Дали е можно американското „големо враќање” на Балканот во времето на Трамп? Во моментов, евидентна е американски или европски стратегија за справување со Русија, Турција или Кина кои имаат влијание врз режимите во регионот, вели аналитичарот Басуенер и бара промена на бирократскиот автопилот по ова прашање
ХАРУН ЧЕРО
Политичкиот аналитичар на Американски совет за демократизација наполитиката Курт Басуенерго смета добар аранжманот на поголемата вклученост на САД на Балканот. Но,нагласува дека практичниот ефект е нејасен како дел од годишната правна рамка на одбраната за 2019 година, кои се однесуваат на засилен ангажман и воена соработка со земјите од Западен Балкан, надвор од НАТО.
„Сум го видел овластувањето за одбрана минатата недела. Генерално мислам дека тоа е добра вест дека земјите од Западен Балкан се издвоени а тука се и како руските и други несакани ефекти. Останува нејасно што би биле практичните ефекти од тоа. Армиската соработка е во тек некое време во регионот, вклучувајќи ја и соработката со Србија. И БиХ има ова врска со американската војска, но развојот на локалните вооружени сили е ограничена поради проблеми со воени средства, го спречуваат спроведувањето на МАП. Постојат дискусии дека ова барање да се прецрта, како БХ. ентитетот Република Српска не може да ја држи заложник вцелата БиХ. Јас би бил за тоа, иако јас сум генерално за разлика од другите да нема симнување на критериумите. Но, не треба да се залажуваме – БиХ нема да стане членка на НАТО, освен ако не се развие систем за управување со што навистина функционира и ако популарноста на членството во НАТО во БиХ. ентитетот Република Српска радикално не се зголемува. Се чини дека ништо од тоа не е на повидок – вели Басуенер за Ал Џазира.
„Што се однесува до влијанието на Русија – вели експертот од Советот за политиката на демократизација – оваа земја се обиде нешто во Црна Гора, во Македонија длабоко беше ангажирана (а можеби и повторно се обидува), измама за ангажманот на Косово и овозможува да ја запре Србија во обид да влезе поангажирано во преговорите за членство во Европската унија и дава можност Москва да влијае слободно”.
Претседателот на БиХ српскиот ентитет, Милорад Додик, вели Басунерr, е најголемиот и најентузијастичкиот партнер на Москва.
„Да повторам, заради ништо. Покрај тоа, Москва, исто така, ги зајакна врските со Хрватска. Алијансата на Милорад Додик и Драган Човиќ е силна како карпа. БиХ е најранливата земја во регионот и земјата во која Западот, кога тука имаше кохерентна политика, треба да имаат најмногу моќ и способност да ја одбијат Русија. Овој предлог-закон може да се смета за дел од таа стратегија, но во моментов не постои очигледна американска или европска стратегија за справување со соработката на Русија, Турција, земјите од Заливот или Кина со режимите во регионот. Само овој предлог-закон не е доволен да се намали вакуумот што им овозможи на овие земји да направат чекори напред во последните пет– десет години.”
Бассунер не го смета овој предлог-закон како големо американско враќање во регионот.
„Не сум сигурен дали ова е можно во ерата на претседателот Доналд Трамп. Постои само еден човек во горните слоеви на администрацијата кој е посветен на евроатлантските интеграции а тоа е министерот за одбрана Џејмс Матис. Но, она што фрустрира е што нема високо работно ниво и затоа не може да се видат напорите да се развие заеднички пристап во Америка, ЕУ и НАТО во регионот, што во однос на безбедноста и како политика за поддршка на либералната демократија, која обично е во рецесија, ако се изостави пробивот во Македонија и напредокот во Албанија. Се чини дека официјалната политика останува фокусирана на проширување на Европската унија, која во практична смисла е во фокусот на стабилност. Тоа е бирократски автопилот. Ова не се смени повеќе од десет години, иако неуспехот е очигледен, тоа е повеќе од јасно.
Денис Aвдагиќ, аналитичар на безбедноста во INMS, консултантска компанија од Загреб, се сеќава дека во Воениот комитет на американкиот Конгрес има информации за зголемена соработка со земјите од Западен Балкан, па и новиот предлог закон, со цел да се бори против влијанието на Русија е објавен пред повеќе од три недели.
Правната рамка беше усвоена во Конгресот минатата недела со големо мнозинство. И во сегашниот контекст Западен Балкан е споменат, меѓу другото, токму во однос на односите и соработката со Русија, но, исто така, во соработка со САД и НАТО со земјите од регионот. Па сега се надградува и одговара на согледувањата на проблемите идентификувани од страна на извештајот, наведено е во правната рамка усвоена во 2017 година, за фискалната 2018 година”, објаснува Авдагиќ.
Тој верува дека никој не е свесен дека Русија се обидува да воспостави и да го зајакне своето влијание во земјите од поранешна Југославија, особено оние кои се уште не се членки на НАТО и ЕУ.
„Американските пратеници отворено го нарекуваат овој исход малиген и одлучи да се спротивстават и да се борат против ова влијание преку зајакнување на одбранбената соработка. Ова е директна порака испратена и до Русија и на земјите со кои соработката е зајакната. Во суштина тоа е добра вест за вооружените сили во регионот, што може да се очекува дарежлив помош во смисла на финансиски средства и опрема, како и директна соработка со американската страна”, истакнува тој.
Авдагиќ не гледа многу конструктивност во односот на Русија кон БиХ и вели дека тој приод е подеднакво валиден и за другите земји од регионот, особено за Србија.
„Со Русија, мора да се соработува бидејќи таа е клучен снабдувач на енергија за цела Европа. Меѓутоа, во однос на политичките односи, улогата на Москва во регионот е онаа што може да се опише како сопирачкаа што го закочува возот, а секој вагон на регионот се стреми да го забави патот на демократската транзиција и енергетската диверзификација. Не гледам никаква конструктивност во руската постојана борба против НАТО, бидејќи Алијансата не е насочена против Русија и има за цел да ги заштити своите членови. Затоа, Русија првенствено се противи на проширувањето на Организацијата на Северноатлантскиот договор, така што оваа нова законска рамка на САД се вклопува токму во овој сегмент “.
Американската страна гледа, тврди Авдагиќ, дека земјите од регионот не можат самостојно да се спротивстават за влијанието на Русија, и на тој начин да одговори на оваа ситуација.
