Пред точно триесет години, Дејвид Албахари и јас зборувавме за смртта речиси три часа. Се качивме со возот од Виена до Салцбург, каде беше закажана промоцијата на неговата книга „Опис на смртта“ во мој превод. Беше тоа единствена можност двајцата да разговараме на една тема толку опширно, дискусиите обично се водат на поширока круг каде што нема таква блискост.Слично прашање искажавме не само за смртта, туку и за нашите татковци
ИВАН ИВАЊИ
Таткото на Давид, лекар, Евреин, како резервен медицински службеник, ја преживеал војната во Германија во логори за заробени офицери, таканаречените офлазими, но за тоа време германските нацисти со помош на жандармеријата на Недиќ ја убиле неговата сопруга и две деца во татковината. Враќајќи се дома, тој повторно се оженил, овој пат за Србинка. Дејвид е роден од тој брак во 1948 година.
Татко ми, исто така лекар и резервен офицер, беше убиен во логорот Топовски шупи во Белград. Дејвид добро го разбираше моето фантазирање за тоа што ќе беше ако татко ми ја преживеаше војната како неговата. И него го мачеа слични внатрешни џагорења, што се одразија во целата негова единствена литература.
Многу книжевни теоретичари утврдиле дека мотивот на смртта се провлекува низ целиот негов опус. Убеден сум дека болното размислување за неговите убиени полубрат и полусестра е еден од суштинските основи на неговото пишување заради него, но, како што самиот нагласи, секогаш надевајќи се дека ќе може да ја сподели својата визија, неговите кошмари, неговите стравови со другите, прост речено дека ќе ги најде своите читатели. Навистина, ги нашол на 21 јазик.
Давид беше многу приврзан за својот татко, неговата смрт тешко го погодила, она за што размислувал толку теоретски стана застрашувачка реалност. Неговиот татко е постојано присуство во секоја негова книга, дури и ако не се споменува буквално. Мислам дека Давид Албахари, но и нешто постариот Данило Киш, го променија односот на синовите кон татковците во српската литература. Дотогаш татковците беа херои, цврсти, угледни, понекогаш неоправдано строги луѓе. Со нив станаа жртви. Таткото е пример, но беспомошноста пред страшна сила. Во романот „Денес е среда“, Дејвид се поистоветува со својот татко, прикажувајќи ја својата болест преку ликот на неговиот татко.
Слично пишување на синовите за татковци-жртви има и во германската литература. Благодарение на авторите како Киш и Албахари, српската литература стана светски позната едноставно по својот квалитет, без никакво државно лобирање.
Кога Давид ми кажа дека решил да се пресели во Калгари на северот на Канада, го прашав зошто и му реков: „Можеш да одиш во Израел, совршено зборуваш хебрејски, таму ќе те пречекаат како голем писател, но во Канада ќе се удавите во сивилото. Освен тоа, избирате 40 степени под нулата и мраз, наместо 40 степени топлина калена од ветровите од морето“.
Тој едноставно одговори дека не сака неговиот син, кога е малку постар, да биде принуден да служи војска, ниту во Југославија, ниту во Израел. Ако некогаш сака да се бори со оружје во рака, нека одлучи каде и против кого како зрел човек.
Давид некаде на хумористичен начин рекол дека една од причините поради која се пензионирал во Калгари е затоа што немал никакви можности да се забавува таму, освен со поларните мечки. Тоа, се разбира, не е точно. Калгари е голем град со театри, музеи, разни здруженија, барови, ресторани, развиен социјален живот. А Давид всушност беше дружељубива личност, да саакаше, лесно ќе воспоставеше нови меѓучовечки односи во нова средина. Тој не го сакаше тоа, сакаше да биде сам, да биде сам со своите духови, со својот покоен татко, со неговиот голем ривал – со Смртта. Цел живот се дружеше со смртта.
Му кажав дека тој всушност не е Евреин затоа што мајка му е Србинка, а според еврејското учење потеклото на децата се бара кај мајката, а не кај таткото. Со негова одлука, Дејвид Албахари избра и усвои еврејски идентитет. Тој беше „поеврејски“ писател од другите еврејски писатели од нашиот регион Винавер, Давичо, Самоковлија, па дури и Киш, а партнер во ова е Филип Давид.
Имаше бесконечно многу работи да ни каже. Нетрпеливоста да се направи тоа е изразена во тие бескрајни параграфи без здив, без дијалог, во тоа негово нервозно, брзо, нетрпеливо пишување што им отежнува на неговите читатели да го разберат. Нивниот проблем ќе биде таа мисла.
Теми, заплет, пејзаж, речиси се би се сменило од книга во книга, но сепак неговото дело е единствена книга со мотивот на смртта, со таткото формално присутен или едноставно лебди во атмосферата.
Сега Давид Албахари дефинитивно го запознал својот вечен партнер за дијалог, непобедливата смрт. Без неговата борба со неа, не само српската, туку и светската литература би била посиромашна.
