Со усвојувањето на новиот стратешки концепт, во кој Русија за прв пат беше означена како „најзначајна директна закана“, а Кина како „предизвик за интересите, безбедноста и вредностите“ на нејзините членки, Алијансата и формално влезе во екстремно нестабилна ера на меѓународните односи.
ВЛАДАН МАРЈАНОВИЌ
На прв и втор поглед би се рекло дека самитот на Северноатлантската алијанса во Мадрид целосно ги исполни очекувањата на лидерите на земјите членки кои минатата недела се собраа во шпанската престолнина.
НАТО усвои нов Стратешки концепт, документ кој се усвојува приближно еднаш на секои 10 години (поминаа 12 од усвојувањето на претходниот), со кој ја редефинираше својата позиција и го прошири опсегот на поставените задачи. Во светлината на руската инвазија на Украина, беше најавено дури седумкратно зголемување на расположливите сили за брза реакција, на 300.000 војници – иако најавата на генералниот секретар на НАТО, Јенс Столтенберг, очигледно нема детали, за тоа како и кога ќе се достигне таа бројка на високомобилни војници, како и да се одговбор како ќе се финансира таа акција.
Претседателот на САД, Џо Бајден најави значително зголемување на американското воено присуство во Европа – од Шпанија, каде бројот на американски разурнувачи ќе се зголеми од четири на шест, до Полска, каде што постојаното седиште на Армијата на САД ќе го формира петтиот корпус и Романија, каде што треба да биде распоредена бригада од 3.000 војници на ротирачка основа.
А во пресрет на самитот, турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган ја укина блокадата за прием на Шведска и Финска во НАТО, откако од нив доби писмени гаранции дека како дел од заедничката борба против тероризмот ќе покажат поголемо разбирање за барањата на Анкара. во врска со екстрадицијата на осомничените за тероризам и да се откаже од едностраните мораториуми за испорака на оружје за Турција поради нејзината вмешаност во војната во Сирија; за да му биде уште подобра работата на Ердоган, тој најверојатно ќе ги добие посакуваните американски борбени авиони Ф-16 кои Вашингтон претходно му ги демантираше, со што ќе го казни за купувањето на рускиот систем за противвоздушна одбрана…
Сè на сè, може да се добие впечаток дека НАТО, чиешто значење на постоење до неодамна беше доведено во прашање од многу страни, дефинитивно повторно го најде тоа значење, како што покажаа изминатите неколку месеци – вистината е, само во трагичните околности. за варварската руска агресија врз Украина – и дека тоа сега е официјално потврдено од средбата во Мадрид. Ваквиот впечаток за моменталната состојба на работите во Алијансата не е нужно погрешен – како и со сè друго, вечната дилема дали чашата е полупразна или полуполна е применлива за НАТО – но тоа секако не нуди ни приближно целосна, и затоа не е реална слика за неговата здравствена состојба.
На површно ниво, тоа може многу добро да се види во примерот на турската закана за вето на приемот на Шведска и Финска, што не беше трајно отстрането со потпишувањето на трилатералниот меморандум – како што јасно кажа и самиот Ердоган два дена подоцна. предупредувајќи дека Анкара сè уште е подготвена да го блокира проширувањето на Алијансата доколку смета дека Стокхолм и Хелсинки не ги исполниле целосно нејзините барања: доколку не бидат екстрадирани сите лица од списокот со барања за екстрадиција, турскиот парламент нема да ја ратификува одлуката за приемот на Шведска и Финска во НАТО, се закани тој. Освен тоа, во најмала рака, имплицирајќи дека турската страна не го потпишала споменатиот документ со добра волја (меморандумот, на пример, не наведува конкретен број на лица по кои Турција бара, додека Ердоган сега инсистира на прецизен список), ова покажува дека проблемот не е само што не е тргната од дневниот ред, како што беше успешно претставена во Мадрид, туку дека уцената на Ердоган останува да лебди над Алијансата. Единството што турскиот владетел, на крајот на краиштата, не го поткопува за прв пат – ниту првпат од почетокот на нападот врз Украина.
Во ситуација кога напорите да се застане на патот на Русија со сеопфатен систем на санкции подразбираат се поголеми и поголеми жртви на домашен фронт – од неизвесното снабдување со енергија во текот на претстојната зима до нервозата создадена од забрзаното зголемување на трошоците. живеење во најшироките слоеви на населението – а Украина, со сета воена помош што и пристигнува, сè уште не добива доволно количество оружје, а особено муниција, потребни за дури и успешно да продолжи да се брани од руските напади, најавеното прераспоредување на силите на НАТО и зајакнувањето на нејзините борбени капацитети на источното крило не вредат многу од украинска перспектива: според зборовите на насловот на текстот од веб-страницата Политико, додека „Украина сака победа денес, Западот размислува за 2023 година“.
Со влегувањето на Бајден во Белата куќа, само привремено се врати во нормално пред да започне повторно по заобиколен пат кој навреме влезе во владеењето на неговиот претходник. Ако на следните избори повторно надвладеат американските изолационистички инстинкти, помножени со атавистичкиот унилатерализам на Доналд Трамп или некој како него, европските сојузници повторно ќе се најдат во ситуацијата во која беа во текот на четирите години од неговиот мандат: дека не можат сериозно да сметаат за поддршката на САД за што било. , сега е доведена во прашање од руските империјални амбиции.
Гледано од таа перспектива, важните промени во новоусвоениот Стратешки концепт, со кој НАТО формално го означи влезот во крајно нестабилна ера на меѓународните односи, во многу блиска иднина – во случај односите меѓу САД и Европа да се спуштат во нова криза – може да звучи шупливо, бидејќи сепак тој документ во ова време беше одраз на новосоздадената реалност, драматично изменета во однос на времето кога беше сменет претходниот пат. Прокламациите што ги содржи нема да вредат многу ако следниот окупатор на Белата куќа е многу поблиску до евроатлантските односи и мултилатерализмот отколку концептот од деветнаесеттиот век за сфери на интерес и поделба на светот според диктатите на големиот овластувања: самиот концепт што го претпочитаат Владимир Путин и Кси Џинпинг.
За тоа – подоцна. Барем во овој час, може да се зборува за Стратешкиот концепт врз основа на тоа што содржи, а не врз основа на тоа колку сето тоа ќе има смисла во одредена година. А нејзината клучна новина е што, пред 12 години во истиот документ, Русија беше дефинирана како „стратешки партнер“, за прв пат и од очигледни причини, означена како „најзначајна директна закана за безбедноста, мирот и стабилноста на евроатлантската зона“; додека, во друг историски преседан, Кина – која не беше ни спомната минатиот пат – сега е идентификувана како земја чии „прокламирани амбиции и агресивни политики претставуваат предизвик за интересите, безбедноста и вредностите“ на членките на НАТО. Кинеските „злонамерни хибридни и сајбер операции, нејзината конфронтирачка реторика и дезинформации се насочени кон сојузниците на НАТО и ја оштетуваат безбедноста на Алијансата“, а „продлабоченото стратешко партнерство меѓу Кина и Руската Федерација и нивните заеднички напори да го поткопаат меѓународниот поредок заснован на правила се спротивни на нашите вредности и интереси“, се наведува во документот, кој наведувајќи го очигледното, во исто време и без таква намера ги исцртува контурите на токму онаква глобална политичка и безбедносна организација што ја посакуваат Русија и Кина како ревизионистички сили, иако тие пристапуваат кон овие амбиции на (досега) многу различни начини.
Но, лидерите на членките на НАТО – како Скарлет О’Хара – ќе имаат време да размислат за тоа утре. Засега, нивниот фокус, неизбежно, останува императив да и се помогне на Украина што е можно повеќе (и, особено важно, што е можно поскоро) да се одбрани од напаѓачите и во исто време да избегне влегување на Алијансата во директна конфронтација со Русија. И тој императив расте од ден на ден.
Бидејќи конфликтот во Украина веќе во голема мера се претвори во војна на меѓусебно трошење – токму онаква војна што, историски гледано, од сите земји во светот, Русија е секогаш најподготвена да ја води, бидејќи е, како и секогаш, потполно рамнодушен кон сопствените масивни загуби, и го држи населението во потчинување и страв, и затоа неволно гласно да се спротивстави на војната. Како може човек да му се спротивстави кога повеќето од нив се убедени со пропагандата на режимот дека воопшто нема војна, туку дека само Украина се чисти од нацистите?
Затоа, на крајот, што ќе направи НАТО не е најважно. Оваа луда војна може да ја спречи само човекот кој ја започна.
