Демократската партија продолжува слепо да се придржува кон политиката што ги отсликува американската доминација и односите од пред дваесет до триесет години, кои веќе не се релевантни во 21 век… Подемот на нивните конкуренти – без разлика дали зборуваме за држави или не – во голема мера ја намали американската моќ.
СТИВЕН МЕЈЕР
На 6 јануари ултрадесничарска толпа од неколку илјади луѓе упадна во зградата на Капитол во Вашингтон. Нивниот чин, инспириран од претседателот Трамп, претставува востание против владата на САД. Полицијата и армијата беа целосно неподготвени за ваков бунт. Резултатот беше смрт на пет лица и огромна штета. По тој настан, Федералното биро за истраги (ФБИ) уапси околу 160 учесници. Никогаш порано во американската историја толпа американски граѓани не го нападнале Капитол и започнале да го уништуваат. Нешто слично беше забележано само кога, за време на војната во 1812 година. британските сили го нападнаа Капитол.
Поранешниот претседател Трамп е обвинет за импичмент во Претставничкиот дом, проследено со судење во Сенатот на 9 февруари, иако постојат јасни несогласувања околу уставноста на импичментот на претседателот. Може да се надеваме дека ова е изолиран инцидент и дека можеме да се вратиме на „нормално“.
За жал, ова беше уште еден знак за колапс на САД, и внатрешно и како светска сила. Нападот врз Капитол покажа колку е длабок политичкиот раскол во САД. Иако постои „центар“ и во републиканската и во демократската партија, на политичката сцена доминираат екстремните крилја на обете партии. Видовме пораст на екстремната левица, која станува се понасилна.
Левицата, дури и екстремната, не е комунистичка или марксистичка,.иако десницата тврди дека тоа е така, но најважната и најразорната група е крајната десница. Иако тие не се фашисти или нацисти, тие се претставени така од левицата. Тоа е, се разбира, дел од политичката игра – претставете го вашиот ривал како порадикален. Но, сето ова им дава муниција на обете страни да ја демонизираат другата страна.Екстремната десница е одговорна за повеќето насилни напади и убиства, иако расте и бројот на кадровски групи. Екстремно десничарските групи се фанатично лојални на поранешниот претседател Трамп и веруваат во луди и неосновани теории на заговор. Крајната левица е позаинтересирана за прашањата за климатските промени, расните односи, сиромаштијата и економската нееднаквост.
Претседателот Бајден зборуваше за единство, но единството е многу тешко да се постигне. Политичките и филозофските поделби се преголеми за двете антагонистички страни да најдат заеднички јазик; разликите се толку горчливи и длабоки што, ако е можно, ќе требаат две или три генерации за да се надминат. Длабочината на гневот и антагонизмот е очигледна кај поделеното население, но и меѓу двете главни политички партии.
Републиканците и демократите не се сомневаа толку многу во последните сто години. Републикански член на Конгресот, кој падна под влијание на луди теории на заговор, се закани дека ќе го убие претседателот на Претставничкиот дом. Што се однесува до неа, претседателката зборуваше за „внатрешен непријател“, осврнувајќи се не само на десниот дел од земјата, туку и на некои ултрадесни членови на Претставничкиот дом. Можеби ќе бидат исфрлени од Домот, но тоа само ќе ги продлабочи гневот и омразата.
Последен пат ваквата недоверба беше забележана во 1950-тите и 1960-тите, во предиграта на Граѓанската војна и за време на неа. Иако контекстот беше многу различен, сегашните проблеми до одреден степен ги рефлектираат проблемите од тоа време, особено ако зборуваме за меѓурасни односи. Клучната разлика е во тоа што современото американско општество не е како пред триесет или четириесет години. САД исто така имаат доживеаа насилство, но не како што видовме последните години.
Но, падот на САД може да се види и однадвор – на светска сцена. По Втората светска војна до распадот на Советскиот сојуз, САД беа воено, економски и политички моќна земја во светот. Америка го контролираше НАТО, обезбеди заштита на Европа од советска агресија и ги заштити Јапонија и Југоисточна Азија преку неколку сојузи и договори. За Американците беше релативно лесно да ја наметнат својата волја на многу земји во светот.
Иако САД се уште се моќна земја, тие веќе немаат моќ да управуваат со настаните како порано. Подемот на нивните конкуренти – без разлика дали зборуваме за држави или не – во голема мера ја намали американската моќ. За време на биполарната ера, САД и СССР споделија доминација на светската сцена, но Америка беше очигледно помоќна сила.
Светот повеќе не е биполарен, сега е навистина мултиполарен. Враќањето на Русија, со сè посилна армија и зајакнувањето на Кина како економска и воена моќ беа клучните фактори во падот на Америка. Ниту Владимир Путин, ниту Си Џиnинг не треба да се покоруваат на американскиот притисок. Тие ќе ги толкуваат своите национални интереси како што сакаат и нема да се грижат што сака Вашингтон. Освен овие две земји, Бразил, Турција и Индија, и, во помала мера, и некои други земји, ќе бараат свој пат без американски притисок или влијание. Европската унија исто така покажа одреден степен на независност од американскиот притисок и влијание, особено кај економските прашања, каде САД и ЕУ се истовремено и сојузници и конкуренти.
За жал, ниту републиканците ниту демократите не го разбираат степенот на запрепастувачка Америка и таа реалност само придонесува за проблемот. Републиканската партија под Трамп и неговата политика „Прво Америка“ се обиде да ја зачува верзијата на Америка што беше распространета во 19 век. Тоа е политика заснована врз автархија и економска доминација. Но, тоа не е можно во сè поинтегрираниот свет, каде меѓународната трговија и соработка се клучни за успехот на една нација. Пред сè, филозофијата и стилот на лидерство на Трамп ја поделија Републиканската партија на груација која е во скутот на лојалниот поранешен претседател и и на традиционалниот републиканизам . Последица на тоа може да биде поделбата на Републиканската партија на едно традиционално крило и нова партија што ќе биде лојална на Трамп и неговите приврзаници. На крајот од мандатот, Трамп веќе се закани дека ќе основа нова партија и тој има име за неа – Патриотска партија!
Демократската партија потсетува на периодот веднаш по распадот на Советскиот Сојуз, кога Соединетите држави беа на својот врв, доминантна сила во униполарниот свет. Но, тој свет брзо престана да постои и, како што рековме, наскоро стана мултиполарен. За жал, Демократската партија продолжува слепо да се придржува кон политиката што ги отсликува американската доминација и односите од пред дваесет до триесет години, кои веќе не се релевантни во 21 век. На пример, администрацијата на Бајден вети дека ќе ги обнови сојузите што се расипаа за време на администрацијата на Трамп. Наместо да ги обновува сојузите како што се НАТО или Заедничкиот договор за одбрана и безбедност меѓу Соединетите држави и Јапонија и слични договори од дваесеттиот век, Америка мора да се фокусира на градење на добри односи со Русија, Кина и други земји, со посебен осврт на безбедносните предизвици .
Падот на Америка не значи елиминација на Америка. Тоа значи дека САД мора подобро да ја разберат моменталната светска сцена. Почетокот треба да биде начинот на кој САД се обраќаат на другите земји. Реформите на американската воена и економска доктрина се особено значајни и претставуваат одличен почеток. Но, тоа значи дека Америка ќе мора да биде многу поодлучна и многу поинклузивна кога станува збор за пандемии (да, ќе има повеќе), климатски промени и имиграциска политика. Што се однесува до второто, администрацијата на Бајден веќе покажува ветувачки знаци. Се надеваме дека овие индикации за ветување ќе бидат плодни и дека новата администрација ќе спроведе многу пореална воена и економска политика.
(Авторот е поранешен шеф на ЦИА за Балканот)
