Психијатар д-р Игор Радосављевиќ: Кога паѓаат мртви деца, тоа е крај на една цивилизација
Сегашната реалност ни е неопислива. Збунувачки. Контрадикторно, збунувачки за многу луѓе. И, пред се, преку неа зрачи страв и неизвесност, вели во интервју за Данас д-р Игор Радосављевиќ, психијатар на Клиниката за психијатриски болести „Д-р Лаза Лазаревиќ“ и учесник на протестот Србија против насилството.
На прашањето на која реалност се однесува, новосоздадената по трагедиите во основното училиште Владислав Рибникар и кај Младеновац, на почетокот на мај, или општата во која живееме подолго време, тој продолжува:
– Не можам да избегнам да ги спомнам трагедиите што се случија на почетокот на мај. Како за голем број луѓе тие да се конечната пресметка со менталното загадување што постои овде. Со други зборови, со клима која, за жал, трае со децении и која кулминираше во главите на многу граѓани и во нивните индивидуални искуства на 3 и 4 мај.
Што гледате како најголема противречност во таа реалност?
-Ни кажуваат дека треба да им веруваме на властите, а не на нашите очи и уши. Тоа е постојана порака. Не е од вчера и завчера. Луѓето, кои сега се многу вознемирени и пречувствителни, веќе не можат да издржат. Трагедиите што ни се случија се „последната капка“ во психолошка смисла. Солиден број граѓани, можеби би рекол критична маса, кажаа дека е доста. Ако сега се вратиме назад, од 90-тите имавме три периоди – периодот на оваа власт во 1990-тите, демократски промени, потоа поради целосна неспособност на демократските сили дозволивме катастрофалната грешка на силите од 90-тите да повторно да се вратат, да ги подобрат своите перформанси, да го посветат своето внимание на тоа да не се повторат грешките поради кои се повлекуваат од власт во 1990-тите. Сега, целата нивна енергија очигледно е насочена во тој правец и ништо друго, во принцип, не ги интересира. Многу е тешко да се бориш против некој кој е толку мотивиран да ја постигне својата цел.
Граѓаните се обединија, излегуваат на улица да протестираат против насилството, веќе полни пет недели. Шетате со нив, што забележувате?“`
– Сега се собраа многу луѓе кои нема да ги преболат последните настани, а видовме дека порано, ми се чини, преболевме се – од секакви непријатности, растот на агресијата, преку целосниот неморал, аферите, од кои ниту една не е решена. Можеби луѓето си велат: „Тоа се само пари, не е важно, јас се гледам себеси“, но кога ќе паднат мртви деца, можам да заклучам дека тоа е крај на една цивилизација и дека многу луѓе така се чувствуваат .
Која е главната емоција што ги поттикнува сите овие луѓе?
– Во првите денови по трагедиите имаше шок, тага, очај. Но, потоа, а тоа го гледаме преку еволуцијата на протестите против насилството, почна да расте уште една емоција – гнев. Според мене во основа е од конструктивно потекло. На некој начин, здрав гнев што брза на акција: „Да ставиме крај на оваа малигна агресија за сите времиња“, „Да ја испратиме најсилната порака дека сакаме да го демилитаризираме ова општество, да го смириме, да прифатиме некои вредности на цивилизираното светот што сме ние, за жал, веќе со години во длабока неволја“. Но и дека сме далеку од пошироки и похумани сфаќања дека животот е еден, дека животот на поединецот има бесконечна вредност и дека не сме понесени од апстрактен колективитет. И во тоа ја губиме суштината дека овој живот е еден и единствен и дека секој треба да ја добие својата шанса во него.
Големата енергија на народот на протестите е клучна порака до сите за односот на граѓаните кон состојбата во општеството по трагедиите. Ја гледате следната фаза?
– Не можам да дадам прогноза без одговор на прашањето колку ќе бидат зрели владејачките структури добро да сфатат што им кажуваат граѓаните.
Како, како психијатар, ги толкувате изминатите пет недели?
– Влеговме во фаза, ако можам да кажам, на групна психотерапија. Оној огромен број луѓе на улица кои меѓусебно се препознаваат како почесен профил на луѓе кои никој не ги принудил да излезат на улица, имаат јасен став за моралната коректност и за минимумот потребен за опстанок на едно општество. Бев на протестите, можам да посведочам колку е добра енергијата, колку луѓе се излечени од фактот, како што и самите ми признаа, дека се во друштво со оние кои размислуваат слично и имаат слични идеи. Тоа е само лековито. Луѓето треба да дојдат на тој протест. И ги има се’ повеќе.
Да се вратиме на поединецот. Обичниот свет по трагедиите забележа дека соседите, сопатниците во автобусите, луѓето на улица, колегите на работа веќе не се со истиот ментален статус. Да, може да се каже, „пукаат по клучни зборови“, интензивно и без резерва во некои обични ситуации…
– Во право си за тоа. Можам само да додадам дека овие бурни реакции веројатно произлегуваат од развиен увид кој деновиве се заокружи, а тоа е увидот дека сега конечно се исплатеше малигната агресија, која внимателно се негуваше со години. Да не речам дека еден дел од нас конечно стана свесен дека е само прашање на време кога фигуративно ќе налетаме на куршум на кој е напишано нашето име и презиме и на кое нема да ни недостасува. И тоа е застрашувачки увид за многу луѓе. Ние, кои поминавме подобро, односно не ги загубивме нашите деца во трагедиите на почетокот на мај, но се чувствуваме како да го загубивме, можеби сме уште во некоја сила што овие страшни предупредувања ни даваат до знаење дека сега треба да се бориме. Затоа што нема каде да се оди.
Колку е часот секој поединец, кој чувствува дека не може да ја процесира својата психичка состојба, се обраќа за помош кај психијатар или психолог?
– Мислам дека треба да се консултираме со психијатри и психолози како превентивна мерка. Би сакал да развијам систем во кој ќе биде некаква обврска за сите, барем еднаш годишно, да посетуваат некој од тие експерти, да имаат превентивно интервју и да се направи извештај за тоа, како и за сите други. посета на лекарите. Нешто како систематски преглед. Не би оставил граѓаните сами да проценат, туку би создал некаква акција во која ќе се објасни колку е важна грижата за менталното здравје, исто како што имаше објаснувања за важноста на прегледот на дојката и другите органи.
