ГЕРД ГИГЕРЕНЦЕР
Новиот вирус со кој се соочуваме годинава нема да биде последен. Како прв чекор е да се подготвиме за епидемиите што ќе се појават, мора да научиме да живееме со неизвесност, наместо да дозволиме да ни ги врзува рацете
Секоја година милиони луѓе умираат од маларија и туберкулоза, а 99.000 луѓе умираат од болнички инфекции само во САД. Сепак, на судбините на овие несреќни луѓе не им се посветува скоро никакво внимание. Зошто повеќе се плашиме од што има помалку ризик да нè убијат
Никој не знае каде или колку брзо ќе се шири новиот вирус. Не можеме со сигурност да ја предвидиме големината на ризикот и само од далечина ќе можеме да процениме дали сме ја прецениле или потценувале ситуацијата. Со оглед на оваа неизвесност, начинот на кој реагираме на епидемија е исто толку важен како и природата на предметниот патоген. И при изборот како да одговориме на ширењето на короналниот вирус, треба да го следиме искуството на претходните епидемии на вируси.
Само не се обложувај на тоа. Епидемијата од свински грип во 2009 година уби стотици илјади луѓе, претежно во Африка и Југоисточна Азија (проценето од Американскиот центар за контрола и превенција на болести, 284.000), лабораториските потврдени случаи биле, сепак, 15 пати помалку, на пр. ) Но, во Европа, каде заканата беше релативно мала, медиумите секојдневно објавуваа нови бројки за бројот на починати и заразени. Британската влада излезе со прогноза дека болеста би можела да трае до 65.000 животи. На крајот, помалку од 500 починале во Велика Британија.
Како што се предвидуваше, секојдневното откривање информации за болните и починатите ги поттикнува стравувањата и ги натера политичарите да донесат брзи, невнимателни одлуки – како што се собирање на лекови – без претходно да ги испитаат доказите. Сите очи беа кон нов, непознат вирус, а не на заштита на луѓето од повеќе смртоносни закани, како што е сезонскиот грип, кој во 2009 година уби повеќе луѓе отколку свинскиот грип. И тоа ги убива понатаму, што би било евидентно доколку медиумите нè бомбардираат на секои неколку часа со нови податоци за бројот на загинати предизвикани од грипот.
Слично на тоа, секоја година, милиони луѓе, особено во земјите во развој, умираат од маларија и туберкулоза. И само во Соединетите држави, 99.000 луѓе умираат од инфекции стекнати од болница годишно. Сепак, на судбините на овие несреќни луѓе не им се посветува скоро никакво внимание.
Зошто сме исплашени од она што постои помалку ризик да не убие?
Психолошкиот принцип што нè тера да се плашиме од свински грип, птичји грип или птичји грип-19, но не и обичен грип, се нарекува страв од застрашувачки ризици. Лесно е да се охрабри стравот од ситуации во кои голем број луѓе ќе умрат во краток интервал, како што се паѓања на авиони или епидемии. Но, кога еднаков или поголем број луѓе умираат во текот на подолг временски период – како на пример кога станува збор за сообраќајни несреќи или сезонски грип – тешко е јавноста да ги тргне безбедносните ремени или да се вакцинира
Земете го парадигматскиот пример на милениумскиот „вирус“ – тероризам. По трауматските настани од 11 септември 2001 година, многу Американци престанаа да летаат и наместо тоа почнаа да користат автомобили за патување. Се проценува дека во 12 месеци по американските терористички напади загинале 1.500 луѓе во сообраќајни несреќи отколку што би било во спротивно, бидејќи се обидоа да го избегнат ризикот од летање на авион: далеку повеќе од вкупниот број патници кои ги загубија животите во четири срушени авиони.
Терористичките напади први удираат со физичка сила, што ни привлекува внимание. Нивниот втор удар се случува со помош на нашите мозоци – нашиот страв од застрашувачките ризици да скокаат од тавата во оган. Вториот удар може да има висока цена. За две години од терористичките напади, американската економија изгуби повеќе од 100 милијарди американски долари како резултат на намаленото патување, деловно нарушување, откажување на настани; 500 милијарди американски долари потрошени за безбедносни мерки; и Американците се согласија на поагресивни форми на надзор на владата како цена да платат за да се чувствуваат посигурни.
Но, денес, еден просечен Американец поверојатно ќе биде застрелан од дете отколку да биде разнесено од исламски терорист.
Не се само терористите од кои се плашиме повеќе отколку што треба. Во 2009 година, египетската влада нареди да бидат убиени сите свињи во земјата, иако не се пријавени случаи на свински грип. Владата едноставно ги искористи стравувањата од опасни ризици со цел да прогонува мало христијанско малцинство во Египет.
Данас азијатске мањине у САД и Европи плаћају цену ширења ковида-19. На грађане азијског порекла се гледа подозриво, док кинески ресторани од Берлина до Сан Франциска пријављују пад промета за 50 или више одсто, будући да их гости избегавају. А медији су, наравно, заинтересовани да звоне на узбуну, како би нас држали прилепљенима за њихове странице, платформе, програме и подкасте.
За среќа, непропорционалниот страв од работи што веројатно нема да нè убијат не е нешто што е пресечено во нашите мозоци. Ова е причината зошто можноста соодветно да одговорат на ризиците е толку важна. Потребно ни е некој да не научи математика на неизвесност, што ќе му каже на статистичкото размислување. Исто како што треба да можеме да прочитаме за да разбереме текстови, така и статистичкото размислување ни дава моќ да ги разбереме ризиците со кои се соочуваме и да управуваме.
За да добиеме можност соодветно да одговориме на ризиците, треба да научиме зошто се плашиме од што се плашиме. Всушност, разбирањето на неизвесноста и разбирањето психологија одат рака под рака. Може да и помогне на јавноста да постави вистински прашања – и да им даде на политичарите вистински одговори.
