Осомничени полицајци, професори, бизнисмени… Тузла станува центар за врбување на малолетнички кои завршуваат во паркот на протитуцијата
СЛАЃАН ТОМИЌ
Тие августовски денови во 2025 година беа неподносливо жешки кога припадниците на Полициската управа на Министерството за внатрешни работи на Тузланскиот кантон, една од 10-те во Федерацијата Босна и Херцеговина, открија синџир на подведување и сексуална експлоатација на малолетници. Поточно, синџирот на трговија со луѓе.
Понеподносливи од летната жега беа само деталите до кои дојдоа полицијата и истражителите. Најмалку осум лица, се сомневаат обвинителите, биле вклучени во организирана мрежа која сексуално експлоатирала и подведувала двајца жители на установи за социјална помош. Според обвинителите, полицајци, професори и бизнисмени имале сексуални односи со девојчињата.
„Истрагата не завршува тука, ќе се сомневаме на повеќе луѓе“, изјави Адмир Арнаутовиќ, портпарол на Кантонската обвинителство во Тузла, за Би-Би-Си на српски јазик.
Во 2023 година, според официјалните податоци од Министерството за безбедност на БиХ, регистрирани се 37 жртви на трговија со луѓе. „Од кои повеќе од 90 проценти се деца“, додаваат тие. Се претпоставува дека вистинскиот број на жртви е многу поголем, бидејќи не се пријавени сите.
Повеќе од 27 милиони луѓе во светот се жртви на трговија со луѓе, вклучувајќи 5,5 милиони деца, според податоците од Меѓународната организација на трудот за 2016 година.
Повеќето се принудени да работат, да просат, да даваат сексуални услуги, да служат во домот или други форми на злоупотреба.
ПОЛИЦАЈЦИ СООМНИЧЕНИ ЗА СЕКСУАЛНА ЕКСПЛОАТАЦИЈА
Групата што ги подведувала девојчињата родени во 2009 година, се сомнева дека ја водел инспекторот на Полициската управа на Калесија, место оддалечено околу 20 километри од Тузла каде што се наоѓа седиштето на кантонските институции. Неговата група за подведување вклучувала тројца негови колеги и уште еден маж, соопштија обвинителите.
Во кривичната постапка ќе се докаже дека полициската значка била користена и за заплашување на девојчињата.
„Тие се осомничени дека регрутирале, намамувале, транспортирале на различни локации во областа Калесија, Живинице и Сребреник (места во близина на Тузла), ги предавале на други лица и криеле две петнаесетгодишни девојчиња од април 2024 година до крајот на јули 2025 година“, се вели во барањето на обвинителот за притвор.
Нивната цел, додаваат обвинителите, била да заведуваат малолетници за секс и да земат пари за тоа. Кантоналниот суд во Тузла, во североисточна Босна, им изрече едномесечен притвор. Меѓу уапсените е поранешен пратеник во Парламентарното собрание на БиХ и универзитетски професор.
„Тие се осомничени дека ги користеле нивните сексуални услуги и земале пари во текот на споменатиот период, иако биле свесни дека се малолетни девојчиња и дека се жртви на трговија со луѓе“, се вели во соопштението на Обвинителството.
Осумте осомничени се соочуваат со затворски казни од шест месеци до 20 години.
За кривичното дело трговија со луѓе – секој што регрутира, наведува, транспортира, предава, крие или прима лице под 18 години со цел експлоатација преку проституција или други форми на сексуална експлоатација – му се заканува затворска казна од најмалку 10 години.
Системот очигледно пропадна и виновниците во него мора да се пронајдат, вели Смиљана Вовна, социолог од Тузла, за Би-Би-Си на српски јазик.
„Девојките мораа да останат и да бидат сместени некаде, ако веќе не биле со своите семејства“, предупредува Вовна.
Ако само една врска од центрите за социјална работа, прифатните центри и домовите „испадне“ – целиот систем е расипан, вели професорката по социологија.
Колку е распространета трговијата со луѓе во Босна и Херцеговина?
„Очигледно е дека обемот е голем, иако официјалните бројки го кажуваат спротивното“, вели Абида Пехлиќ, претседателка на Здружението „Нови пут“, кое се занимава со превенција и заштита на жртвите на трговија со луѓе.
Најраспространетите форми на трговија со луѓе се принудното просење, како и случаите на присилно извршување на кривични дела, според официјалните податоци.
„За прв пат се идентификувани неколку мажи кои се жртви на трговија со луѓе.
„Забележливо е дека сега зборуваме за трговија со луѓе која се користи за трудова експлоатација“, вели Борис Топиќ, од Мисијата на Организацијата за безбедност и соработка во Европа (ОБСЕ) во Босна и Херцеговина, за Би-Би-Си.
„Сепак, секогаш постои црна бројка што не ја знаеме, а секој може да стане жртва на трговија со луѓе“, предупредува тој.
Сепак, одредени групи се поизложени.
Мисијата на ОБСЕ во БиХ, која ги следи сите судења во случаи на трговија со луѓе и сродни кривични дела, забележува дека досега најчести жртви на трговија со луѓе биле жени, деца од економски загрозени семејства и Роми.
„Ова укажува на целиот проблем со исклучувањето на тоа малцинство во општеството, поради што тие се погоден „плен“ за трговците со луѓе.
„Најчесто тоа се девојчиња“, вели Абида Пехлиќ.
Таа е загрижена што во најновиот случај на трговија со луѓе, осомничените се токму оние на кои таа им испраќа потенцијални жртви со цел да ги заштити.
„Ова се луѓе кои многу добро ги познаваат законите и недостатоците и затоа знаат како да го прават тоа неказнето“, истакнува таа.
Социологот Вовна забележува дека младите понекогаш напаѓаат на повици преку Интернет кои звучат привлечно, но водат до циклус на трговија со луѓе од кој е тешко да се излезе. „Дури и во семејства кои се стабилни, се случува таквите лица да ’залутат’ и, за жал, да паднат во синџирот на трговија со луѓе.“
Две девојчиња од Тузла сега се безбедни, а тие им кажале на обвинителите дека биле уценувани и заканувани.
Пехлиќ вели дека по правило трговците го прават тоа.
„Особено кога станува збор за сексуална експлоатација на девојчиња.“ „Тие се заплашени од уцени, им се закануваат дека некои експлицитни материјали ќе бидат објавени на порнографски страници, дека ќе бидат достапни за сите.“
Ваквите закани функционираат добро, особено за девојчиња од помали заедници каде што стравот од стигматизација е поголем, додава тој.
„Тука е морничаво што трговците со луѓе беа оние кои требаше да ги заштитат жртвите“, истакнува Пехлиќ.
Повеќето трговци со луѓе се мажи, како што покажува случајот од Тузла.
„Сепак, имаме и случаи во кои жените биле жртви на трговија со луѓе“, вели Топиќ.
Од 1 јануари 2009 година до 31 декември 2020 година, Судот на Босна и Херцеговина осуди 28 лица за трговија со луѓе, 25 мажи и три жени, според Извештајот на ОБСЕ за 2021 година.
Податоците од пониските судови во два ентитета на БиХ и еден округ не беа објавени во овој извештај.
Топиќ, исто така, вели дека трговците со луѓе обично се повторувачи.
Досега немало конечни пресуди против корисниците на услуги за трговија со луѓе.
СУДСКАТА ПРАКТИКА ВО БИХ Експертите и претставниците на невладиниот сектор предупредуваат дека трговците со луѓе често се „наградуваат“ со поповолна класификација на кривичното дело.
ОБСЕ забележа дека само една третина од трговците со луѓе се осудени за тоа конкретно кривично дело.
„Кога станува збор за трговија со луѓе и принудно просење, овие дела често се квалификуваат како занемарување и злоупотреба на деца“, објаснува Топиќ.
Во случај на трговија со луѓе со цел сексуална експлоатација, кривичните дела често се квалификуваат како поттикнување проституција или непристојни дела.
„Дури се случува судовите во случаи на трговија со деца со цел склучување брак со деца и принуден брак да прифатат како олеснителна околност дека ова е традиција и начин на живот на Ромите – ако станува збор за деца Роми“, вели Пехлиќ.
Проблемот со судството во Босна и Херцеговина е лесното прифаќање на олеснителни околности.
Затоа, не е невообичаено трговијата со луѓе да биде осудена под законскиот минимум.
Во еден случај, кој го следеше ОБСЕ, судијата ги наведе како отежнувачки околности суровиот третман на жртвите и несовесното загрозување на жртвите за време на извршувањето на кривичното дело, како и психолошките последици што ги претрпеле жртвите.
„И покрај ова, судот истакна дека обвинетиот, ако се исклучи инкриминираниот случај, е „високо морална личност““, според најновиот извештај за трговијата со луѓе на ОБСЕ.
Како девојките во областа Тузла завршија во пеколот на проституцијата?
Згрозени од фактот дека полицајците ги уценувале и им се заканувале на девојките туркајќи ги во проституција, наместо да ги заштитат, илјадници граѓани на Тузла и околината излегоа на протест на 2 ноември.
СЕ БАРААТ ОДГОВОРИ НА МНОГУ ПРАШАЊА Едно од најлошите е како девојките кои биле под заштита на социјалните институции завршиле во пеколот на проституцијата.
Девојките биле во социјални институции во областа Тузла, а накратко и во засолништето на Домот за деца без родителска грижа во тој град.
„Осомничените го искористиле бегството од институциите и нивната состојба на беспомошност за да ги регрутираат и да ги водат во проституција и да ги користат нивните сексуални услуги“, се вели во соопштението на Обвинителството.
Синдикатот на Домот за деца без родителска грижа во Тузла ги негира извештаите на некои медиуми дека децата биле земени од домот за да им даваат сексуални услуги.
Тие објаснуваат дека Засолништето е посебна услуга за краткотраен сместувачки капацитет во рамките на институцијата.
„Нема никаква врска помеѓу децата што престојуваат во Домот и овие непријатни настани“, објавија тие.
„За време на престојот во установата, има постојан надзор и работа со овие деца, а секое самоиницијативно напуштање на објектот надвор од пропишаниот протокол се евидентира и се пријавува кај надлежните служби“, тврдат од Домот.
Поради заштитата на идентитетот на малолетничката, Обвинителството не можеше да му каже на Би-Би-Си од кои институции избегала девојката, ниту дали биле соодветно надгледувани.
Оние кои се најодговорни за грижата за малолетниците, најранливите категории, децата без родителска грижа, не направија доволно, вели социологот Вовна.
„Неверојатно е што никој од луѓето одговорни за грижата за овие девојчиња не знаел дека тие не се во собите каде што требало да бидат“, вели таа.
(BBC)
