Колку луѓе рекоа дека никогаш нема да се вратат во Хрватска? Овој резултат нè изненади најмногу – дури 4/5 би се вратиле ако условите ќе се подобрат
БОРИС ОРЕШИЌ
Ова се резултатите што не изненадија најмногу. Психолошки, за нас е от јасно дека тие треба да ја оправдаат својата одлука да се иселат и дека тоа се рефлектира во нивните проценки. Сепак, овој ефект е толку голем што мора да ја одрази и реалната животна состојба. Првата сериозна студија за најновиот емиграциски бран што ја мачи Хрватска од влегувањето во Европската унија во 2013 година до денес со наслов „Дали е подобро?“. Покажа дека луѓето првенствено заминуваат од економски, а не од политички причини, како што е заклучувано досега, засновано врз некои ад хок анкети. Истражувањето беше спроведено од вонредниот професор д-р. Звонимир Галиќ.
Дури 65,3 проценти од анкетираните изјавиле дека биле водени од лошата финансиска состојба. Дали ова го демистифицира овој феномен, кој упорно се толкува како одраз на незадоволството од државата и општеството?
– Нашето истражување несомнено ги става економските фактори како клучни причини за иселувањето. Луѓето одат да бидат охрабрени од ниските приходи. Ова може да биде затоа што нивната материјална состојба во Хрватска е моментално неодржлива или затоа што тие гледаат излез за да се обезбедат финансиски долгорочно и заради своите семејства. Сепак, јас не би ја исклучил во целост важноста за доживување на ситуацијата во општеството.
Втората најчеста причина за емиграција со 53,2 проценти е застапеноста на корупцијата во општеството. Како психолог, ми се чини важно да ги разберам последиците од комбинацијата на овие два фактори. Ова значи дека во исто време луѓето сфаќаат дека нивната економска состојба е лоша и социјалниот систем е поставен да има корист само неколку одбрани. Затоа, тие ја гледаат емиграцијата како единствена опција за подобрување на нивната животна состојба.
Кој е образовниот статус на најновата генерација на иселеници? Се чини дека има многу пообразовани меѓу нив отколку меѓу иселениците од 1960-тите. Кои се причините?
– Иако треба да се биде претпазлив за точно проценување на реалниот процент на високообразовани меѓу иселениците само врз основа на нашето истражување, тој е целосно во согласност со другите извори кои покажуваат дека голем дел од добро образованите се меѓу неодамнешните иселеници.
За разлика од економскиот бран на иселување од Хрватска, кој го сочинуваа малолетни средношколци во 60-тите и 70-тите години, сега заминуваат добро образовани луѓе, честопати со цели семејства. Интересен увид беше постигнат кога ги анализиравме причините за иселувањето, одделно за учесниците во средното образование и високото образование. За обете групи, финансиската состојба е клучна причина за иселување. Но, додека за оние со диплома од средно училиште таа е речиси единствената причина да заминат, оние со високото образование имаат и причини од доживеана општа нетрпеливост во општеството и неможноста за личен и професионален развој, па затоа заминуваат бидејќи нивните аспирации се поголеми и сакаат да живеат во понормално општество и имаат подобри можности да го развијат вашиот потенцијал.
Колку емигранти рекле дека нивниот живот е подобар во земјата во која имигрирале отколку во Хрватска?
– Ова се резултатите што не изненадија најмногу. Речиси 90 проценти изјавиле дека нивните животи биле подобри или подобри отколку во Хрватска. Психолошки, за нас е јасно дека тие треба да ја оправдаат својата одлука да се иселат и дека тоа се рефлектира во нивните проценки. Сепак, овој ефект е толку голем што мора да ја одрази и реалната животна состојба. Добивме голем увид кога побаравме да ги споредиме одделните сегменти од нивните животи со оние во Хрватска. Во иселената заедница тие се подеднакво задоволни од пријателства, нешто позадоволни од социјалниот живот, слободното време и семејниот живот. Тие се најоптимистични за иднината на нивните деца и внуци, па се чини дека овој сегмент е клучен за целокупната проценка на задоволството од животот.
Колкумина од нив размислуваат да се вратат во Хрватска, а колку планираат да останат засекогаш во земјата во која се преселиле?
– Ако има некаква светла точка во ова истражување, тогаш тоа е индикација дека повеќе од четири петтини од учесниците би се вратиле во Хрватска доколку ситуацијата се смени овде. Само една петтина велат дека враќањето не е во прашање. Исто така, ги замоливме да кажат една клучна работа што треба да се промени за да се вратат. Повторно, економските фактори се покажаа клучни затоа што наведуваат пристоен приход за пристоен поврат. На второ и на трето место се зголемува квалитетот на понудените работни места и се намалува корупцијата.
Според ваша проценка, колку луѓе емигрирале од Хрватска во изминатите шест години и дали можеме да очекуваме натамошна емиграција?
– Проценките на бројот на иселеници по влегувањето во ЕУ се движат од 150.000 според Централното биро за статистика до 300.000 што ги користат некои медиуми. Трендот на иселување е сигурно дека ќе продолжи. Неговиот проток веројатно ќе забави бидејќи базенот на потенцијални иселеници е добро исцеден. Но, загрижувачки е како ние како земја пристапуваме кон овој проблем.
