Откако дојде на власт во 2010 година, трансформирајќи ја земјата во она што Европскиот парламент го нарекува „хибриден режим на изборна автократија“, Виктор Орбан акумулираше огромна економска и политичка моќ
Унгарскиот премиер Виктор Орбан, кој во моментов е лидер со најдолг стаж во земја од ЕУ, може да се соочи со најтешките избори следната пролет. На власт од 2010 година, евроскептичниот националист се соочува со стагнација во економијата и тврдоглава инфлација што спречува намалување на каматните стапки од највисокото ниво во ЕУ од 6,5%. Осум месеци пред изборите, неговата партија ФИДЕС заостанува зад опозициската Тиса за најмалку 8 проценти во анкетите на јавното мислење.
Откако дојде на власт во 2010 година, трансформирајќи ја земјата во она што Европскиот парламент го нарекува „хибриден режим на изборна автократија“, Виктор Орбан акумулираше огромна економска и политичка моќ. Неговите автократски постапки и честото провоцирање на тензии со ЕУ покажуваат значителен пад на демократскиот капацитет на Унгарија.
За прв пат по две децении, владеењето на Орбан е навистина загрозено, но опасноста не доаѓа од либералната левица, туку од десниот центар. Додека старата, левичарска опозиција е речиси непостоечка, по дваесет години на власт, Орбан се соочува со предизвик од неговиот неодамнешен соборец, Петер Маѓар. До 2024 година, Унгарецот беше дел од естаблишментот на ФИДЕС, работејќи во државните структури и тесно поврзан со владата на Виктор Орбан. Во февруари 2024 година, Петер Маѓар јавно го критикуваше системот ФИДЕС, откако неговата тогашна сопруга Јудит Варга, поранешна министерка за правда и висок функционер на владејачката партија, беше вмешана во обид да го прикрие скандалот околу помилувањето на осуден педофил.
Неговото политичко движење ТИСА (Почит и слобода) беше регистрирано како нова сила без формална врска со постојните опозициски партии. Неговата порака беше борба против корупцијата, почитување на институциите, ограничување на мандатот на премиерот на два мандата, директни претседателски избори и проевропски и проНАТО политики.
Дотогаш, разединетата опозиција доби харизматичен лидер. Неговите најави, митинзи и турнеи привлекуваа десетици илјади граѓани, а главната комуникација се одвиваше преку социјалните мрежи, бидејќи политиките на Орбан речиси ги уништија независните медиуми.
Петар Маѓар ја трансформираше унгарската опозиција од слаб и поделен блок во сериозна алтернатива на владата. Неговиот брз подем се должи на неговото внатрешно познавање на системот, неговата лична храброст да го разоткрие и неговата способност да ги мобилизира луѓето.
Мааѓар сега внимателно ги избегнува обидите на властите да го претстават како либерал или левичар. Тој се обидува да ја освои конзервативната гласачка база од селата, која до неодамна беше цврстото јадро на Орбан. И создаде свој моќен наратив – за Унгарија која се распаѓа.
„Доколку Орбан изгуби на парламентарните избори во април 2026 година, тоа би била исто толку значајна промена како што беше во 1990 година, кога беше соборен комунистичкиот режим“, вели унгарскиот новинар Габор Бодиш за НИН. Тој предупредува дека текот на промените ќе зависи првенствено од процентуалната предност на Петер Маѓар. „Ако победата е со двотретинско мнозинство во парламентот, тогаш целиот систем се менува. Досега, Орбан четири пати ги доби изборите со двотретинско мнозинство, и тоа не благодарение на толку големата популарност. На првите избори на кои победи во 2010 година, тој освои двотретинско мнозинство според стариот изборен закон, кој беше доста фер и не беше усвоен од ФИДЕС. Тоа беше време на драматично лошо владеење од страна на Социјалистичката партија, првенствено од страна на премиерот Ференц Ѓурчај, што Орбан вешто го искористи и доби две третини од пратениците во парламентот. Потоа веднаш го промени изборниот закон, така што со помалку од 50 проценти од гласовите има двотретинско мнозинство во парламентот, и така ги доби изборите три пати“, објаснува Бодис.
Со години, Орбан немилосрдно го напаѓа либералниот поглед на светот, трансформирајќи ја земјата во она што може да се нарече „нелиберална демократија“ или земја на „христијанска слобода“.
Во меѓувреме, Орбан стекна обожаватели низ целиот свет, вклучувајќи го и потпретседателот на САД Џ. Д. Венс и грузискиот премиер Иракли Кобахиѕе. Американскиот претседател Доналд Трамп го нарече Орбан „паметен“ и „цврст човек“.
„Еден од најпочитуваните луѓе, го нарекуваат силен човек“, рече Трамп во септември 2024 година. Унгарскиот премиер беше еден од ретките лидери на ЕУ кои јавно го поддржаа Трамп во неговата кандидатура за втор мандат.
Во Европската Унија, Орбан со децении ја имаше поддршката од конзервативните кругови, исламофобите и латентните бели супрематисти. Тој беше жесток противник на приемот на бегалци од Азија и Африка, укинувајќи го правото на политички азил и застапувајќи политика на бодликава жица на границите. Тој чекаше европските престолнини, по пораката „Добредојдовте кај нас“ на Ангела Меркел, дискретно да се префрлат на неговите ставови.
Клучот за стратегијата на Орбан е дека победникот зема сè. Орбан ја изгуби власта во 2002 година, а потоа се врати на функцијата во 2010 година, а според новиот изборен закон од 2011 година, го намали парламентот од 386 места на 199 и го укина вториот круг избори, ефикасно насочувајќи ги гласовите кон најсилната партија.
Додека разединетата опозиција се бореше за трошките, ФИДЕС го зеде целиот колач. Тие освоија 45 проценти од гласовите во 2014 година, што му даде 67 проценти од местата во парламентот.
Поранешниот систем на пропорционална застапеност е заменет со нешто поблиску до систем на едноставно мнозинство. Од 199 пратеници, 106 пратеници се избираат директно во едномандатни изборни единици по мнозински систем. Од друга страна, 93 пратеници се избираат од националните партиски листи по пропорционален систем. „Со двотретинско мнозинство во парламентот, имате апсолутна моќ и можете да го промените уставот, или денот пред изборите можете да ги промените законите, и можете да ги поставите вашите луѓе на чело на секоја државна институција, што Орбан го направи. Ако Маѓар победи со двотретинско мнозинство, тој ќе може да прави сè што ќе замисли, и тоа е единствениот начин на кој може да отстрани илјадници луѓе на Орбан од чело на важни институции. Тоа е единствениот начин на кој може да се промени системот. Инаку, ако опозицијата победи со просто мнозинство, овие луѓе ќе останат на функција 5-6, па дури и 9 години, а тој веројатно нема да може да владее со земјата“, вели Габор Бодис.
Тој е жесток противник на ЛГБТ популацијата, која не сака да живее во согласност со христијанските принципи, па затоа ја забрани парадата на гордоста. Бриселската бирократија беше особено вознемирена од неговото противење на санкциите против Русија и какво било можно попречување на воената и друга помош за Украина.
„Политиката на Орбан толку многу го промени јавното мислење во Унгарија што повеќето граѓани сега веруваат дека Украинците се виновни за руската инвазија. Приказната за енергетската зависност на Унгарија од Русија е измислена. Будимпешта можеше да се снабдува со енергија на друг начин, но инсистира да купува од Русија, бидејќи тоа им носи на Орбан и на неговиот народ огромен профит.“
„Не станува збор за никаква приврзаност кон Русија, туку за огромен профит“, тврди Бодис.
