Првиот човек на Штази – Маркус Волф тврди дека немал никаква врска со „другиот дел“ на Штази што се занимавал со контраразузнавање – контролирајќи ги своите граѓани, апсејќи и убивајќи ги „непоправливите“ – се ангажирал само во надворешна активност што не сакал да ја нарекува шпионажа, туку „просветлено стекнување на информации“
ИВАН ИВАЊИ
Маркус Волф поседуваше чин на генерал потполковник и беше заменик министер за внатрешни работи на Народна Република Германија, а од 1952 до 1986 година шеф на одделот за надворешна политика на озлогласената служба Штази. Во интервју за магазинот „Тиккун“ во Њујорк во 1994 година, тој рече: „Јас го сторив истото што го прави секоја државна разузнавачка служба, како и вашата ЦИА“. Зборувајќи пред новинарите дека ЦИА, КГБ и многу други служби биле познати како неморални организации и не можеле да тврдат дека нема крв, Волф одговори: „Германскиот суд не најде ниту еден случај во кој јас бев вклучен во убиствата, тортура или нешто слично“.
ВО СИНИОТ ВОЗ Сакав да се сретнам со човекот лично додека беше на чело на неговото министерство, дури и по падот на Берлинскиот Ѕид, кога тој често даваше интервјуа и се појавуваше на телевизија. Тој би бил добар лик во некои мои романи. Се обидував преку Кони и мојот стар пријател Волфганг Леонард, кој присуствуваше на високото меѓународно училиште за разузнавање во Кушнаренко, Башккирија, за време на војната. Синот на Тито, Жарко и ќерката на познатата Шпанка, Долорес Ибаури Гомез, позната како Ла Пасионар, исто така одеа на школување таму. Миша Волф не сакаше да ме запознае дури и кога објавив позитивен извештај за неговиот прв и единствен роман Троја во НИН. Мислам дека имал информации за мене, затоа што по игра на случајот се најдов во вагонот на Титовиот Син воз, додека тој и источногерманскиот претседател Ерих Хенекер се возеа за Беље. Волф тогаш се опи па дури и преминал „на ти“ со својот шеф, министерот за внатрешни работи Ерих Милке, кој тогаш ме праша: „Што правиш таму во Бон а доаѓаш да преведуваш за нас?“
Бев советник на југословенската амбасада во Западна Германија. Под влијание на добар коњак, му одговорив: „Па, испрати некој да провери, да ме извести и да кажам дека ти си го испратил“.
Неколку месеци подоцна, од еден источногермански претставник бев известен дека пристигнал нов соработник кој ги прочитал моите книги и сакаше да ме запознае. Можеше да биде член само на нивната тајна служба и тие службеници беа под надлежност на Миша.
Маркус Волф тврди дека немал никаква врска со „другиот дел“ на Штази што се занимавал со контраразузнавање – контролирајќи ги своите граѓани, апсејќи и убивајќи ги „непоправливите“ – дека се ангажирал само во надворешна активност што не сакал да ја нарекува шпионажа, туку „просветлено стекнување на информации“.
ДОБА НА ФАРАОНИТЕ Вообичаена фраза е дека проституцијата и шпионажата се двата најстари занаети во светот, освен тоа што проститутките го продаваат телото а шпионите душата. Фразата е глупава, но во такви изреки најчесто се крие вистината.
Разузнавачката и контраразузнавачката работа генерално се строго одделни и не се под исто управување. Израелската Мосад, за која многумина ја сметаат за најуспешна разузнавачка служба во светот, и внатрешното разузнавање Шин Бет е под различни администрации. Во Велика Британија, MI5 е одвоен од SIS, најчесто познат како MI6. Во САД, благодарение на толку многу филмови, знаеме што е ФБИ и што е ЦИА, и тие постојано расправаат меѓу себе за јурисдикција и буџет.
Во Југославија, во времето на Тито, УДБА се занимаваше со обете работни задачи, но тоа не значи дека немаше кавга и љубомора меѓу различните гранки. Федералната УДБА, републиканската и провинциската УДБА, а особено УДБА на Белград, секогаш даваа свои стории, понекогаш презентирајќи ги истите работи поинаку. Од падот на Александар Ранковиќ, ниту еден министер за внатрешни работи не можеше навистина да ги контролира, а последниот, Стане Доланц, да кажам најмалку. Воените служби насекаде работат за своја сметка.
Многу работи се сменија во меѓувреме. Специјални услуги за технолошка шпионажа беа воведени насекаде. Контратероризмот бара приближување меѓу службите. Повеќето држави имаат инсталирано некои специјални национални надземни услуги над постојните тајни служби, кои ја компликуваат работата уште повеќе.
Сето ова, историски гледано, не е ништо ново. Фараонот Кеопс, во 2600 година п.н.е., организирал строга контрола врз граѓанството, бидејќи во неа биле вклучени повеќе од 20.000 ангажирани работници и робови во изградбата на познатата пирамида. Тие морале да бидат ставени под надзор, требаше да се знае дали ќе има бунт. Интересен наод е во гробот на подоцнежниот, каде хиероглифиите прикажуваат четворица земјоделци над кои летаат четири контролори, а уште четири контролори ги надгледуваат последниве. Со осум „полицајци“ на четворица работници, контролната врска е поспектакуларна отколку во Источна Германија или Советскиот Сојуз.
ИНФОРМАЦИСКИ ЛАНЕЦ Сметам дека е нешто комично кога многу земји, како САД, Германија или Србија, се жалат дека некој ги шпионира. Спротивно на тоа, Русија, Кина и Израел молчат на оваа тема во јавноста, и тие сигурно ќе имаат што да кажат. Некој далечен предок на денешниот човек измислил еден вид копја за да може да го убие непријателот од далечина, бидејќи морал да се справи со него, особено ако бил посилен. Напаѓачот немал од кого да се пожали, но измисли штит и подобро копје. Затоа, секој што се чувствува шпиониран не треба да се жали, туку да направи соодветен штит. Мислам, се разбира, на државите.
Без оглед на информациите што непријателот или пријтелот сакале да ги чуваат во тајност – тие плаќаат на „домашни предавници“, прислушување или хакирање компјутери – атмосферата, односите во една земја, без кои не може да се направи вистинската слика, можат да ја откријат само нивните агенти на лице места. Тие ги водат членови на службата, кои често имаат одредена функција во амбасадите и дипломатскиот статус, понекогаш во трговските или културните мисии. На крајот од тој ланец се аналитичарите кои ги обработуваат сите податоци и даваат проценка и анализа. Денес, тие добиваат многу повеќе податоци отколку порано, што не само што го олеснува, туку, всушност, го отежнува работењето.
Компјутерите помагаат, можат да филтрираат многу работи како неважни, но на крајот е неопходен човечки заклучок. Ова е причината зошто аналитичарите на тајните служби, чии имиња скоро никогаш не ги знаеме, мора да имаат голема квота за разузнавање за да разберат сè што е на табелата или на екранот. Прашањето е, колку се платени, колку се мотивирани, дали се љубоморни затоа што други ја купуваат целата слава, дали тие, како и многу службеници, само си ја завршуваат работата? Ова се рефлектира во извршувањето на услугата. Исто така е ирелевантно како аналитичарите ќе ги соопштат своите наоди до извршната власт, дали ќе бидат заинтересирани, дали министрите за редот можат да ја разберат и правилно да ја проценат важноста на интелигенцијата.
(продолжува)
