ЈАНА СТАНОЈЕВИЌ
Удари со палки и тупаници, клоцање, струен удар, каснување од куче, навреди, плукање, соблекување до „гола кожа“, цртање крстови и којзнае што друго се загарантиран добредојде во Европа. И така од март 2016 година. Првата асоцијација со границата – гејм – или играта, игра која е болна, а понекогаш дури и фатална.
Марко е студент од Белград на кој штотуку му заврши испитниот рок и почна да прави планови каде и со кого ќе оди на одмор. Се сетил на поканата на пријател да го посети во Словенија. Следниот ден се збогува со родителите, се симнува пред зградата во која го чека пријателот во автомобилот и за три часа пристигнува на хрватската граница. На граничната контрола им биле потребни само 20 минути, а полицаецот речиси и не им ги погледнал пасошите. Истиот ден Марко и неговите пријатели уживале на една од словенечките плажи.
Ахмет е врсник на Марко од Авганистан, чиј татко бил воен офицер во официјалните безбедносни сили на земјата. Во летото 2021 година, Талибанците повторно ќе ја преземат власта во таа земја. Набргу потоа го убиваат таткото на Ахмет како предавник кој соработувал со американските сили. Под превезот на ноќта, со мал ранец и пари што му ги дала мајка му, Ахмет оди во Иран. Тој знае дека не може долго да остане таму бидејќи иранските власти постојано ги враќаат бегалците во Авганистан. Ист е случајот и со Турција. Од Измир, со мал трошен чамец, отпловува кон грчкиот остров Лезбос. Сепак, грчката гранична полиција го пресретна чамецот и го влече назад во Турција. Тоа се случи уште неколку пати. По неколку недели успеал да стигне до Солун.
Пеш, преку шините, низ шумата, дење, ноќе, на дожд и на жештина, гладен и жеден, Ахмет храбро патува низ т.н. балканската рута. Во близина на истиот граничен премин каде Марко останал само 20 минути, под закрила на ноќта, Ахмет влегува во Хрватска. Се движи низ шумата што се протега покрај автопатот, но по неколку часа му снемува храна и вода, а батеријата на телефонот што го користи за навигација е речиси мртва. Мора да се качи на автопат и да добие помош. Се обидува да вози автостоп, но никој не застанува. Во еден момент се појавува полициски автомобил. Двајца полицајци му ги вперуваат пиштолите и батериската ламба и ми наредуваат да легнам на стомак со лицето надолу. Ударите од палките по грбот и шилците на полициските чизми во ребрата не беа нешто што тој го почувствува за прв пат. Го ставиле во комбе, т.н. марица и однесена на границата со Србија. Во близина на реката го тераат да симне и пукајќи во воздух го тераат да побегне назад кон Србија. Гол и бос…
Во еден од прифатните центри на границата со Хрватска, каде што нема ни каде да ги спушти работите, а камоли да легне да спие, без телефон и пари, Ахмет седи и размислува како понатаму. Слушнал дека не е лесно да се добие азил во Србија, но и дека е тешко да се најде работа во Србија. Од други слушнал дека Србија не издава документи, и дека таму ќе остане заробен дури и да добие азил. Има неколку роднини во Германија и би сакал еден ден повторно да ги види. Тој решава да продолжи да се обидува да ја помине границата иако нема пари и телефон.
Иако Ахмет и Марко никогаш не се сретнале, и постојат сите шанси тоа никогаш да не се случи, тие се сретнале. Откако се вратил од одморот во Словенија, Марко забележал како граничните полицајци извлекуваат неколку, како што коментираат тој и неговите пријатели, „мигранти“ од приколката на камионот. Еден од нив е Ахмет, слаб, валкан и претепан. Тој стои со скрстени раце пред него, гледајќи во врелиот асфалт и своите истрошени чевли. Полицаецот вика и навредува, а во колоната повторно ги става во полициско возило и ги носи во правец на Србија.
Поминува еден месец, два месеци, една година, а Ахмет е уште во Србија. Неколку пати се обидел да ја помине границата безуспешно. Во моментов на територијата на Република Србија има околу 6.000 мигранти и бегалци. Многу од нив, како Ахмет, се малолетни. Многу од нив се т.н разделени и деца без придружба. Авганистанци, Сиријци, Ирачани, Сомалијци, Суданци, Еритрејци, Јеменци, Бурундјани, Кубанци и многу други со години доаѓаат и минуваат низ Србија. Многу од нив, или речиси сите, во десетици наврати имале непријатни искуства со европската гранична полиција. Удари со палки и тупаници, клоцање, струен удар, каснување од куче, навреди, плукање, соблекување до „гола кожа“, цртање крстови и којзнае што друго се загарантиран добредојде во Европа. И така од март 2016 година. Првата асоцијација со границата – гејм – или играта, игра која е болна, а понекогаш дури и фатална.
Во февруари 2022 година, т.н „специјална операција“ на Русија и „деназификација на Украина“. Во превод, започнува агресијата, уништувањето, воените злосторства и злосторствата против човештвото што Русија секојдневно ги прави врз Украина. Или, како што рече Данило Мандиќ, почнува „силувањето“ на Украина. За само два месеци повеќе од 5 милиони Украинци се најдоа во Полска, но и во Молдавија, Унгарија, Литванија и Романија. Многумина заминаа во Германија, но и во Словенија. Хрватска. Низ Србија барем поминале околу 20.000, а денес ги има околу 7.000. Меѓу нив се едно девојче и момче без придружба Јури и Катарина. Во Србија пристигнале преку Унгарија, иако немале пасош или други документи. Не знаат што се случило со нивните родители во Мариупол, но во Србија ги примиле пријателите на нивниот татко кои со години се занимаваат со бизнис во Србија. Без проблем влегле во Унгарија, а од Унгарија преку Хоргош стигнале во Белград. На истиот граничен премин Јури и Катарина го виделе Ахмет. Повторно гледа во подот и повторно добива закани и навреди од граничната полиција. Овој пат унгарски, не хрватски. Ги „натоваруваат“ во комбе и ги враќаат во Србија во близина на напуштена фарма каде тој веќе поминал неколку недели.
По неколку недели, Јуриј и Катарина добија хартија во Белград со решение за добивање привремена заштита. Тоа е всушност хартија што секој Украинец може да ја добие во Србија. Таа важи една година и со таа хартија можат да ги имаат сите исти права како и лицата кои добиле азил во Србија. Таа хартија всушност може да ја добие секој Украинец во која било европска земја, со повеќе или помалку бирократски проблеми предизвикани од големиот број бегалци од Украина. Таа хартија може да се добие за неколку дена, а азил во Србија, Германија или Романија за неколку месеци или години. Украинците не мора да бараат азил. Сиријците, Авганистанците и многу други мора. Тоа се правилата.
Еден ден, Јури и Катарина добиваат прекрасни вести. Нивните родители се добро и безбедно пристигнале во Словенија. Со помош на адвокат од Љубљана ги добиваат потребните дозволи и без пасоши и други лични документи тргнале на автопатот Белград-Загреб за повторно да бидат со своите родители. На неколку километри пред граничниот премин, Катарина низ прозорецот забележува неколку момчиња кои шетаат по автопатот со ранци на светло сонце. Еден од нив е Ахмет. Почна повторно играта. За само неколку секунди, кои за Ахмет и Катарина траеја цела вечност, погледите им се сретнаа. И двете полупразни, од кои избива тагата и копнежот. Копнеж за мојот град, моето семејство, моите пријатели и мојот живот. Копнеж за неговиот парк во Кабул и неговото училиште во Мариупол. Во тие неколку секунди, иако никогаш не се виделе и не се сретнале, иако веројатно никогаш повеќе нема да се сретнат, Ахмет и Катарина целосно се разбрале. Болката им е иста, желбите им се исти. Нивните ставови бараат мир и безбедност. Во нивните животи се случи нешто страшно.
Вечноста измерена во секунди истекува, а Ахмет станува мала точка која постепено исчезнува во далечината. По неколку минути Катарина влегува во Хрватска и истата вечер се фрла во прегратките на родителите. А Ахмет…? Со празен поглед, како дух, тој продолжува да оди, да ја проба играта уште еднаш. Овој пат ќе успеам…
