Титовите критичари во Југославија, неговата посета на Праг десет дена пред интервенцијата ја третираа како провокација кон Советите
Целaтa претходната деценија, Југославија во одбраната спроведуваше доктрина на одбрана главно од западните соседи. Сега ситуацијата стана – обратна. Генерал Иван Гошњак истакна: „Сега би требало на офицерите во ЈНА да им објасниме дека нивните поранешни сојузници се потенцијалните непријатели, а не – империјалистите, кои се „потенцијалните сојузници.” Коча Поповиќ, на пример, не ги имал овие проблеми во 1951 година кога му го тврдел спротивното на командантот на НАТО во Европа, генерал Двајт Ајзенхауер, дека ЈНА во борбата против „советскиот империјализам”, ќе бидат рамо до рамо со војниците, од НАТО пактот.
Тоа беше почеток на една голема промена со која се соочи Тито, каде можниот напад на Советскиот Сојуз донесе поддршка на социјално демократска алтернатива кај помладите членови на партијата во Југославија. Промените започнаа и во армијата. Кога за прв пат од 1948 година, се појави заканата од СССР, за време на воениот удар врз ЧССР, се јави идејата за вооружен народ, односно за општонародна одбрана која доведе до масовно вооружување на населението, што во 1990 година ја претвори земјата во место на меѓунационално војната во Југославија.
Еден генерал во своите спомени запишал дека „интелигенција одеднаш од комарец направи магаре”., Тој вели во записите дека прашањето на трансферот на единиците на ЈНА од западната до источната граница на земјата, многу од нив не се ни свесни дека колона која би марширала би била долга 100 до 150 километри, а за нејзиниот транспорт треба да бидат искористени повеќе од 30 возови, предупреди тој.
Тоа беше голем удар за Титовиот престиж, особено во војската, бидејќи тој самиот бил зад концепцијата дека непријателот треба да се гледа само на Запад. Тој отворено рече дека „ЈНА ќе биде со Русите”. Тој исто така го рече ова кога ги информираше службите за безбедност на 5 јануари 1967 година во Бриони за состојбите. „Првата загриженост што ка имам сега е Армијата и безбедноста во неа. Таа е моја, јас нема, нема да ја дадам. Затоа што, тука либералите велат дека не ни треба, нема да има војна. Кој знае, јас не мислам дека тоа ќе има, но ако тоа се случи нема да бидеме со капиталистите, туку со Русите. И затоа ќе ја уредим „Армијата”, како што знам и умеам, ќе им кажам, дури и ако тие не се согласуваат. Многу од нив знаеја за „Армијата” додека беше војна, но денес тие не знаат ништо “, рече Тито, според записите на Илди Ивањи.
Веќе во април 1968 година, кога тој се сретнал со Тито и Брежњев, во Москва, советскиот лидер јасно ставил до знаење дека воена опција во Чехословачка не е исклучена. Потврдата на советските намери стигна на другата страна. Во текот на јуни 1968 година, поголема група офицери на Југословенската морнарица остана на шестмесечен курс во СССР. На чело на групата бил капетан на баталјон, а подоцна и министерот за одбрана, адмирал Бранко Мамула. Курсот бил завршен кон крајот на јуни со одлична вежба од советската „Црноморска флота”. Вежбата завршила попладне, а југословенските гости биле поканети на вечера. „Вечерата е во организација на еден совхоз (државно стопанство) а нејзиниот директор нас секој пат не поздравуваше како Чехословаци! Генералот домаќин, додека беше со нас, двапати го исправи. Тој продолжи да го повторува ова. На крајот, командантот на Советската морнарица застана и рече: „Разберетеј, ова се Југословени со кои немаме проблеми. Тоа што мислите на проблемите со Чехословачка, е ваша грижа”.” Мамула напишал дека ова јасно ставило на знаење дека нешто ќе се случи со Чехословачка кога за тоа размислува највисоко ниво на команда. Кога се вративме во Белград, мислевме на ова. За мене тоа беше знак дека се подготвуваше напад врз Чехословачка, што го пријавив “, вели адмиралот Мамула.
Советските лидери одбија цел месец да го примат југословенскиот амбасадор во Москва, Добривое Видиќ. Со тоа на ум, Тито на 12 јули, 1968 година направи интервју со новинар познат египетски весник „Ал Ахрам”, Мохамед Хејкалу, тој изјави дека „не верува дека во Советскиот Сојуз има толку кратковиди луѓе кои се бават со политика на сила за решавање на внатрешните проблеми на Чехословачка” . Ова интервју многу го налутило Брежњев.
Советите, исто така, беа налутени од чехословачката симпатија кон Југославија. Се говори дека во ЧССР на советскиот премиер Алексеј Косигин му биле приредена толку лоша вечера каква ни Фидел Кадтро не би му ја приредил на американскиот претседател! Косигин кој бил на одмор во Карлови Вари, Косигин ја критикувал идејата на заменик-претседателот на Владата на Чехословачка, Ото Шик поради преземање на југословенскиот економски модел. „Ја спасивме југословенската економија. Само кога би ги откажале нашите порачки од бродоградбата и неколку други големи проекти, југословенската економија нема да се постигне зголемување ниту три проценти и ќе остане на нула “, предупреди Косигин. Покрај тоа, советските лидери наведувале дека во Чехословачка владееле ционистите кои бараат западен модел, и дека тие не се Словени, туку Германи. Познатиот министер за надворешна трговија, Николај Патоличев му објаснувал на еден југословенски дипломати од Југославија дека ние сме имале „автентична револуција” но во Чехословачка такво нешто немало никогаш и дека „анти-социјалистички сили сега кренале глава.”
Кога Тито дојде во посета на Дубчек, на 9 и 10 август, тој го поддржа чехословачкаото водство, но цело време тој предупредуваше на претпазливост. Одека разговараше со чехословачкото раководство, Тито знаеше дека зборува за Москва. Беше сигурно познато дека советските тенкови веќе беа подготвени и само го чекаа знакот, и дека двете земји беа нивната цел. Затоа, тој цврсто изјавил дека „социјалистичка демократија е демократија за оние кои се залагаат за социјалистички општествени односи. Овозможувањето на демократијата и за оние против социјализмот би значело хаос. Социјалистичкото општество не можеше да го дозволи ова. ”
Кремљ гледаше крајно негативно на ангажманот на Југославија и Тито во Чехословачка, бидејќи Југославија се уште се сметаше за „зараза” во социјалистичкиот камп, која може да биде опасно да се прошири и во другите земји од советската сфера. Неговите критичари во Југославија, оваа посета на Прага ја користеа да изјавуваат дека Тито ја испровоцирал интервенцијата бидејќи веќе имало договор меѓу Дубчек и Брежњев од 29 Јули – 1 Август во Церн на Тиса.
(продолжува)
