ФАТМИР БЕСИМИ
Започнуваме нов инвестиционен циклус – станува збор за 110 километри нова, модерна, квалитетна и безбедна патна мрежа, или од 22 до 25 километри нов автопат годишно во следните пет години
Изминатата недела беше исклучително важна за економскиот развој на земјава. Започнуваме со голем инвестициски циклус, со историски проект, кој не би згрешиле ако го посочиме како еден од најважните и најголемите инфраструктурни проекти во нашата земја – изградбата на 4 делници нов модерен автопат од шест ленти, на коридорите 8 и 10-д, односно патните правци Тетово – Гостивар, Гостивар -Букојчани, Требениште – Струга- Ќафасан и Прилеп- Битола.
Оваа инвестиција е од исклучително економско и геополитичко значење, како за нас, така и за регионот, бидејќи е раскрсница на два европски коридори. Станува збор за 110 километри нова, модерна, квалитетна и безбедна патна мрежа, или од 22 до 25 километри нов автопат годишно во следните пет години. Со тоа нашата земја добива економска компаративна предност која претставува одлична основа за подобрување на конкурентноста на нашата економија и раст на БДП.
Ова е крупна инвестиција, во вкупна вредност од 1,3 милијарди евра што заедно со поврзаните инвестиции достигнува ниво од 10% од нашиот БДП и за истата во буџетот за 2023 година веќе се обезбедени дел од средствата, а проектирани се средства и за наредните години. Буџетот за 2023 година се заснова врз златното правило во јавните финансии -капиталните расходи да се повисоки од буџетскиот дефицит, односно да се позајмува само за финансирање на инвестициските проекти. Капиталните инвестиции годинава се проектирани на ниво од 800 милиони евра или за 100 милиони евра повеќе од буџетскиот дефицит. Тие изнесуваат 5,3% од проектираниот БДП и во следните пет години се предвидени на ниво од 5,1% од БДП за разлика од последните две децении каде во просек се движат околу 3% од БДП. Со проектирање на повеќе средства се стимулира и повисока реализација на јавни инвестиции, а со тоа се и поттикнува економскиот раст. Повисокиот раст на БДП пак, обезбедува поголема фискална одржливост.
Нашата определба како Влада е да обезбедиме долгорочна фискална одржливост, бидејќи, само стабилни јавни финансии можат да обезбедат долгорочен раст и развој во насока на подобрување на стандардот на граѓаните. Оттаму, постепено го намалуваме јазот помеѓу приходите и расходите во буџетот, односно буџетскиот дефицит, за да се намалат новите потреби за финансирање, т.е. задолжување.
Истовремено, внимаваме да не наштетиме на развојната компонента, бидејќи, успорувањето на растот еднакво негативно влијае на фискалната одржливост. Напоредно дејствуваме и на намалување на состојбата на долгот (вкупната сума на акумулиран долг низ годините), преку рефинансирање по поевтин трошок, вклучувајќи и нови видови на инструменти и креирајќи оптимално портфолио според трошоци и рочност.
Еврообврзницата од 2023 ќе се искористи за рефинансирање на издадената во 2016. Во оваа насока е и рефинансирањето на еврообврзницата од 2016 година, која преку оптимална комбинација на два инструмента – новоиздадената еврообврзница и инструментот за макрофинансиска поддршка кој ни го додели Европската комисија, го враќа стариот долг по пониски трошоци. Имено, иако позајмената сума на еврообврзницата од 2016 година е пониска, вклучително и каматната стапка за околу еден процентен поен, поради подолгата рочност трошокот за истата е повисок.
Накусо, би се осврнал на аукцијата на деветтата еврообврзница. Интересот на над 100 инвеститори беше дури четири пати повисок во однос на понудената сума. Ова е одличен показател за довербата на инвеститорите во нашата економија и политиките кои се водат во земјава. За сумата од 600 милиони евра, која беше планирана да се повлече, во конкретниов случај преку комбинација на еврообврзницата од 500 милиони евра, со инструментот за макрофинансиска поддршка од 100 милиони евра, добиени се еднакви услови како на претходната аукција на деветтата еврообврзница, која беше на поголема сума – 600 милиони евра, односно годишниот каматен трошок останува на исто ниво од околу 37,5 милиони евра.
Кај последните две еврообврзници реалната камата е негативна
Тука повторно доаѓаме до златното правило во финансиите, а тоа е дека каматата, односно трошокот кој го плаќаме за позајмениот капитал, треба да биде помал од бенефитот што ќе го продуцира. Економскиот бенефит е растот на бруто-домашниот производ, корегиран за годишната инфлација (бидејќи инфлацијата ја намалува вредноста на капиталот).
Економистите можат лесно да ја пресметаат реалната каматна стапка на еврообврзниците, односно доколку од купонската камата се одземе инфлацијата. Така ако анализираме за сите девет еврообврзници во годините на издавање, реалната камата на еврообврзницата издадена во 2005 година е 4,1%, во 2009 е 10,76%, во 2014 е 4,29%, во 2015 е 5,19%, во 2016 е 5,84%, во 2018 е 1,23%, во 2020 е 2,45%, во 2021 е веќе негативна, односно -1,53%, а согласно проекциите за 2023 година, и последната, деветта еврообврзница, издадена во март 2023 година има реална негативна каматна стапка од -0,14%. Ова значи дека за последните две еврообврзници трошокот е помал од добиениот резултат, од реалниот економскот раст, односно истите имаат економска оправданост. Ако се споредат со стапката на реален раст на БДП, еврообврзниците издадени во 2021 и 2023 година имаат пониска реална камaтна стапка за 5,4 и 3,1 процентeн поен. Исто така, анализирано кумулативно за целиот период на доспевање на овие еврообврзници соодносот е во полза на економскиот раст според макроекономските проекции. Тоа значи дека повисокиот реален економски раст во однос на реалната каматна стапка на задолжување овозможува одржлив развој и намалување на јавниот долг.
—
