Во практика воведувањето на летно и зимско време го вовеле Германија и Велика Британија за време на Првата светска војна за да заштедат на јагкен. Денес се тврди дека се штедо на струја, ама никој тоа не го објснил со факти
Зимското сметање на времето се пресметува секој последен викенд во октомври ноќта помеѓу сабота и недела – кога стрелката се движи од три до два. Благодарение на паметните телефони, компјутерите и другите уреди поврзани на Интернет – често завршува автоматски.
Иако Европската комисија (ЕК) во 2018 година предложи да се укине сезонското поместување на часовникот, земјите-членки се уште не се договориле за тоа.
„Во недела, на 31 октомври, ќе ги движиме рацете“, рече Стефан де Керсмакер, портпаролот на ЕК, на крајот на октомври 2021 година.
Предлогот за запирање на поместувањето на часовникот беше поддржан од Европскиот парламент во 2019 година, но тој треба да биде усвоен од земјите-членки. Во моментов нема индикации дека предлогот би можел да ја добие нивната поддршка.
Зошто е воведено летното сметање на времето?
Основната идеја е подобро да се искористи дневната светлина.
Во лето, кога деновите се подолги, часовникот се поместува за да се „украде“ еден утрински часовник и се додаваат вечери – за подоцна да падне темнината.
Ова првпат го замислил американскиот политичар и научник Бенџамин Френклин, уште во 1784 година. Објавил есеј во кој предлага луѓето да стануваат порано и на тој начин да заштедат на свеќи. Слична идеја дошла на памет и на пра-прадедото на пејачот на Coldplay Крис Мартин – Вилијам Вилит во 1907 година. Тој објасни дека му се разденило кога забележал колку завесата се уште е спуштена наутро за време на летното возење. Сепак, тој не доживеа да го види menuvaweto na ;asovnikot во Велика Британија. Летното сметање на времето првпат го воведе Германија во 1916 година, а неколку недели подоцна и Велика Британија. И двe земји тогаш беа во средината на Првата светска војна и им беше многу важно најдобро да ја искористат дневната светлина, притоа да го зачуваат јагленот.
Следната година тоа го направи Русија, а во 1918 година и САД.
Меѓутоа, во време на мир, тоа не заживеа во Америка.
Под притисок на земјоделците, американскиот претседател Вудро Вилсон набрзо го укина летното сметање на времето, наведувајќи дека земјата се враќа во „божјото време“.
часовникот многупати им создавал проблеми на граѓаните ширум светот
Во Европа немаше правила кои би важеле за сите.
За време на Втората светска војна, Британците, на пример, ги удвоија своите заштеди – поместувајќи ги часовниците два часа нанапред.
Дури по оваа војна во Америка настана хаос со пресметката на времето, пишува порталот Астрономија.
Во Западна Вирџинија, на автобуска линија долга околу педесет километри, патниците морале да ги движат стрелките на часовникот дури седум пати за да ги усогласат со точно пропишаното време.
Транспортот, како и многу други загуби, беа во милиони. Летното сметање на времето пристигна во тогашната Социјалистичка Федеративна Република Југославија, за прв пат, дури на 27 март 1983 година.
До неодамна, неусогласеноста поради движењето на часовникот предизвикуваше проблеми кај луѓето. Екстремен пример се палестинските герилци кои шверцуваа темпирани бомби од Западниот Брег во Израел пред 20 години.
Во септември 1999 година, Западниот Брег сè уште беше на летно сметање на времето, додека Израел ги помести часовниците еден час назад.
Палестинците не знаеле за промената на времето и бомбите експлодирале еден час пред да планираат, додека се уште ги поставувале. Убиени се тројца екстремисти кои наводно планирале да убијат стотици луѓе.
Каде се користи сè промената на времето?
Денес дури 110 од 192 земји во светот користат летно сметање на времето, а не се користи во Кина, Јапонија, Јужна Кореја и низ африканскиот континент, пишува National Geography.
Повеќето земји што го користат се во Европа и Северна Америка.
Исланд е исклучок, бидејќи е многу посевер од цела Европа и има поекстремни варијации на дневна светлина и темнина во текот на годината, за да нема голема корист од поместувањето на часовникот.
Белорусија, Грузија и Русија исто така избраа да имаат исто време во зима и лето.
За земјите на екваторот, каде што дневната светлина е приближно иста во текот на годината, нема потреба од такви заштеди.
Така е и во Аризона и Хаваи, кои имаат сонце во текот на целата година. Сите други сојузни држави во Америка го поместуваат часовникот во пролет и есен.
Во 2001 година, членките на ЕУ беа обврзани да воведат таканаречено летно сметање на времето, со цел трговијата и транспортот на заедничкиот пазар да се одвиваат непречено и да се намалат трошоците за енергија. Дополнителните дневни часови во летниот период би можеле да ги намалат трошоците на граѓаните за вештачко осветлување и да им овозможат слободното време да го поминуваат на отворено.
Сепак, се покажа дека вистинската заштеда на енергија е прилично маргинална.
Намалувањето на електричната енергија се компензира со зголеменото користење на греење или климатизација, како и гориво во возилото.
Во исто време, некои од главните трговски партнери на ЕУ – како Кина, Русија и Турција – не го поместуваат часовникот.
Во согласност со новото законодавство, граѓаните на ЕУ последен пат ќе ги постават часовниците во пролетта 2021 година.
Финска повика на укинување на летното сметање на времето, откако 70.000 граѓани потпишаа петиција со која го бараа тоа.
Во јуни Финска има 18,5 часа дневна светлина, а во декември само 5,5 часа, додека во Грција денот трае 14,5 часа во лето и 9,3 часа во зима.
Како тоа влијае на здравјето на луѓето?
Некои научни студии покажаа дека промените на часовникот имаат негативни ефекти врз здравјето на луѓето. Една студија на Европската комисија наведува дека „ефектот врз биоритмите на луѓето би можел да биде посериозен отколку што првично се мислеше“. Се верува дека тоа може да доведе до нарушување на спиењето, но и до зголемен број на срцеви удари и кардиоваскуларни проблеми.
Понатаму, тоа може да влијае и на зголемување на бројот на сообраќајни незгоди.
Исто така, поместувањето на часовникот значи дека децата наутро одат на училиште во есенските месеци, што може да биде опасно.
Од друга страна, авторите Џенифер Долиак и Николас Сандерс наведуваат дека најголем број улични злосторства се случуваат во текот на попладневните часови помеѓу 17 и 20 часот и препорачуваат летно сметање на времето.
Тие веруваат дека повеќе природна светлина во тој период може да им помогне на жртвите и минувачите да ги видат можните закани, како и да ги идентификуваат сторителите подоцна“
