Суштината на приказната не се „климатските промени“, туку „неможноста за човечко сместување“ на тие промени. За ова сме делумно виновни
Една од поинтересните теми за кои се дискутира во последните години е приказната за климатските промени. Толку често оваа тема се дискутира на различни аспекти, од политички до медиумски, од научници до лаици. Многу работи се обидуваат да се објаснат со „климатските промени“ и не е невообичаено да се слушне за „свесно и намерно“ влијание врз климатологијата и метеорологијата. Секако најпознатата приказна е за HAARP.
Пред сè, треба да можете да разликувате поими кои погрешно се користат како синоними во разговорот. Времето е моменталната состојба на атмосферата и нејзините елементи и е предмет на постојани промени. Времето ги носи атрибутите на дождливо, сончево, облачно, студено, топло, па дури и убаво и грдо (за ова секако може да се дискутира), а климата е просечна состојба на атмосферата измерена во подолг временски период (минимум 30).
Климатските атрибути се медитерански, алпски, океански, степски, савани итн. За разлика од времето, кое е подложно на трајни промени и зависи од моменталните геофизички услови во атмосферата, климата е нешто што го следиме долго време и затоа треба да се зборува внимателно за нејзините промени.
ФАРМЕР ПРЕД ХОРОСКОП Старите народи кои се занимавале со астрономија го правеле тоа за да можат да го прогнозираат времето, да ги одредат годишните времиња, а најнапредните во науката зборувале и за климатологијата. Талес се занимавал со астрономија за земјоделско производство, а не со цел да одреди во кој хороскопски знак е роден човекот. Времето е „погрешно“ за сегашните услови, а климатологијата е за долгорочни процеси.
Не треба да заборавиме дека ние сме директна последица на климата, односно климата каде што живееме. Сите „светли очи“ се роднини и настанале пред приближно 7.500 години во областа околу Балтичкото Море. Тогаш климатските промени, т.е. крајот на леденото доба (плеистоцен), овозможил луѓето да се населат на северот на Европа каде претходно имало мраз. Недостатокот на сонце во таа област предизвика недостаток на меланин, а истото резултирало со доминантна светла кожа и сини очи. Затоа, климатските промени се исто така еволутивна категорија.
Во истиот период, по леденото доба, настанала „големата поплава“ како директна последица од топењето на мразот. Историските траги се согласуваат дека тоа било 5.508 п.н.е., односно кога луѓето почнале да се движат кон северот на Европа. Тој период предизвика Северна Америка да остане изолирана од Азија преку Беринговиот Теснец. За време на леденото доба, Америнидите (Индијанците) го преминале тој премин и се развиле изолирано. Затоа 90 отсто од нив имаат 0 крвна група и тешко се спротивставиле на некои болести од Европа. А тоа било предизвикано од климатските промени.
ФАКТОРИ НА КЛИМАТСКИТЕ ПРОМЕНИ Климата и нејзините промени подлежат на законите на природата и секако зависат од некои фактори. Првиот е геолатитусот, кој го одредува аголот на паѓање на сончевите зраци. Интересно е што Сонцето е најдалеку од нас во лето, а што е најблиску (перихел) во периодот на најстудената зима.
Близината до Сонцето нема никаква врска со затоплувањето. Аголот на инциденца се менува многу бавно. Ова движење на Земјата се нарекува прецесија и е фактор кој долгорочно влијае на климатските циклуси. Друг фактор е надморската височина, која ја намалува температурата, нивото на кислород и воздушниот притисок. Ова е причината зошто некои народи на Хималаите, Андите и високата Африка имаат „широки бели дробови“. А тоа е последица на климата.
Третиот фактор е односот помеѓу копното и морето, бидејќи морето подолго ја „чува“ енергијата, а потоа следат морските струи кои влијаат на крајбрежната клима. Така, Голфската струја е главниот виновник за недостигот на зима и постојаните врнежи во Западна Европа. Петтиот фактор е изложеноста на релјефот, бидејќи јужните страни ни се посончеви, а северните се под сенка и посвежи.
Кога ќе ги погледнете овие фактори, јасно е дека човекот нема никакво влијание врз нив бидејќи тој ниту формира морски струи, ниту влијае на формирањето на планините, а најмалку на „аголот на инциденца“ на сончевите зраци. Вистинските фактори врз кои влијае човекот се вегетациската покривка и самиот тој – антропоген фактор.
Човекот како посебна категорија
Вегетацијата е и причина и последица на климата. Често се слуша терминот климатско-вегетациска зона, што јасно алудира на меѓусебна зависност. Потенцијалното уништување на шумите предизвикува бројни проблеми. Недостатокот на природно зеленило во одредена клима ја спречува фотосинтезата, па процентот на CO2 е поголем и предизвикува поплави бидејќи нема шума за да се „испие водата“.
Интересно е што поплавите се почести во пустините отколку во нормална клима бидејќи во пустините нема растенија или почва да ја впие водата. Затоа асфалтирањето на градовите и нивното уништување на шумите е главната причина за поплавите, а не некоја нагла промена на климата.
Човекот е посебна категорија. Секогаш најмногу се зборува за количината на CO2 во атмосферата. Неговата идеална количина е 0,033 проценти, но таа бројка ретко се појавува некаде. CO2 е гас кој е основа на фотосинтезата и создавањето на кислород, но неговиот „вишок“ формира „стаклена градина“. Ние не се загреваме директно од зрачењето со кратки бранови на Сонцето, туку од зрачењето со долги бранови на Земјата. Токму поголемото количество на CO2 го задржува поголемото количество на зрачење на Земјата. И тука се јавува проблемот со потенцијалното зголемување на температурата.
Кога започна Индустриската револуција, набргу откако креаторот на хемијата заврши на гилотина во револуцијата во Франција, не беше позната штетата предизвикана од емисијата на гасови од „јаглеродните горива“. Јагленот беше основата на енергијата, а револуцијата овозможи развој на човековата цивилизација.
Можеби за 50 години ќе откриеме како овие електромагнетни бранови на дигиталната и информациската револуција влијаат на нашето здравје и клима. Науката веројатно некогаш ќе зборува за тоа.
КЛИМАТСКИТЕ БЕГАЛЦИ Климата се менува, но не толку брзо како што понекогаш се пишува и зборува. Ако се стопи вкупната количина на мраз (30 милиони км3), нивото на морето би се зголемило за 83 метри. Тоа е хипотеза, но јасно е дека тоа би предизвикало големи проблеми со текот на времето бидејќи 4/5 луѓе живеат во ниската област на Земјата.
Поради климатските промени, производството на храна и недостигот на вода веќе се појавуваат климатски бегалци. Но, денешните Европејци се климатски бегалци од Африка пред околу 40.000 години.
Најпознат случај се Малдивите во Индија, на чии жители Австралија веќе им „поделила хартии“ затоа што ќе исчезнат (водата ќе ги удави со текот на времето). Сигурно може да се очекуваат многу други од субсахарска Африка, централна Азија и други сушни региони. Се наоѓаме во умерена климатска зона. Главниот град на Босна и Херцеговина, Сараево има Cfb клима. Климата C е умерена, f е за feuchtigkeit (влажност) и b за топли лета.
Во последните 30 години има благ пораст на температурата и рамномерна распределба на врнежите. Не е доволно да се каже „климатски промени“, туку имаме проблем во крајности. Кога ќе се земе вкупната количина на врнежи, која за една година би пополнила коцка м3, таа не се менува. Вистинскиот проблем за нас и за сите останати на планетата се екстремните временски промени.
НИЕ НЕ И ПОМАГАМЕ НА КЛИМАТА Науката во иднина треба да дава одговори како да се справиме со брзите и нагли промени на температурата, притисокот, дејството на ветерот, големите количества врнежи за краток период, а не само да зборува за долгорочни климатски промени. Ние сме повеќе „метеопати“ отколку „антропоклиматисти“, а истото важи и за економија која зависи од метеорологијата.
Секоја еволутивна промена, како и големите изумирања, се поврзани со климатските промени. Не можеме да си „дадеме“ преголема улога во ова, но јасно е дека не и помагаме на планетата со нашата активност. Геоекологијата го проучува односот помеѓу природата и човекот и можноста за нивно соживот. Треба да се знае дека природата ќе ги преживее сите климатски промени и ќе еволуира само за да се приспособи себеси, а човечкиот вид ќе има многу потешко да поднесе такви работи.
Поентата на приказната не е „климатските промени“, туку „неможноста за човечко сместување“ на тие промени. За ова сме делумно виновни.
