувал толку мал, беспомошен и во исто време – најсреќен на светот.
МАЈЧИНА ЖЕЛБА – НАЗАД ВО АМЕРИКА Тој и ја исполнил желбата – се вратил од Америка богат со знаење и академски почести, а таа го испратила на Кембриџ велејќи дека тоа е голем храм посветен на потрагата по вечната вистина, исполнет со слики на светците на науката, па се заблагодарилаНА Бога дека ќе работи меѓу нив. Тој ѝ се заблагодари, велејќи дека таа е највнимателниот слушател на неговите објаснувања, дека брзо ги разбира и се сеќава дури и кога веќе наполнил осма деценија. Знаела дека Олимпијадата може да го оправда, па, на пример, кога тој наместо во родниот град заминал на одмор во Шкотска, му напишала на синот дека Идвор не е пријатно место за секој што сака да размислува и онака, за тој да би „скокнал“ кога бил во Берлин, бидејќи е многу поблиску.
На денот кога неговата сестра му испратила писмо во кое напишала дека мајка му починала, Михајло се заколнал дека ќе ѝ го чува споменот. Речиси три децении подоцна, Српската академија на науките објави дека приходот од фондацијата посветена на сеќавањето на Пупиновата Олимпијада ќе биде наменет за помош на сиромашните деца во тогашна Стара Србија и Македонија да одат на училиште. Затоа што ако некој верувал во образованието, тоа била оваа жена.
(продолжува)
