Во заднината на борбите се случува и технолошка пресметка кај дроновите на едната и другата страна
Русија можеби привремено ја ублажила својата воена офанзива во источна Украина додека се обидува да собере сили за нова голема офанзива за која се надева дека би можела да биде одлучувачка, велат аналитичарите.
Руските сили не пријавија територијални придобивки во средата за прв пат во 133 дена од почетокот на војната, според Институтот за проучување на војната. Оваа организација од Вашингтон тврди дека Москва можеби прави „оперативна пауза“, но дека тоа не значи „целосен прекин на непријателствата“ во Украина.
ПАУЗА ПРЕД ПОАМБИЦИОЗНИ ОСВОЈУВАЊА „Руските сили веројатно ќе се ограничат на релативно мали офанзиви додека се обидуваат да создадат услови за позначајни операции и собирање борбена моќ за поамбициозни освојувања“, тврди Институтот.
Се чини дека руското Министерство за одбрана ја потврди таа проценка, откако објави дека руските војници кои се борат во Украина добиле одмор.
Единиците кои извршувале борбени задачи за време на специјална воена операција преземаат мерки за одмор и враќање на борбените способности. Војниците добија можност да се одморат, да примаат писма и пакети од дома“, се вели во соопштението што го пренесе агенцијата ТАСС. Гранатирањето продолжи во источна Украина, при што загинаа најмалку девет цивили, а шест беа повредени, соопштија украинските власти. Иако борбите продолжија, британското Министерство за одбрана претпоставува дека Русија ги „обновува“ своите сили. Разузнавачката служба на министерството тврди дека Русија се обидува да обезбеди претходни освојувања со гранатирање долж линијата на фронтот во Доњецк
Украинскиот Генералштаб тврди дека руските специјални служби им објаснуваат на белоруските војници дека, доколку е потребно, ќе се приклучат на војната во Украина.
Како што пренесува „Украинска Правда“, а според началникот на Генералштабот на Украина Олексиј Хромов, вработени во руската Федерална служба за безбедност и некои други служби од Русија и објаснуваат на белоруската армија за можната потреба од инвазија на територијата на Украина. Се додава дека властите регрутираат и поранешни воени пилоти, со цел да ги привлечат да се борат во Украина.
СОБИРАЊЕ НА УКРАИНСКАТА ХРАНА Инаку, руските сили окупираа 22 отсто од земјоделското земјиште во Украина од почетокот на инвазијата, што има големо влијание врз земјата, која е еден од најголемите продавачи на пазарите на жито и масло за јадење, според НАСА. Сателитските податоци анализирани од научниците на американската вселенска агенција покажуваат дека Русија има контрола врз земјата со 28 отсто од зимските култури, главно пченица, цвекло, јачмен и ‘рж и 18 отсто од летните култури, главно пченка и сончоглед.
„Светската корпа за леб е во војна“, вели Инбал Бекер-Решеф, директор на програмата „Жетва“ на НАСА, која користи американски и европски сателитски податоци за проучување на глобалното производство на храна.
Модерното војување во голема мера вклучува употреба на информатички технологии, компјутери и разни електронски уреди. Руската агресија врз Украина на дело покажа како ќе изгледа овој и идните воени конфликти. Пентагон и НАТО ова го нарекуваат хибридно војување, а на терен воените сили главно се потпираат на беспилотни летала (UAVs) и разни видови ракетни и оптичко-електронски системи. Поради големата побарувачка за нов тип на авиони во светот и релативно малиот број на производители, кои се речиси по правило големи компании, украинските сили користат беспилотни летала кои првично не биле дизајнирани за употреба на боиштата.
ВОЈНА НА ДРОНОВИТЕ Во април, Михаило Федоров, заменик-премиер и министер за дигитализација на Украина, објави интересна фотографија на социјалните мрежи, направена на линијата на фронтот. На фотографијата има двајца припадници на специјалните единици на украинската армија, а на масата, под големата икона на Богородица, уредно се наредени десетина кутии во кои се наоѓа дронот DJI Mavic Pro. Оваа компанија е светски лидер во производството на различни видови дронови – за снимање и фотографирање, како и за употреба во индустријата и земјоделството.
На почетокот на годината DJI се најде на листата на кинески компании под американски санкции. Американското Министерство за финансии ги воведе овие санкции поради тврдењата на меѓународните групи за човекови права дека беспилотните летала и технологијата на компанијата се користат за следење на кинеското малцинство Ујгур.
DJI, пак, е компанија која работи на американските берзи (јавно котирани акции), а повеќе од 70 отсто од беспилотните летала во американските продавници доаѓаат од оваа компанија. Исто така, голем број американски федерални служби, како што се крајбрежната стража, граничните специјални сили и ренџерите на националниот парк, во голема мера се потпираат на беспилотните летала на DJI за нивните активности.
Дел од беспилотните летала на DJI кои неодамна пристигнаа во Украина се платени од донации од меѓународната фондација Come Back Alive, која е финансирана од Украинци кои живеат и работат во Европската унија, САД и Канада, како и од Австралија и Нов Зеланд. За собраните 6,12 милиони евра се купени речиси 2.300 „обични“ дронови. Всушност, оваа набавка беше толку голема што многу европски продавници некое време беа без залиха.
НОВИ МОДЕЛИ Министерот Федоров објави и фотографии од најновиот модел „DJI Mavic 3“ кој значително ги подобри камерите и можностите за летање. Иако овие дронови беа замислени и дизајнирани само за воздушно видео и фотографирање со висока резолуција, токму овие способности се покажаа како клучни за украинските сили. Бидејќи руските единици обично патуваат во големи колони (една од нив беше долга дури 14 километри), од клучно значење е да се има „извидување“ во воздухот речиси во секое време.
Иако украинските безбедносни сили добиваат сателитски снимки од западните сојузници, овие снимки често се со мала резолуција и не можат точно да го одредат бројот и видот на непријателските возила. Ова е причината зошто малите дронови (некои од нив не се поголеми од паметен телефон) се исклучително корисни, бидејќи многу тешко се забележуваат од земја, па дури и кога се забележани, обично веќе имаат испратено значителен број фотографии или видеа во UHD (4K резолуција). Повеќето од овие дронови имаат и „живо довод“, односно видео стриминг од самиот лет, како и различни параметри од непосредната околина.
Поради нивната екстремно мала големина, повеќето противвоздушни системи не се во можност да ги „таргетираат“ (PLR, враќање на позитивната брава), а дополнително, повеќето ракети од противвоздушни системи не би се ни активирале, повторно поради нивната мала маса. Во мај, украинските власти споделија снимка од еден од овие мали беспилотни летала, на кои се прикажани руски војници кои се обидуваат да го соборат со мало оружје. Десет секунди подоцна, целата позиција на руската оклопна единица била уништена од ракетата „Гром“. Локацијата и позицијата на уништената единица дојде токму од мало „цивилно“ дрон на DJI.
УЛОГАТА НА ТИНЕЈЏЕРИТЕ Меѓутоа, во таквите активности не учествуваат само украинските војници. Од почетокот на февруари, стотици цивилни „пилоти на беспилотни летала“, кои набавија беспилотни летала за различни намени во последниве години, волонтираа во единиците за цивилна одбрана за да помогнат со своите авиони во борбата против руските сили. Еден од нив е тинејџерот Андреј Покраса, кој во април со својот дрон успеа да сними колона на руската армија на пат кон Киев. Кога на родителите им ја покажа снимката од својот дрон, тие ја препратија до командата на воздухопловните сили на Украина. „Колоната се движеше од правец на Житомир и беше запрена во близина на градот Березивка“, соопштија од воздухопловните сили. Украинските експерти сметаат дека снимката од дронот на овој тинејџер била клучен фактор за запирање на нападот на Киев.
Валери Јаковенко е експерт за дронови и основач на украинската компанија UA Drone. Јаковенко наведува дека „дроновите со добри видео карактеристики се од клучно значење во војната со Русите, бидејќи се користат за собирање разузнавачки податоци, како и ГПС податоци за позицијата на руските единици“. Овие сателитски информации GPS (глобален систем за позиционирање) се покажаа како витални за единиците опремени со проектили. Кога малото беспилотно летало ќе испрати GPS локација (должина и надморска височина, наклон на теренот и надморска височина), овие податоци едноставно се внесуваат во таргетираниот компјутер од ракетната единица. Руските сили во најголем број случаи не успеваат ни да алармираат и на овој начин се уништени најмалку 235 оклопни возила, тенкови и камиони, како и два ракетни носачи „Куб 2К12“.
ЦИВИЛНИ ДРОНОВИ ВО САМОУБИСТВЕНИ МИСИИ Заедно со податоците од камерите и ГПС, Украинците успеаја да модифицираат и поголеми дронови за „самоубиствени“ мисии. Вообичаено, една од гранати или газирани бомби ќе биде поставена на дронот. Со цената на ваквото беспилотно летало се движи од 700 до 1.000 долари, тој е исклучително евтино водено оружје, особено ако се спореди со цената на „големите“ воени дронови од неколку милиони долари, па дури и цената на стандардниот воздух-земја. проектили, кои се движат од 20 до 80.000 долари по парче. Помалите беспилотни летала, исто така, може да се модифицираат со додавање на мали безжични релеи SRD/SL-A, овозможувајќи му на малиот дрон да стане „мини бомбардер“ и да доставува гранати до непријателските позиции.
Американскиот експерт за безбедност Фејн Гринвуд често објавува видеа преземени од украински сметки на апликацијата Телеграм на нејзиниот профил на Твитер. Повеќето од овие видеа се направени од цивилни беспилотни летала, кои често се единствениот начин да се направи извидување. Еден од нив го прикажува градот Лисичанск само еден ден откако беше заземен од руските сили. Друго видео, со десетици илјади прегледи на Телеграм, покажува уништена колона руски тенкови Т-72. А ова видео е направено со DJI дрон, најновиот модел „Mavic 3 Pro“. Нејзиниот оператор е украински војник од механизирана единица, под псевдонимот „Макс Колер“, кој вели дека успеал да го модифицира овој дрон и неговата контролна единица, па сега може да управува со него од безбедноста на своето оклопно возило, без губење на квалитетот на сигналот.
Друга многу популарна сметка „Killpukin“ ги демонстрира можностите на евтиниот дрон „Autel Evo II“, модифициран со мал безжичен механизам, кој сега му дава можност да фрла гранати „VOG-17“ кон непријателот. Сличен е и дронот „Skydio X2“ произведен во САД, а украинската дијаспора во САД купи околу 50 од овие дронови на онлајн продавницата „Амазон“. Пратката кратко време се чувала на аеродромот во Антверпен, но сепак пристигнала во Киев.
ШТО КОРИСТАТ РУСИТЕ? Со цел делумно да се заштитат од напади на цивилни беспилотни летала, руските сили почнаа да го користат системот „Aero Scope“ на крајот на април. Самиот систем првично беше развиен од компанијата DJI, во партнерство со кинеските владини служби, кои сакаа да имаат доверлив систем за откривање дронови во близина на институции или воени инсталации. Системот најде најголем број корисници меѓу светските авиокомпании и аеродроми, кои често доживуваат доцнење на летовите на авионите поради беспилотни летала во близина на пистите. Постои и мобилна верзија на системот „Aero Scope“, кој може да се инсталира за помалку од еден час на концерт, политички митинг или спортски настан. Системот работи така што секој DJI дрон во лет пренесува шифриран сигнал на посебна фреквенција, која служи како негова идентификација. Специјалните приемници и засилувачи на сигнали во системот „AeroScope“ можат да го пресретнат и дешифрираат овој сигнал и да ја откријат локацијата на пилотот. Експертите сметаат дека минатата година руската национална авиокомпанија купила десет единици од овој систем и дека системот сега нашол примена на бојното поле во Украина.
Бидејќи многу од украинските дронови DJI имаат не само технички, туку и софтверски модификации, „Aero Scope“ не е во состојба да открие голем дел од нив. За тоа сведочат објавите на руската мрежа ВК (ВКонтакте) за смртта на 11 руски специјалци од бомба што ја носеше дрон. Корисникот по име „ПМЦ Вагнер З“, припадник на руската платеничка група „Вагнер“, наведува дека „во близина на државната граница мало беспилотно летало фрлило бомба“ и дека „неговите браќа од Вагнер се убиени“ и дека „двајца членови на разузнавачката служба ФСБ беа ранети“. Во својот пост тој прашува „зошто друга руска формација не го искористи системот „Aero Scope“ за да го лоцира дронот што ги нападна?
Компанијата DJI уште во април официјално ги напушти рускиот и украинскиот пазар и ги прекина официјалните операции во двете земји, наведувајќи на својата веб-страница дека „не сака нејзините производи да се користат за воени цели“. И покрај тоа, нивните беспилотни летала купени во американските и европските продавници без проблем пристигнуваат во Украина, а веб-страниците за собирање средства се активни веќе неколку месеци за собирање средства за нивно купување.
(ПРОДОЛЖУВА)
