Од весници, списанија, контејнери за храна, чевли и кабли, до чадори или капачиња од шишиња – предметите во добра состојба или дури и оштетени од абење стануваат вредни за колекционерот. Дури и оштетените предмети стануваат „корисни“ за собирачите. Тоа влијае на повеќе од 2,5 отсто од светската популација, со поголем процент кај луѓето постари од 60 години
ЛОРА ПЛИТ
Во куќата на Едвард Браун можете да најдете речиси сè.
Наредени еден врз друг, без никаква очигледна логика, предметите собрани во текот на неговиот живот го направија домот на Браун тешко место за живеење.
„Нема каде луѓето да седнат ако дојдат овде“, изјави за Би-Би-Си, 60-годишникот од Блекбурн, град во северна Англија. Браун препознава дека има проблем и се бори со него.
Тој страда од она што е познато како нарушување на таложење, проблем со менталното здравје што на болниот му предизвикува големи тешкотии да се ослободи од предметите што би имале мало значење за другите луѓе.
„Оваа тешкотија често води до многу неред, што го прави просторот за живеење неиздржлив“, објаснува за Би-Би-Си Грегори Чесон, клинички психолог и вонреден професор на Американскиот институт за технологија во Илиноис. „Собите не можат да се користат за она за што се дизајнирани: не можете да ја користите кујната за готвење или спалната соба за спиење“, додава тој.
Од весници, списанија, контејнери за храна, чевли и кабли, до чадори или капачиња од шишиња – предметите во добра состојба или дури и оштетени од абење стануваат вредни за колекционерот. Дури и оштетените предмети стануваат „корисни“ за собирачите
Собирањето не прави разлика помеѓу пол, култура или социо-економска ситуација.
Тоа влијае на повеќе од 2,5 отсто од светската популација, со поголем процент кај луѓето постари од 60 години и оние со други ментални нарушувања како анксиозност или депресија, според Американското здружение на психијатри.
Студијата објавена во Журналот за психијатриско истражување во декември 2021 година изјави дека сериозноста на симптомите „значително се влошила“ за време на пандемијата на Ковид-19.
ЕМОТИВНИ ВРСКИ Друга важна карактеристика на натрупувањето е силниот импулс што луѓето со ова нарушување го имаат да го стекнат и да го прикачат на предметите.
„Не е само хаосот што можеме да го видиме, туку желбата да купите работи или да собирате бесплатни работи или да чувате предмети што пасивно влегле во вашиот живот“, објаснува Кристијана Братиотис, вонреден професор на Универзитетот во Британска Колумбија во Канада, специјализирана за натрупување.
„Луѓето сакаат да ги зачуваат предметите поради верувањата што ги имаат за овие предмети и поради силната емотивна врска што ја имаат со нив“.
Братиотис вели дека некои од нејзините пациенти може да кажат работи како: „Оваа колекција на предмети ми значи исто колку и сестра ми. Да се разделам со неа би било како да ги прекинам сите врски со сестра ми.
Тоа е дел од нивниот идентитет“, додава таа.
Меѓу колекционерите постои и верување дека еден ден можеби ќе им требаат овие предмети.
ОПАСНОСТИ ОД НАТРУПУВАЊЕ Има многу здравствени опасности за складирањето – и тие се посериозни отколку што изгледаат, почнувајќи од физичката.
Компулсивното складирање може да доведе до сите видови опасности: опасност од пожар, падови, повреди и огромен ризик од инфекција што ја зголемува можноста за развој на болести како астма“, забележува Грегори Чесон.
Во однос на менталното здравје, ова може да доведе до тоа заболените да станат социјално изолирани.
„Тие ја држат во тајност состојбата што е стигматизирана во општеството, која ја толкува како проблем на мрзеливост, неморал или недостаток на лични стандарди, а не ја сфаќаат како проблем на менталното здравје“, тврди Братиотис.
Многумина од нас можат да се идентификуваат со тенденцијата да собираат предмети од повеќе причини.
Всушност, од еволутивна гледна точка, ние во суштина сме ловци -собирачи и тежнееме да носиме и зачувуваме предмети во животот.
Но, тоа не мора да нè прави компулсивни чувари.
Братиотис објаснува дека е важно да се разбере дека трупањето е однесување и, како такво, „се јавува во континуитет, почнувајќи од благи до тешки“.
Но, кога имаме работа со случај на таложење или едноставно имаме работа со личност со „собирач на душа“?
„Понекогаш е тешко да се повлече линијата“, вели Чесон. „Но, станува проблем и нешто што може да се дијагностицира кога предизвикува оштетување или вознемиреност на поединецот или на оние околу нив“.
Тоа важи и за ситуации каде што секојдневната активност во домот е спречена со неред и акумулација.
Кога помислувате на трупање, веројатно во главата имате слика на куќа исполнета со планина натрупани предмети што едвај му остава простор на сопственикот да помине низ вратата. Ова се најекстремните случаи и оние кои се на насловни страници и ТВ емисии од очигледни причини.
За да добиете попрецизна идеја, можете да ја погледнете сликата подолу.
Тоа е еден од ресурсите што се користат за да се процени дали складирањето станало проблем со менталното здравје.
Колажи како овие се користат од експерти за да се идентификуваат случаите на нарушување на таложењето.
Тоа е дел од серијата колажи кои прикажуваат девет фотографии од дневна соба, девет кујни и девет спални соби, рангирани од 1 до 9 според количината на неред (1 е без неред, 9 е најтешка).
Тие потекнуваат од студија објавена во Журналот за психопатологија и проценка на однесувањето во 2008 година и укажуваат на тоа дека над третото ниво би можеле да бидеме во присуство на компулсивен трупач.
Причини
Акумулацијата на нештата, сепак, е само манифестација на проблемот, неговиот видлив.
„Под нередот, и метафорично и буквално, има делови од овој проблем кои се помалку видливи, но кои сепак се многу важни двигатели за развојот на ова однесување“, објаснува Братиотис.
Постојат одредени особини на личноста – тешкотија при донесување одлуки, перфекционизам и одолговлекување – кои во комбинација може да предиспонираат поединец да развие нарушување на трупањето.
„Знаеме дека овие луѓе донесуваат одлуки побавно и ги доведуваат во прашање одлуките речиси веднаш по нивното донесување“, објаснува таа.
Но, не постои единствена причина за ова нарушување.
„Тоа не е само еволутивна биологија, не е само генетика или невробиологија, туку сите овие работи играат улога“, вели истражувачот.
„Знаеме дека мозокот на компулсивниот трупач работи поинаку“, додава Братиотис, истакнувајќи дека овие разлики биле забележани при КТ скенови на луѓе од кои било побарано да извршуваат задачи што вклучувале складирање и фрлање имот.
„Признаваме дека е комбинација од овие причини со некои животни искуства – особено искуства со загуба – кои го поттикнуваат овој проблем.
Иако станува очигледно во средната возраст, нарушувањето на трупањето почнува да се развива во детството или адолесценцијата.
„Истражувањето сугерира дека во повеќе од 50 проценти од случаите проблемот се јавува на возраст од 11 до 20 години“, вели Братиотис.
„Тоа може да се манифестира во работи како чување предмети што другите ги сметаат за отпадоци, но првенствено во мисловниот процес и верувањата што ги опкружуваат“, додава Грегори Чесон.
Причината зошто таложењето станува очигледно подоцна во животот, додава психологот, е тоа што децата имаат луѓе што треба да ги средат и немаат способност да собираат и складираат работи додека не пораснат.
ТРЕТМАН До денес, не постои лек за синдромот на таложење. Но, најперспективниот третман е когнитивната бихејвиорална терапија (КБТ).
Целта на КБТ во нејзината најширока смисла е да го промени начинот на кој луѓето размислуваат со цел да го модифицираат однесувањето и да го подобрат тоа како се чувствуваат.
„Резултатите се умерени. Не се ирелевантни, но не се ниту целосно успешни“, вели Братиотис.
Когнитивно-бихејвиоралната терапија се стреми да обезбеди „интервенции за да се намали сериозноста и влијанието на последиците од таложењето и да се подобри квалитетот на животот на лицето кое страда од нарушувањето“, објаснува Чесон.
„Постојат и други ресурси како што се групи за самопомош со олеснувачи или различни групни пристапи“, додава тој.
Исто така, роднините и саканите можат многу да помогнат.
Прво, објаснува Братиотис, треба да му пристапат на проблемот „со емпатија и топлина, наместо да заземаат обвинувачки став“.
Таа дава пример. „Можеш да кажеш: ’Загрижена сум што живееш во оваа куќа, бидејќи знам дека поминуваш низ нешто тешко и не можеш да го користиш овој ходник затоа што е блокиран и не сакам така да остане и предметите да паднат.”
„Тоа е многу различно од велејќи: „Морате да го исчистите овој ходник затоа што ќе има несреќа“.
Исто така, важно е да се признае дека, без разлика колку се добронамерни, пријателите и семејството не се секогаш најдобрите луѓе за помош, додава истражувачот.
Сепак, овие луѓе можат да понудат поголема поддршка во барањето и обезбедувањето надворешна интервенција.
Во меѓувреме, Едвард Браун, складиште од Блекбурн, работи на подобрување на сопствената ситуација и помага да се формира група за поддршка во неговиот град за да им помогне на другите со слични услови.
„Возбуден сум што ќе ги поддржам чуварите и ќе ги видам како го подобруваат сопствениот живот“, вели тој.
(Mondo)
