ЗВОНИМИР НИКОЛИЌ
Никој од нас не Беше свесен дека неодиграниот натпреварот меѓу Динамо и Црвена Ѕвезда во Максимир во Загреб беше вовед во крвава војна.
На тринаесеттиот на мај 1990 година требаше да се одржи уште еден дерби на „големата четворка” на југословенски фудбал – натпреварот меѓу Динамо од Загреб и Црвена Ѕвезда. Можеби тоа ќе беше само еден од многуте игри овие клубови ако непосредно пред тоа не се одржаа првиот повеќепартиски избори во Хрватска и дека власта ја доби Хрватската демократска заедница, предводена од страна на Фрањо Туѓман, кој тогаш беше во историјата паметен само како пензиониран и од Партијата протеран Титов генерал и за некое време претседател на југословенскиот спортски клуб „Партизан“ од Белград.
Од една страна, како тренер, беше легендарниот играч на Динамо Јосип Кузе, а од друга страна, уште една од големите пет „Ѕвездини ѕведи“ Драгослав Шекуларац. Во годините пред 1990 година започна формирањето на фан групи на фудбалски клубови „со незгодни имиња”, а со тоа и се појавија „гробарите”, „Bad blue boysi”, „Орди на злото”, „Армади”, „Измамници”, „Фукари”, „Делии”…
Некои од нас во тоа време го следеа само фудбалот и не помислуваа дека дури и фудбалот може да го симболизира, од една страна, победникот на изборите во Хрватска – ХДЗ и нејзиниот лидер Туѓман, а од друга страна, никогаш посилниот Слободан Милошевиќ, кој една година порано на Газиместан, каде се славеше 600 – годишнцата од битката на Косово, покажа како на едно место може да се соберат речиси еден милион луѓе и мирно да се каже: „Еве не повторно се соочуваме со битки и борби што не мора да бидат вооружени ама и тоа не може да се исклучи.”.
Со тој говорот Милошевиќ стана апсолутен српски лидер со позната фраза од друг говор, „Никој не смее да ве тепа” можеби ги осили повеќето од 3.000 „делии“, кои беа испратени до Загреб за натпреварот. На Ѕвездината клупа се појави и Жељко Ражњатовиќ Аркан, поранешниот аспиранти за водач на навивачите, а неколку години подоцна и бесен воен злосторник. Со влезот на стадионот започна рушителните походи на источната трибина на стадионот Максимир.
Верувам дека сите постари љубители на фудбалот се уште се сеќаваат на сцените на судирите на навивачите, полицискиот напад врз само една група на фанови и ударите на Звонимир Бобан, играч на Динамо, упатени кон милиционерот Рефик Ахметовиќ.
Тогаш никој од нас не сфати дека овој натпревар е всушност вовед во крвава војна која се одржа во нашиот регион. Ние, во Босна и Херцеговина, се уште бевме мирни. Нашите повеќепартиски избори беа планирани за крајот на 1990 година и ние не можевме да се начудиме што се случува тоа со умовите на луѓето што го создаваат таквиот степен на национализам и омраза едни со други.
Натпреварот не се одигра. Звонимир Бобан беше прогласена за национален херој од една страна и од друга страна (Фудбалскиот сојуз на Југославија) е суспендиран за шест месеци, а против него се поведе постапка заради обвинение за напад на службено лице.
Конечниот епилог на овој фудбалски натпревар беше – 79 повредени полицајци и 59 гледачи. Останува малку нејасно како а имаме повеќе повредени полицајци опремени со пендреци, а некои дури и со пиштоли од навивачи без оружје.
И ние не бевме се уште свесни дека политиката е веќе одамна влезена на спортски објекти, меѓу навивачките групи, и во четите на милицијата.
Како и во годините што доаѓаа, така во тоа време имаше најмалку две верзии на истиот настан. За едни настанот го предизвикале добро распоредени српски националисти, како што за други тоа беше ХДЗ и хрватски служби, со цел да се исчистат полициските линии од српските кадри. И двајцата подоцна ја прославија победата во игра која никогаш не била одиграна.
Американскиот Си-Ен-Ен го рангираше на четвртото место овој натпревар меѓу петте фудбалски игри што го сменија светот. Не сум сигурен дали го смени светот, но секако ја смени земјата во која сме родени и каде што пораснавме и израснавме.
Точно 20 дена подоцна, фудбалскиот тим на Југославија одигра пријателски натпревар со Холандија на истиот стадион како дел од подготовките за Светското првенство во Италија во 1990 година. Својата огорченост на претходните настани и суспензија на Бобан, навивачите на Максимир ја покажаа со огромен свиреж при интонацијата на химната „Хеј Словени“ , со навреди на југословенските фудбалери и тренерот.
А ние? Сè уште некако верувавме дека тоа е само моментна ситуација и дека наскоро ќе биде решено сè. Впрочем, тогаш имавме силна милиција, а ја имавме и Југословенската народна армија, како гарант на мирот. Ние дури и не сонувавме дека „мировните гаранти” само две години подоцна ќе го уништија Сараево и делови од Босна и Херцеговина од сите можни оружја и орудија.
