Беше тоа едно од големите ветувања на Доналд Трамп: кога ќе стане претседател, тој ќе го искине Северноамериканската спогодба за слободна трговија (НАФТА) и ќе го замени со нов договор. Објавен кон крајот на септември, преговараниот текст вклучува вознемирувачки чекори назад, но и исто така општествено корисни измени. Така тој носи прво неверство за меѓународниот трговски поредок
ЛОРИ М. ВАЛАХ
По тринаесет месеци преговори, една ревидирана верзија
НА Договорот за слободна трговија во Северна Америка (НАФТА) беше објавен на 30 декември минатата година. Тоа не го изненади никого: Владата на Доналд Трамп, канадскиата на Џастин Трудо и онаа на Мексико – Енрике Пења Нието не прекинуваат со пазарниот модел, која надвладеа од почетокот на 1990-тите и фаворизирање на компании на сметка на населението. Новиот текст, сепак, содржи неколку големи придвижувања доколку Конгресот не одбие да ги усвои во 2019 година, може да се стави крај на какви било сериозни и долготрајни негативни ефекти што стариот договор ги предизвикуваше на милиони граѓанина на Северна Америка.
Ова, за оние кои се на страната на синдикалците, како и еколозите кои се борат против слободна трговија за една четвртина век, веќе беше голема победа, чии последици ќе се шират многу подалеку надвор од потконтинентот.
Потпишан во 1992 година, НАФТА воведе циничен процес: користење на трговските преговори кои ќе им даде нови права и ќе се зголеми моќта на инвеститорите да се фаворизираат кон одредени сектори до состојбата на монопол, дека ќе бидат вратени здравствени стандарди и мерки за заштита на потрошувачите и животната средина итн.? Накратко, интервенција во области кои немаат никаква врска со трговијата, продавајќи сè на јавноста под етикетата „договор за слободна трговија”.
Овој модел, кој беше многукратно имитиран, се ширеше под различни имиња низ сите континенти (Спогодба за економско партнерство, Договор за партнерство за трговија и инвестиции …). Неговото преиспитување од страна на САД испраќа сигнал до остатокот од светот. Таа, исто така, ја рефлектира еволуцијата на американските политички партии во однос на слободната трговија. За долго време најсилната критика дојде од левата страна, која беше на линијата на фронтот на борбата против оригиналниот НАФТА во 1994 година, или „битката на Сиетл” против Светската трговска организација (СТО) во 1999 година Од сега па натаму, тие удари ги дава републиканскиот блок. Тоа оној кој ја погеба транспацифичката спогодбата за партнерство (ТЕ), која толку силно ја бранеше Барак Обама, и тој е оној кој повторно го отвори договорот НАФТА.
До доаѓањето во Белата куќа Трамп широко го искористи гневот на популарните класи против социјалното расфрлање, честите преселби, деиндустријализацијата. Како долгогодишен противник на договорот НАФТА, тој секогаш ставаше акцент на националистичко читање на договорот, далеку од напредната критика на Берни Сандерс за време на демократските избори во јануари 2016 година, на пример.
По Трамп НАФТА „е најлошиот договор досега заклучен” од страна на Американците? Фраза која тој ја користи без разлика на сите договори кои сака да ги промени…? За него договорот им користи само на Мексиканците кои сакаат да ги искористат предностите и слабостите на САД. Слушајќи го него човек би помисли дека договорот е инициран во Мексико, што не е точно. НАФТА е идеја на претседателот Роналд Реган, кој ја направи својата прва верзија во 1988 година, тогаш само Договорот за слободна трговија помеѓу САД и Канада (ALE). Мексико влезе во играта благодарение на републиканскиот претседател Џорџ Х. В. Буш, потписник на текстот од 1992 година.
А демократот Вилијам Клинтон не вложи напор да се спротивстави на дговорот во Конгресот. Спротивно на тврдењата на Доналд Трамп, кој се обидува да ги спротивстави на работниците од северниот дел на континетот со нивните мексикански другари, НАФТА тоа е договор мејд ин Америка, со цел како војна машина против вработените во двете земји.
Новото име, договорот меѓу САД – Мексико – Канада (англиски USMC), не се менува еден важен факт: дека договорот е секогаш потпишан во рамките на која вклучува 164 членки на Светската трговска организација (СТО), од кои се и трите земји-потписнички. Сепак, во некои важни поенти се разликува од неговите минати аватари. Значи, тој може да послужи како точка на поддршка за преориентирање на трговската политика на глобално ниво.
(продолжува)
