Полска се подготвува за војна и инвестира милијарди во вооружување, но има една слаба точка
Полска инвестира масовно во тенкови, борбени авиони, воздушна одбрана, беспилотни летала, ракети, подморници, муниција и пешадиско оружје за да ја зајакне својата војска против можна закана од Русија – но најголемите добитници од тој бран инвестиции не се полските фабрики, туку американските и јужнокорејските производители на оружје. Денес, Варшава е најголемиот воен потрошувач во Европа во однос на бруто домашниот производ, со план да потроши околу 44 милијарди евра за одбрана оваа година.
„Ќе биде потребно дополнително забрзување, уште повеќе и во уште пократок период“, изјави министерот за одбрана Владислав Косињак-Камиш на крајот од минатиот месец.
Сепак, домашната индустрија успева да добие само мал дел од тие пари. Речиси сите големи купувања доаѓаат од увоз, бидејќи локалните компании или не можат да произведат еквивалентна опрема, или никогаш не ја развиле потребната технологија. Тоа станува поголем политички проблем, објавува Политико.
ГОЛЕМАТА КАСИЧКА „Полска повеќе нема да биде само голема касичка за странски компании и сојузнички земји кога станува збор за трошење пари за вооружување, одбранбена и безбедносна инфраструктура“, рече премиерот Доналд Туск на Саемот за оружје во Киелце во септември, нагласувајќи ги напорите на земјата да изгради сопствена индустрија способна за извоз на оружје.
Од 2019 година, Полска инвестираше речиси 150 милијарди евра во своите вооружени сили, потхранувајќи некои од најголемите договори за набавки во Европа. Некои од најзначајните аквизиции вклучуваат купување тенкови, хаубици и лесни борбени авиони од Јужна Кореја, по што следат американските системи за воздушна одбрана „Патриот“, тенкови, борбени авиони и хеликоптери од Соединетите Американски Држави, како и подморници од Шведска. Потребата за брз одговор на руската закана ја поттикнува оваа потрошувачка експанзија.
Откако префрли голем дел од своето советско вооружување во Украина, Варшава започна со обнова на својата војска потпирајќи се на веќе развиени, лесно достапни системи, давајќи приоритет на брзината на испорака пред развојот на домашното производство.
„Ќе биде потребно дополнително забрзување, уште повеќе и во уште пократок период“, изјави министерот за одбрана Владислав Косињак-Камиш на крајот од минатиот месец.
„Во некои области, достигнувањето на нивото на технолошки развој на водечките земји би траело со години, ако не и децении, и сигурно би барало милијарди евра инвестиции во истражување и развој“, според извештајот на полскиот Пулашки институт.
Затоа полскиот одбранбен сектор се свртува кон нешта во кои може да биде конкурентен – а една од нив се беспилотните летала. Варшава вели дека првите елементи на националната бариера против дронови би можеле да бидат поставени „за неколку месеци“, користејќи радари, возила и лансери произведени во Полска поврзани со постојните системи за воздушна одбрана. Итноста дополнително се зголеми бидејќи земјите-членки на НАТО се соочуваат со сè почесто присуство на дронови долж источниот дел на Алијансата.
„Ова би можело да биде првата вистинска, теренска бариера против беспилотни летала во Европа“, рече Аркадиуш Бонк, потпретседател на државната компанија „Полска група збројенјова“ (ПГЗ), која е столб на полската одбранбена индустрија, на прес-конференција во Брисел.
Но, во повеќето други области, полската индустрија е сè уште далеку од тоа да ја стигне конкуренцијата.
СПРИНТ КОН ВООРУЖУВАЊЕ Причините за сегашната ситуација датираат од пред неколку децении. За време на Варшавскиот пакт, Советскиот Сојуз го распредели военото производство меѓу своите сателити, така што ниту една земја не можеше да развие целосна, независна индустрија за оружје. Полска доби оклопни возила, радари и лесно пешадиско оружје, но не и погонски системи, напредна муниција или високотехнолошка електроника. По 1989 година и падот на комунизмот, буџетите за одбрана се стопија, а модернизацијата застана.
Резултатот е сектор кој сè уште се опоравува од повоениот пад. Многу постројки на ПГЗ работат во објекти кои не се реновирани од осумдесеттите години. Греењето често не работи. Машините се застарени. Во некои работилници во текот на зимата станува толку ладно што заварувањето е прекинато.
„Не можете да градите резервоари во негреана сала“, предупреди генералниот директор на ПГЗ, Адам Лешкевиќ.
Стотици милиони злоти се инвестирани во фабрики како „Бумар-Лабенди“, кои модернизираат тенкови и помошни возила од советската ера. Но, таа работа не го зголемува капацитетот ниту воведува нови технологии – само овозможува производството да продолжи воопшто. Менаџерите тврдат дека овие основни интервенции се само почеток. Цели области на технологија никогаш не биле развиени во Полска.
Земјата може да произведува возила, радари и лансери со краток дострел, но сè уште нема доволен технолошки и индустриски капацитет за дизајнирање или производство на ракети за воздушна одбрана со долг дострел, напредна муниција или модерни главни борбени тенкови.
„ПГЗ никогаш нема да изгради подморница или авион“, рече Лескиевич.
Дури и производството на муниција покажува ограничувања. Полска сака нејзините фабрики да произведуваат стотици илјади артилериски гранати од 155 мм годишно. До неодамна, тие успеваа да произведат само неколку десетици илјади. Дури и посложените системи напредуваат уште побавно: еден преносен противвоздушен систем Пиорун бара околу 18 месеци работа.
Тоа е голема разлика од земји како Франција, Италија, Германија, Шведска и Обединетото Кралство, кои имаат добро воспоставени и сеопфатни одбранбени индустрии способни да произведуваат речиси сè, од подморници и борбени авиони до тенкови, ракети, муниција и пешадиско оружје. Затоа PGZ е само на 51-то место на листата на 100 најголеми светски одбранбени компании составена од Стокхолмскиот меѓународен институт за истражување на мирот.
Приватните компании во Полска, како што е WB Group, ги пронајдоа своите ниши во областа на беспилотните летала, но сепак се мали играчи на светскиот пазар. Варшава се обидува да користи големи меѓународни договори за зајакнување на домашното знаење и капацитет. Склучува договори за соработка со компании како што се јужнокорејските Hyundai Rotem и Hanwha Aerospace, за локално производство и одржување.
Приватните компании во Полска, како што е WB Group, ги пронајдоа своите ниши во областа на беспилотните летала, но сепак се мали играчи на светскиот пазар. Варшава се обидува да користи големи меѓународни договори за зајакнување на домашното знаење и капацитет. Склучува договори за соработка со компании како што се јужнокорејските Hyundai Rotem и Hanwha Aerospace, за локално производство и одржување.
„Потенцијалните деловни добивки за полската одбранбена индустрија вклучуваат потенцијални идни можности за извоз“, се наведува во извештајот на Институтот Пуласки.
БУМ НА ПОТРОШУВАЧКАТА Но, дури и рекордните буџети не можат брзо да надоместат за децениите недоволни инвестиции. Варшава долго време тврдеше дека барем половина од нејзините трошоци за одбрана треба да останат домашни, но купувањето странски авиони и ракетни системи целосно го поткопува тој однос. И кога домашните производствени циклуси се протегаат во текот на неколку години, јазот станува уште поголем. Програмата за развој на беспилотни летала напредува побрзо бидејќи користи опрема што Полска веќе ја произведува, додека за другите компоненти се потпира на странски системи.
Полска е една од ретките земји надвор од САД што го користи Интегриран систем за борбена команда – софтверскиот столб што ги поврзува различните радари и системи за лансирање во единствена оперативна слика. Бидејќи таа инфраструктура веќе постои благодарение на програмата „Патриот“, PGZ верува дека може да поврзе домашни радари, возила и системи со краток дострел и на тој начин да создаде мобилен слој за борба против беспилотни летала многу побрзо од европската конкуренција. И парите се обезбедени. Полска издвои до 8 милијарди евра – од пакетот од 43,7 милијарди евра што ги позајмува преку новата програма на ЕУ „Безбедносна акција за Европа“, наменет за финансирање оружје – поточно за беспилотни летала и системи против беспилотни летала.
Варшава, исто така, инсистираше на флексибилност во рамките на програмата за да се овозможи користење на европски пари за купување опрема што не е целосно произведена во Европа – што го одразува големото потпирање на Полска на американската и јужнокорејската технологија. Никој не очекува полската индустрија да ги балансира инвестициските односи преку ноќ, но обликувањето на европските одбранбени правила е речиси исто толку важно денес како и самото производство на оружје.
Или, како што Бак живописно го кажа: „Ако не сте на масата, тогаш сте на менито“.
(Политико)
