Гаранција за американскиот долар не е ниту суровата нафта, ниту неговата испорака, туку ветувањето дека нафтата ќе може да се испорача утре. Тука лежи вистинската моќ на американскиот долар, кој пак ги финансира огромните трошоци на Пентагон и ја поддржува неговата планетарна доминација
ПРОФ.Д-Р АНИС БАЈРАКТАРЕВИЌ
Конкретно, Царската валута го губи својот статус кога другите нации ќе ја изгубат довербата во способноста на таа империјална сила да остане солвентна. Во предмодерната и модерната историја, ова се случи со пет сили – две ибериски, холандски, француски и британски – пред американскиот долар да ја преземе како светска резервна валута. Интересно е што секоја од империите ја задржала околу еден век. Векот на САД е речиси завршен, а веќе има конкуренти, територијални и нетериторијални, симетрични и асиметрични. Ние нудиме материјални и нематеријални средства: злато, криптовалути и биотроника / нано-хемоелектрика.)
Но, што ветува американскиот долар кога нема покритие од злато? НИКСОНОВИОТ ШОК ОД 1971 ГОДИНА Пентагон ветува дека прекуокеанските поморски патишта ќе останат отворени (читај: контролирани од американската морнарица), сообраќајот по нив непречен и дека – најтргуваната стока во светот: нафтата, секако ќе биде испорачана. Значи, гаранција за американскиот долар не е ниту суровата нафта, ниту неговата испорака, туку ветувањето дека нафтата ќе може да се испорача утре. Тука лежи вистинската моќ на американскиот долар, кој пак ги финансира огромните трошоци на Пентагон и ја поддржува неговата планетарна доминација.
Почитуван и влева стравопочит, Пентагон дополнително ја зајакнува нашата планетарна верба во идната достапност – ако продолжиме да веруваме во доларот (како и во економијата на фосилни јаглеводороди) и така натаму и така натаму, преку непрекинат циклус на засилување.
(Надополнувајќи ја доктрината на Монро, претседателот Хауард Тафт ја воведе таканаречената „доларска дипломатија“ – на почетокот на дваесеттиот век – што „ги заменува куршумите со долари.“ Ова е едно од првите јасни официјални признанија за симбиозата Волстрит-Пентагон.)
Овие два столба на американската моќ доаѓаат од Источниот брег (американското Министерство за финансии / Вол Стрит и Пентагон),(заедно со два столба на Западниот Брег финансирани и зајакнати од американскиот долар и се шират низ отворените морски патишта Силиконската долина и Холивуд. Но факт е суштината, и накратко, дефиницијата за американската моќ. Состојбата во која се наоѓа таква фабрика за соништа, како што е Холивуд во САД, лесно се романтизира, иако другите три столба треба да се преземат/освојат или принудат..
Оваа суштинска природа на моќта ни објаснува зошто Американците не успеаја да го водат човештвото во сосема поинаква насока – кон неконфронтирачко, декарбонизирано, демонетизирано/дефинансирано и депсихологизирано, самоисполнување и зелено човештво. Накратко, не успеаја да ја претворат историјата во триумф на човештвото. Соединетите држави ја имаа оваа можност кога, по безусловното предавање на Горбачов и колапсот на советскиот блок и коперниканскиот пресврт на Денг во Кина, тие останаа осамена суперсила да поставува услови на светската сцена, да ја обликува нашата заедничка судбина и насоката на нашата иднина.
ПОБЕДНИКОТ РЕТКО ГИ МЕНУВА ПРАВИЛАТА НА ИГРАТА За жал, ова не е првата пропуштена можност за САД да го ублажат и одложат своето претстојно, неизбежно повеќедимензионално империјално „повлекување“. Самиот крај на Втората светска војна значеше целосна безбедносна гаранција за САД: геоекономски, 54% од сè што се произведува во светот беше означено Made in USA, додека во геостратешки контекст САД уживаа „нуклеарен монопол“ речиси една деценија. . До денес, САД бележат најголем број извршени нуклеарни тестови, најголеми резерви на нуклеарно оружје и се единствената сила во историјата што го користела ова „крајно оружје“ против друга нација.
За да биде иронијата поголема, Американците уживаат географска предност што ниту една друга империја ја немала. За разлика од Соединетите Држави, како што забележува Ајкенбери: „… секоја голема сила во светот живее во геополитички пренаселено соседство, каде што дури и малите осцилации на моќта рутински предизвикуваат повици за прераспределба“. Погледнете ја и самите мапата и позициите на Русија или Кина и нивната преполна околина. Соединетите Американски Држави се благословени со својата островска положба, заобиколени со океани. Сето ова, се чини, треба да донесе мир, спокојство, просперитет и предвидливост.
Како тоа „моќниот осаменик“? Империјата по повик, не еволуирала во царството на релаксација, генератор на хармонија? Зошто (нелегално) држи повеќе политички затвореници на кубанска почва отколку што некогаш направил демонизираниот кубански режим? Зошто продолжува опсесивно да се вооружува дома и во странство? Зошто егзистенцијални замки дома и безбедносни проблеми во странство? (На пример, 78% од целото оружје достапно на поголемиот Блиски Исток е произведено во Соединетите Држави, додека Американците во нивната земја – само за нивните цивилни потреби – имаат 1,2 лично оружје по глава на жител.)
Зошто падот на Берлинскиот ѕид пред 30 години го означи почетокот на децениската стагнација или падот на приходите во САД (како и во другите земји на ОЕЦД) во комбинација со алармантни нееднаквости. За што зборуваме овде: за несоодветниот интензитет на нашите неуморни конфликти или за погрешниот правец на нашиот цивилизациски правец?
Навистина, ниту една успешна и долготрајна империја не се потпира само на принуда, било во странство или дома. Големиот успех на секоја империја во минатото се потпираше на вешто приспособување на послушноста и иницијативата дома, и на договарањето и ангажирањето во странство. Во 21 век победува тој што ќе успее да убеди, а не тој што нешто ќе присилува.
Затоа, ако не може да ја избегне својата внатрешна логика и длабоко вкоренет порив за конфронтирачка носталгија на двајцата ривали, ретко кога победува тој што ги менува правилата на игра.
Како не успеавме да го забележиме ова порано? Едноставно кажано, економијата е – веднаш по историјата – идеолошки најобоената научна дисциплина од сите.
Да сумираме. По распадот на Советскиот Сојуз, Американците ја забрзаа својата експанзија додека чекаа (вистинските или замислените) противници дополнително да опаѓаат, да се либерализираат и да ги стават во ќош зад САД. Еден од инструментите беше агресивната заложба за поголема економска интеграција меѓу регионалните и оддалечените држави, што – како што сега гледаме, кога помина еуфоријата на „крајот на историјата“ од 1990-тите – доведе до (неповратна) општествено-политичка дезинтеграција во секоја од овие состојби.
Територија на градење држава или револуционерен простор. И двете или ништо од тоа?
ПАКС АМЕРИКАНА Експанзијата е пат кон безбедносната диктатура, социо-политичка и (хипер-либерална) економска мантра по Студената војна, која само ги влоши проблемите што ја засегаат Пакс Американа, труејќи го глобалното владеење; океани, население и со тоа придонесува за создавање на односи на неподносливи нивоа.
Класично империјално самозаробување (според таканаречената теорија на велосипедот: продолжете да педалите на ист начин или превртете се)
Јасно е дека американската доминација по Студената војна сега е оспорена во речиси сите домени: Америка повеќе не може да работи непречено во традиционалните сфери на копното, морето и воздухот, или во поновите сфери како што се (поблиските и подлабоките) вселената и сајбер-просторот. Продолжената неспособност да се забележи и рекалибрира таквото империјално преоптоварување донесе болни мамурлак во Вашингтон – најзабележително на последните два претседателски избори.
Неможноста да се управува со зголемените трошоци за одржување на царскиот поредок само го зголеми домашното народно востание и политичкиот притисок целосно да се откаже од својата „мисија“. (На пример, во екот на својата најдолга – и фијаско – странска интервенција, Соединетите Американски Држави трошеа околу 110 милијарди долари годишно во Авганистан, околу 50 проценти повеќе од американското федерално трошење за образование. Совршено ја постигнавте целта.
(продолжува)
