Треба да се каже дека е срамно што актуелната државна власт ги заборави хероите кои паднаа во Сутјеска и Неретва и од таму одбија да ги одбележат овие битки, веројатно заради притисок на оние кои беа на другата страна на фронтот!
ИВО ГОЛДШТАЈН
За хрватската историја битката на Сутјеска е исклучително важна. Хрватите (по националност) ги имаше изнесува 24,7 отсто од партизанската армија (5.220 од регистрирани 21.105 војници). Исто така, повеќето на партизаните беа родени во областа каде живеат хрватски граѓани (8925), од кои 5.195 беа од Далмација. Според бројот на учесниците и на оние кои загинаа во битката на Сјеска се издвојува Шибеник – од 1.316 година партизани од овој град, беа убиени 535. Од 1.091 Ссплиуќани во партизаните, ноа Сутјеска се убиени 557. Далматинските бриугади имаа најголеми загуби: Второ далматинска 764, Втората – 564, Третата далматинска – 531 партизани.
Во времето кога траеше битката на Сутјеска другите хрватски партизани на 13 и 14 јуни го ослободија Оточац а потоа и целипт крај на Пливички езера. Во Лика е основано Националното антифашистичкото собрание на народното ослободување хрватски (ЗАВНОХ), највисоко претставничко тело на национално ослободително движење на Хрватска. Хрватскиот партизани кои беа убиени на Сутјеска практично го ослабија присуството на фашистичките сили на другите простори и тоа стотици километри северозападно, а ЗАВНОХ може да се унарече дека е изворот на денешната хрватската државност.
Треба да се каже дека е срамно што актуелната државна власт ги заборави хероите кои паднаа во Сутјеска и Неретва и од таму одбија да ги одбележат овие битки, веројатно заради притисок на оние кои беа на другата страна на фронтот!
На Сутјеска беа убиени истакнатите револуционери: Веселин Маслеша, Сава Ковачевиќ, Симо Милошевиќ, Василије Ѓуровиќ Вацо, Иван Горан Ковачиќ, Олга Поповиќ-Дедијер, Перо Цветковиќ, Мома Станојковиќ и многу други, но поголемиот дел од партизанските сили остнаа зачувани.
Операцијата „Шварц” се смета за една од пресвртниците во Народноослободителната војна во Југославија.
Само неколку месеци подоцна, сите западни сили почнаа да ја признаваат како објективно единствен антифашистички фактор во Југославија, што се потврди и на конференцијата во Техеран, кога истото движење е признато како единствен легитимен анти-фашистички движење во Југославија.
„Нама је ово наша борба дала“ – се пееше пред неколку дена, од странма на дел од посетителите на Музејот на Шибеник во Далмација, токму по повод на одбележувањрето на битката на Сутјеска. Изложба „Сутјеска” беше отворена во музејот во пресрет на 75-годишнината од клучните битки за време на Втората светска војна на Балканот. Битката траеше еден месец, од 15 мај до 15 јуни 1943 година.
Сè што е различен во изложбата: битка се опишани по хронолошки редослед во хрватски и англиски јазик, бидејќи се повеќе и повеќе туристи се открива овој Шибеник музеј; првиот сет на екран на кој долниот име и презиме, возраст и место на раѓање на сите паднати партизани на Сутјеска во областа на Шибеник.
– Иако партизаните не се делеа по националност, детали на националната структура на борците сега е важно е да се нагласат – рече Зоран Рестовиќ, претседател на Здружението на антифашистите од Шибеник.
Зошто? Еден од луди тези на актуелната власт кои се продаваат во поново време е тоа дека партизанските единици од Далмација претежно се составени од Срби, кои излегоа масовно во национално-ослободителната борба, заради страв од теророт на НДХ.
Специјалноста на изложбата е дека можете да ги видите редките, автентични, сите сочувани фотографии од Сутјеска, од кои некои се крајно непознати. Особено е трогателна сликата на шибенчанката Бисерка Букиќ, како ранета лежи на носилки, а раката и ја држи сограѓанката Деса Kоштан, обете партизанки на Маевичката бригада, под команда на Коча Поповиќ. Деса, за разлика од Бисерка, ја преживеала Сутјеска. Додека ние пловеме низ приказните на Зоран Реставиќ, вниманието на постарата дама е привлечено од нас, кој ги посетуваме музејските сувенири.
– На Тјентиште, меморијалната област каде што беше обележана Битката кај Сутјеска, бев пред две години. И сега ми доаѓа мене неопислива радост, кога мислам на тоа, и на танцување на децата од Херцеговина и Црна Гора, во народни носии – вели замислено Анка Т. Јунчев од блискиот град Водице, кој во партизанските единици, исто така, даде многу млади животи.
Иако не беше учесник во НОБ се згрозува од актуелните ставови на оние кои не ја признаваат антифашистичката борба и Сутјеска. Таа вели дека многу наши луѓе умреле за да се ослободат од фашистичкото зло.
ИМеѓу посетителите на изложбата на Шибеник го забележавме и Иван Ниниќ, поранешен пратеник на СДП и дисидент од партијата, каде што таа партија, во времето Ивица Рачан, станнедоволно левичарска. Го прашавме шткако потомок на првиот командант на ослободениот Шибеник, што мисли за Сутјеска.
– За мене, Сутјеска е митско место. Четворица Ниниќи, најблиските роднини, починале таму. Вкупно седумнаесет Ниниќ починале во НОБ, а некои завршија во Јасеновац, иако беа Хрвати. Од 1.316 момчиња и девојчиња кои имал еден град убиени се 535. Ова е фасцинантен, но не сте во можност да се соберат 1.316 навивачи на Хајдук и Динамо во градот – споредува Ниниќ.
Ние го прашавме што мисли за одлуката на Претседателството на Парламентот, кое претходно оваа година го отфрли предлогот на Ранко Остојиќ (СДП) тоа да биде спонзор на 75-годишнината од битката, која се одбележи на 17 јуни. Парламентот го отфрли предлогот под изговор дека тоа е битка која се одвива на територијата на друга држава и дека има повисоки приоритети.
(крај)
