Честата размена на оган меѓу руските и украинските сили во близина на најголемата нуклеарна централа во Европа може потенцијално да предизвика катастрофа на целиот континент. И токму поради верувањето дека малку луѓе ќе бидат доволно луди да го гранатираат Запорожје, треба да се однесува како детонацијата да удри во секој момент. Впрочем, тоа е војна, а логиката треба да се третира како ирационален елемент
СТЕФАН СЛАВКОВИЌ
„Нуклеарен тероризам“ не е една од поубавите фрази ни на хартија, а камоли кога Русија и Украина наизменично го фрлаат проектили речиси како обична муницијата во регионот Запорожје од почетокот на август. Имено, на југозападната периферија на Запорожје, град со околу 770.000 жители, кој, за жал, живее во центарот на крвавиот триаголник Маријупол-Днепар-Херсон, се наоѓа најголемата нуклеарна централа во Европа и е една од десетте најголеми во светот, така што борбите во нејзина близина и направените штети добиваат опасно катаклизмични размери.
Проблемот за луѓето таму, а потенцијално и за цела Европа, е што целиот регион околу нуклеарната централа – именувана по Енерходар, мал град наменски изграден според советските шеми – се појавува како место што двете страни го гледаат. како многу важна фронтовка точка.
Не долго по почетокот на руската инвазија на Украина, веќе на 4 март, руските сили ја зазедоа електраната по околу два часа размена на оган. Потоа низ сè уште збунетите медиуми одекна веста дека нуклеарната централа е гранатирана – ова, сепак, се покажа како делумно лажна вест, бидејќи, беше оштетена само блиската управна зграда, што доведе до пожар кој набрзо потоа беше изгаснат. Една недела подоцна руските сили објавија дека со електраната има промени, и дека во иднина ќе функционира под Росатом, а не Енергоатом, односно сега со неа управува руската државна компанија за нуклеарна енергија. Украинскиот персонал и експерти продолжија со работните ангажмани, што само на прв поглед може да изненади.
Затоа што, дури и од перспектива на окупаторот, кој е подобро да управува со деликатен објект од оние кои веќе го знаат детално? На крајот на краиштата, не е важно кој би имал прст на лостовите и копчињата ако се воспостави воена контрола. Особено ако се засили – имено, до почетокот на јули почнаа да се појавуваат наводи дека Русите изградиле мала воена база на местото на електраната, што е веројатно најнеобичниот пример за тактика „прст во око“. од почетокот на војната во Украина. Само затоа што малку луѓе ќе бидат доволно луди да гранатираат нуклеарна централа, треба да се однесуваме како детонацијата да удри во секој момент. Впрочем, тоа е војна, а логиката треба да се третира како ирационален елемент.
Тоа веќе се покажа на 19 јули, кога украинската армија, потпомогната во меѓувреме со самоубиствени беспилотни летала, изврши напад и, според нивните извори, уби тројца руски војници и рани уште дванаесет. Руски извори, пак, тврдат дека најмалку седум работници во електраната се ранети. На шумата на пропагандна војна и се придружи молкот за важни работи – во овој случај, за интегритетот на самата електрана.
Нападите продолжија, а последниот, се случи на 13 август. Во меѓувреме, три од вкупно шест реактори останаа во функција; во меѓувреме, наводно поради штета предизвикана од гранатирање.
Русите тврдат дека нападите ги извршуваат исклучиво Украинци, се подразбира – свесно ризикувајќи ја судбината на голем дел од Стариот континент, за да ѝ дадат јасно до знаење на меѓународната заедница дека без нивно посериозно интервенција, војната би можела да трае со години. Од друга страна, официјален Киев тврди дека руската база на територијата под контрола на Русите е и на мета на Русите, со проектили со долг дострел. Логиката е слична и подеднакво извртена – тогаш ќе ги обвинат Украинците за катастрофата, па најдобро би било украинските сили да се повлечат, да ги предадат окупираните делови од територијата и никому ништо. Очекувано, ниту првата, ниту втората страна не работат на одговор на подетални прашања.
А таквото, на пример, би било: зошто на делегатите на мисијата на Меѓународната агенција за атомска енергија, одделенско тело на Обединетите нации, им е забранет пристапот до електраната? Нејзините експерти малку ја доближија јавноста до опасностите таму – самите реактори се заштитени со челик и армиран бетон, кои се доволно силни да издржат директно погодување од авион, на пример, но ситуацијата со капацитетите за складирање гориво е неспоредливо повеќе деликатна. Згора на се, во услови на војна, набавката на резервни делови и поправките се драстично потешки, па несреќен случај може да се случи не по експлозија, туку поради неможност за санирање на штетата. Директорот на МААЕ, Рафаел Гроси, затоа предупреди дека седењето на тивок оган може да доведе до заблуда – како што вели поговорката, масното месо навикнато на топлина нема навреме да реагира на поголем пожар – и дека најдобро би било да се дејствува проактивно и да се обезбеди непречена проверка на електраната од страна на експерти.
Овој предлог беше одобрен од ОН, а генералниот секретар на оваа меѓународна организација Антонио Гутереш предложи создавање на демилитаризирана зона околу електраната.
Шефот на тамошната руска администрација, Евгениј Балицки, одговори на ова прашање на овај упит потврдно – претходната вечер тој, додуша, долеа масло на огнот со изјавата дека рускиот референдум за независност во регионот Запорожје е и замислив и може да се спроведе. Таа инспекција би била добра можност светот да се увери дека централата ја гранатираат Украинците и дека Русите и покрај тоа добро си ја вршат работата. Од друга страна, официјален Киев се спротивстави на инспекцијата – не затоа што има што да крие, се тврди, туку затоа што, според нејзиното верување, рускиот прием на мисијата де факто би значел меѓународно признавање на руската автономија во Запорожје.
Меѓутоа, неофицијално, од украинската огорченост може да се прочита и нешто друго: колку што би била добредојдена посетата на меѓународни експерти од МААЕ од хуманитарен аспект, толку би го искомплицирала она што се случи во неделата, кога 42 земји во светот потпишаа апел. на руските сили да се повлечат од регионот Запорожје.и со тоа да се намали ризикот од неспоредливо поголема штета. Како што никој не очекува апелот да вроди со плод – особено по контроверзната изјава на Балички – така никој не очекува да престанат апелите, бидејќи тоа е сепак форма на дипломатски притисок. Настрана од специфичните опасности од катаклизма.
Претседателот на Украина, Володимир Зеленски, по апелот посочи дека украинските сили ќе ги таргетираат оние руски сили кои ја напаѓаат електраната, а меѓу нив изолира и релативно далечна руска хаубица на која, како што вели, намерно било поставено жолто-сино знаме. набиена на колец.
Патем, во своите пославни денови, електраната Запорожје произведуваше половина од нуклеарната енергија, односно петтина од вкупната енергија во Украина. И додека руските власти предупредуваат дека целосното прекинување на неговата работа ќе го остави Киев без струја, реалноста е исто толку вознемирувачка – снабдувањето на добар дел од јужна Украина веќе е доведено во прашање. Ова е и одговорот на прашањето зошто Русите толку многу се грижат да ја задржат контролата врз него. Освен што регионот Запорожје е врска помеѓу Херсон, Крим, Мариупол и Луганск и Доњецк, со одржување на контролата, локалните власти би обезбедиле непречено снабдување со електрична енергија на оние делови на Украина каде што планираат да создадат вазални држави или да ги приклучат кон . федерацијата.
Прашање е секако што ќе остане од инфраструктурата дотогаш.
