Врховната команда на германската армија уште при крајот на 1942 година беше загрижена од исклучително сериозните воени и политички успеси на Народноослободителната војна во Хрватска и Босна и Херцеговина (пред создавањето на “Бихаќка Република”). Се проценувало дека целиот германски систем на окупација бил загрозен во областа на растурената Југославија и целиот Балкан
ИВО ГОЛДШТАЈН
Овие денови, на 13 јуни, пред 75 години беше завршена битката на Сутјеска, најжестоката и најтешката битка на НОБ. Врховната команда на германската армија уште при крајот на 1942 година беше загрижена од исклучително сериозните воени и политички успеси на Народноослободителната војна во Хрватска и Босна и Херцеговина (пред создавањето на “Бихаќка Република”). Се проценувало дека целиот германски систем на окупација бил загрозен во областа на растурената Југославија и целиот Балкан. Оттука, Хитлер лично издал упатства за „конечното уништување на комунистичкиот отпор”. Во средината на зимата, во јануари 1943 година, Германците почнаа голема офанзива со работен наслов Вајс (што во повоената историја и новинарство беше позната како Четврта офанзива), со цел да се уништи голем дел од партизански сили на територијата на НДХ.
Тие собрале околу 120.000 германски и италијански војници, плус усташите, четниците и домобраните и го нападнале партизанските сили во областа имаше речиси 40.000 војници под команда на Врховниот штаб. Германците и нивните сојузници во пет недели ги одзеле партиски етеритории и ја притиснале партизанската сила на простор од неколку стотини километри квадратни, на југоистокот, во долината на реката Неретва. Кон крајот на февруари и почетокот на март 1943 година се чинело дека партизаните се опкружени, во безизлезна ситуација, но тие сепак се ненадеен шок се пробиле преку обрачот на реката Неретва и преминал на левиот брег, нанесувајќи им срриозен пораз на четнички сили. Четниците во областа западно од Дрина повеќе не биле оперативно релевантни.
По преминувањето на Неретва и протерувањето на четниците, партизанските сили прво се собраале околу Борачичкото Езеро. Некои од нив беа поздравени од блех музиката на Втората пролетерска: радоста и постојаната негрижа целосно се спротивставија на смртта, војната и гладта што ги опкружуваше. Партизанските единици потоа отишле во северниот дел на Херцеговина, но тие се и од крајот на март до средината на мај 1943 година, во пошироката област на Фоча партизани собираат и обнови. Неколку илјади борци биле исцрпени со тифусот, имало илјадници ранети, за што сведочи Милован Ѓилас. „Тифусот широко ги зафати некои единици, и покрај тоа будноста и грижата на Медицински корпус: тифус имаше насекаде каде минувавме и каде преножувавме, во шталите и куќитеж. Покрај тоа, храната ја немаше а првиот ден од април во партизанската болница ранетите место два оброци дневно добиваа еден – само каша.“ Планирано бшее дека некои единици да одат во Црна Гора, да се обидеат да заминат кон Косово и Метохија, што би им помогнало на албанските партизани.
Сите овие операции требаше да создадат стратешки предуслови за ослободување на поголемите делови на српската територија. Затоа, беше донесена одлука единиците да се движат низ пошироката област на Фоча да се мине Дрина. Втората пролетерска премина на десниот брег на реката Дрина и таму наиде на слаб отпор – италијанската војска речиси не се вклучи, а Германците беа уште помалку. Но, Првата дивизија, покрај тоа што имала големи проблеми во минување на реката, наишла на другата страна на четниците, кои давале силен отпор. Иако партизанските сили окупирале одредена територија, поради големиот број на ранети и тифусари, како и генералниот замор не можеле да продолжат.
(продолжува)
