Спорд истражувањето на бодсанскиот БИРН руски дипломати кои се протерани од земјава и од Хрватска се нашле во БиХ
Руските дипломати протерани од европските земји по инвазијата на Украина се акредитирани во руската мисија во Босна и Херцеговина, открива Детектор. Истите тие во април 2022 година, биле веќе предмет на повикување во просториите на Министерството за надворешни работи на Северна Македонија. Повикот бил до рускиот амбасадор Сергеј Баздникин. Нему му била врачена дипломатска нота дека шест дипломати се непожелни во таа земја и дека во следните пет дена ќе мора да ја напуштат нејзината територија, пренесува Детектор. Меѓу нив бил и Илија Серов, медиумско аташе на Руската амбасада во Северна Македонија.
Меѓу нив е и името на Илија Серов, медиумско аташе на Руската амбасада во Северна Македонија.
Руските дипломати протерани од европските земји по инвазијата на Украина се акредитирани во руската мисија во Босна и Херцеговина, открива Детектор.
Уште на 8 април Серов за локалните медиуми изјави дека протерувањето на петмина руски дипломати од Северна Македонија нема да помине без „соодветен одговор“, а седум дена подоцна самиот Серов се најде во групата од шест нови руски дипломати протерани од властите во Скопје по почетокот на инвазијата.кон Украина.
Во соопштението на Министерството за надворешни работи на Северна Македонија од 15 април, било прецизирано дека руските дипломати биле протерани врз основа на информации дека вршеле активности спротивни на Виенската конвенција за дипломатски односи. Во соопштението не се наведени имињата на дипломатите, но објавите на руската моторџиска група го откриваат идентитетот на најмалку еден од нив.
Една година по протерувањето од Скопје, во мај 2023 година, дваесет и петгодишниот Серов се појавил на свечениот концерт на Сараевската филхармонија во Градското собрание по повод Денот на победата над фашизмот, каде претставници на меѓународната заедница а присутни биле и локалните власти. Во тоа време тој веќе бил во официјалната дипломатска листа во Босна и Херцеговина. Концертот го организираа Градот Сараево и на градоначалничката Бенјамина Кариќ. Градската управа не одговори на барањето на Детектор за коментар.
Но, Серов не е единствениот руски дипломат кој беше протеран од европските земји по инвазијата на Украина и кој е акредитиран во руската мисија во Босна и Херцеговина. Новинарите на „Детектор“ открија уште најмалку еден руски дипломат во БиХ кој бил протеран од неговата претходна мисија во Европската унија. Неодамна се сретнал со директорот на Службата за работи со странци, со цел на размена на информации за работата. Претходно, Радио Слободна Европа обелодени слична практика на протерани руски дипломати да доаѓаат во Србија, каде што двајца од нив се пријавени дека се поврзани со руските разузнавачки служби. Сега, според истражувањето на „Детектор“ засновано на официјални и неофицијални дипломатски извори, објави на социјалните мрежи и извори од безбедносните агенции, БиХ станува безбедно засолниште за дипломатите непожелни во други земји каде што руското влијание е помало.
За деканот на Факултетот за политички науки во Сараево, Сеад Турчал, овој пример покажува внатрешна слабост во безбедносниот систем, бидејќи, податоци за протераните дипломати може да се најдат и во отворени извори. Според Турчало, граничната полиција требало да добие разузнавачки податоци за проценката дека се работи за лица кои претставуваат закана за националната безбедност.
Детекторот го следел патувањето на Серов од Северна Македонија со помош на постовите на македонскиот лидер на „Ноќните волци“ – мото клуб близок до Путин, кој е под санкции од Западот. Тој моторџиски клуб реши да организира испраќање за протераните руски дипломати, а неговите членови ги следеа низ Северна Македонија.„Овие руски дипломати и нивните семејства се нон грата за македонските власти, а за нас тие секогаш ќе бидат добри луѓе и наши пријатели без разлика на околностите. Безбедно ги донесовме до македонско-српската граница, им посакавме среќен пат, здравје, успех, среќа и повторно да се видиме во подобри времиња“, стои во соопштението на предводникот на рускиот моторџиски клуб (тоа е Ленин Јовановски).
Претходно Детектор ги откри блиските политички врски кои членовите на огранокот на овој клуб во Босна и Херцеговина ги имаат со властите во Република Српска, а клубот одиграл важна улога во анексијата на украинскиот регион Крим и одвојувањето на одредени украинските региони уште во 2014 година.
Детекторот утврдил дека на фотографиите кои потоа биле објавени на Фејсбук профилот на Ленин Јовановски, лидерот на „Ноќните волци“ во Северна Македонија, се наоѓа и Илија Серов. Јовановски се декларира како македонски националист и голем вљубеник во Русија и Владимир Путин, објаснува босанскиот медиум за свбоите читатели, факт кој за нас тука е добро познат. Неговите објави на социјалните мрежи покажуваат дека тој присуствува на моторџиски собири на кои се величи Русија, мотор паради на Крим и Србија, а на еден од митинзите на Крим возел рамо до рамо со Путин.
Ниту Министерството за надворешни работи на Северна Македонија, ниту амбасадата на оваа земја во Сараево не одговорија на барањето на Детектор за потврда на протерувањето на Серов и барање за коментар.
За Владислав Давидзон, експерт за постсоветска историја и соработник на Атлантскиот совет, руските разузнавачки и безбедносни служби остануваат длабоко вклучени во операциите на Балканот и продолжуваат да истражуваат за слабостите низ регионот.
„Додека Европската унија вршеше притисок во земјите на ЕУ, испраќајќи многу од нив дома во Русија и им отежнуваше на руските шпиони да работат со дипломатско покривање – Русите ги префрлија ресурсите во земјите на периферијата на ЕУ, каде што можат да продолжат да работат повеќе или помалку слободно“, објаснува тој. Дејвидсон. „Бх. Случајот е особено тажен за многумина од нас кои се грижиме за Украина и западната кохезија“, додава тој.
Серов од скоро е аташе во руската амбасада во Босна и Херцеговина, според информациите од официјалната дипломатска листа на Босна и Херцеговина.
Елмедин Конаковиќ, министерот за надворешни работи на Босна и Херцеговина, кој ги подготвува дипломатските списоци, не одговори на неколкуте прашања на Детектор, испратени во текот на неколку месеци, за податоците на руските дипломати. Затоа не беше можно официјално да се потврди идентитетот на двајцата руски дипломати.
Детекторот, со помош на неофицијален извор од Северна Македонија, запознаен со детали, ги потврди биографските информации на Серов, кои се совпаѓаат со информациите на два независни извори во Босна и Херцеговина. „Луѓето кои работат во разузнавачките служби на Руската Федерација се дел од дипломатскиот кор“, вели Турчало и додава дека преку таква порака треба да се преобликува надворешната политика на Босна и Херцеговина.
„Тие ѝ оневозможуваат на БиХ самостојно да води надворешна политика, да влијае на изборната политика во одреден сегмент, односно да биде фокусирана на политичката опозиција, што генерално е нешто што припадниците на руските разузнавачки служби, кои се таму во капацитет на дипломати, направи во различни земји“, смета Турчало. „Фактот што такви лица ја минуваат границата на Босна и Херцеговина, остануваат во Босна и Херцеговина, зборува за недостатокот на тој систем, односно за можноста некои клучни структури да биле навлезени од проруската страна, под превезот на агенти, односно проруски актери“, вели тој. „Тоа е задача што е на ниво на она што ние го нарекуваме „хибридна војна“ и претставува сериозен безбедносен предизвик за Босна и Херцеговина, за кој Босна и Херцеговина повеќе или помалку не е свесна“, додава Турчало.
Еден од дипломатите кои сега се во БиХ, Антон Соколов, бил протеран од Хрватска. Како што е потврдено за Детектор од европски дипломатски извор и безбедносен извор во Босна и Херцеговина, Соколов бил меѓу 18-те дипломати протерани од Хрватска на 11 април 2022 година. Неговото име е меѓу руските функционери на дипломатскиот список на Хрватска од април 2022 година. Во тоа време ја извршуваше функцијата втор секретар. Но неговото име не е на списокот објавен една година подоцна.
Името Антон Соколов, како што се гледа во јавно достапните податоци, е објавено во дипломатскиот список на Министерството за надворешни работи на Босна и Херцеговина од мај 2023 година, каде што е наведено дека е именуван на позицијата прв секретар на Амбасадата на Руската Федерација. Ова е негов втор мандат во БиХ. Како што се наведува во годишниот извештај на хрватската разузнавачка служба, една од причините за протерувањето на руските дипломати била прикриената и незаконска разузнавачка работа во Хрватска.
Имињата на протераните дипломати не се објавени во овој документ, а ниту хрватската амбасада во БиХ ниту разузнавачката агенција не одговориле на барањето да се потврди идентитетот на Соколов, а Министерството за надворешни работи на оваа земја во својот одговор наведува дека информацијата може да се побара од Руската амбасада во Хрватска.
Детекторот ги следел движењата на Соколов и преку објавите на неговата сопруга Ана Соколова на социјалните мрежи. Нејзиното име беше наведено покрај името на Антон Соколов во дипломатскиот список на Босна и Херцеговина во 2019 година, бидејќи Соколов тогаш беше втор секретар на руската мисија во Сараево. После тоа, нејзиното име не се споменуваше во списоците во подоцнежните години.
За време на неговиот прв мандат присуствувал на проекции на филмови со руска воена тематика, комеморација на годишнини и собири на „Бесмртниот полк“ во спомен на Црвената армија.
Јавно достапните податоци потврдени од Детектор од два независни извори во Босна и Херцеговина покажуваат дека Соколов заминал во Хрватска од Босна и Херцеговина, од каде што бил протеран по почетокот на руската инвазија на Украина.
Ана Соколова, како што се гледа на Инстаграм, објави фотографија од Вараждин, Хрватска на 17 април 2022 година. Девет дена подоцна, односно 15 дена откако Хрватска одлучи да протера руски дипломати, во објава на истата мрежа, Соколова ги информираше своите следбеници за нејзиниот трет потег за една година. Како што изјавила, биле спакувани 1,5 тони приватни работи, а следеле 24 часа поминарти во заминување со автомобили. Во еден од одговорите на коментарите на таа објава, Соколова открила и дека семејството поминало на проверка на границата со Полска, а во следниот прецизирала дека семејството се вратило во Москва. Понатамошните објави на Соколова сугерираат дека семејството поминало некое време во Русија. До 21 јануари 2023 година, кога Соколова објави нова фотографија од Босна и Херцеговина. Ана Соколова не одговори на барањето за интервју испратено на нејзиниот Инстаграм профил.
Голем број земји од Европската унија протераа десетици непожелни руски дипломати по почетокот на руската инвазија на Украина во февруари 2022 година. Руските амбасади мораа да ги намалат своите мисии или да ги заменат протераните дипломати со нови.
Во Босна и Херцеговина руската мисија расте. Наскоро се очекува да биде отворен конзулатот во Бања Лука, а на списокот руски дипломати во БиХ еден е веќе пријавен како вработен во конзулатот, кој се уште официјално не е отворен. Се уште не е соопштено каде ќе се наоѓа конзулатот. Во исто време, во Бања Лука се гради руски храм, еден од најголемите на Балканот.
Дејвидзон смета дека крајната цел на Русија, на долг рок, е да ги задржи деловите од постјугословенскиот простор кои не се интегрирани во ЕУ и НАТО – БиХ, Србија, Косово и други – да не се движат во евроатлантскиот насока во иднина. „БиХ е сè уште многу важна како место од каде можам да ги шпионувам Хрватите, Србите и Косовците“, вели Давидзон.
Претходната истрага на Радио Слободна Европа откри дека руската мисија е зголемена и во Србија, каде што најмалку тројца дипломати најдоа засолниште откако стотици од нив беа протерани од земјите-членки на ЕУ или ставени на „црната листа“, која неколку земји ја наведоа како причина.сомненија за шпионажа. РСЕ напиша дека 62 дипломати сега се на списокот во Србија, наспроти 54 од нив во март 2022 година.
По протерувањето од Хрватска, Соколов во јули годинава беше пречекан од директорот на Службата за работи со странци. Според вестите на веб-страницата на Службата, директорот Жарко Лакета ги запознал Соколов и уште еден вработен во Амбасадата со предизвиците во работата со мигрантите, како и со организацијата, проектите и резултатите на Службата. Во извештајот се наведува дека Соколов му се заблагодарил на Лакета за размената на информациите што ги добил од него и ја истакнал важноста од „натамошно одржување на воспоставените професионални врски и односи меѓу Службата и Амбасадата“.
Службата за работи со странци не одговорила на делот од барањето за коментар за средбата со Соколов, а во писмен одговор објасниле дека не се надлежни да се занимаваат со дипломати и дека тоа го прави МНР. „Во овој случај, кога имате лице кое друга земја го смета за активен разузнавач, кое на различни начини е заштитено од разузнавачката служба на неговата земја, а немате соодветна контраразузнавачка работа во земјата, тогаш можно е да се сретне и да биде на разни настани, да разговара со кој било, прибира соодветни податоци на тој начин што соговорникот апсолутно не го доживува на тој начин поинаку отколку како обичен дипломат“, вели Турчало.
Нема податоци за протерување на некаков руски дипломат од БиХ.
