Според Центарот за мини, огранок на Министерството за одбрана на Украина, најмалку 664 инциденти биле предизвикани од нагазни мини и други експлозиви поставени низ земјата од почетокот на војната во февруари 2022 година. Во овие експлозии загинаа 297 цивили, а 673 беа ранети
ЏОРЏ ЕРМАН
„На почетокот не чувствував никаква болка“, вели Лидија додека се сеќава на денот кога била трајно осакатена. „Имаше експлозија, а потоа видов фонтана крв што блика од моето стапало“, додава таа.
Во јули 2023 година, 70-годишната жена возела во шумата за да собере печурки во нејзиниот роден град Изум, во североисточна Украина.
Во шумата згазнала на противпешадиска мина PFM-1S, позната и како „пеперутка“ или „мина за ливчиња“ поради неговата форма и боја.
Голем дел од источната и јужната украинска територија под руска окупација во 2022 година останува контаминирана со експлозиви поставени од руските сили кои се повлекуваат.
Мината што и го отсече стапалото на Лидија беше една од најчестите.
Со дијаметар од околу 12 сантиметри доаѓа во неколку бои, главно зелена и кафена, за да се камуфлира на земја и меѓу вегетацијата.
Во експлозијата Лидија ги повредила и другата нога и рака.
Таа успеа да ја преврзе тешко ранетата нога, но не сакаше да се врати во градот, загрижена дека може да се онесвести. „Мојот телефон беше на само неколку метри од мене и морав да ползам до него. Сè беше покриено со крв, песок и борови иглички“, раскажува Лидија.
Успеала да повика пријател кој и испратил помош.
Откако изгуби многу крв, Лидија помина речиси два месеци во болница и сега има протетско стапало.
Никој не мислеше дека ќе преживеам, но успеав“. Сега мислам само на печурки. „Очајно сакам да одам да одберам, но не можам“, вели таа.
Сепак, таа не престанува да се надева. „Животот продолжува. Можам да шетам малку, се грижам за овоштарникот – јагодите убаво созреаа, но не можам да одам до шумата. Не се грижам за себе. Моето срце крвари само за Украина“, додава тој.
ЕДНА ЧЕТВРТИОНА ОД УКРАИНА Според Центарот за мини, огранок на Министерството за одбрана на Украина, најмалку 664 инциденти биле предизвикани од нагазни мини и други експлозиви поставени низ земјата од почетокот на војната во февруари 2022 година. Во овие експлозии загинаа 297 цивили, а 673 беа ранети
Властите велат дека речиси четвртина од територијата на Украина е веројатно покриена со мини и неексплодирани убојни средства.
Минатата година беше деминирана површина од 3.300 квадратни километри, а сега таа бројка останува на само 1.080 квадратни километри, според владините бројки.
„Најмногу наидував на противтенковски мини“, вели Константин Шатило, главен водник на баталјонот за деминирање, специјализирана единица во Министерството за одбрана.
„Серијата противпешадиски мини под притисок ТМ-62М, ТМ-62П3 и ПМН2 се најчестите типови, но понекогаш се среќаваме и со ОЗМ72, противпешадиска скокачка мина, една од најопасните“, додава тој. .
Официјалните проценки за тоа колку време ќе биде потребно за целосно деминирање на Украина варираат од една деценија до 30 години.
Ова може да ја доведе Украина на списокот на земји кои имаат проблеми со деминирање на сопствената територија, иако тие веќе официјално не се воени зони.
ТЕШКОТИИ СО ДЕМИНИРАЊЕ Во Камбоџа, земја која водеше граѓанска војна помеѓу 1967 и 1975 година и имаше вооружен конфликт со Виетнам од 1977 до 1991 година, властите велат дека меѓу четири и шест милиони нагазни мини остануваат на теренот.
Од 1979 до 2023 година, нагазни мини убиле речиси 20.000 луѓе и повредиле повеќе од 45.000 во тие експлозии, според Камбоџанската управа за акција за мини и помош на жртвите (CMAA), владино тело.
CMAA исто така наведува дека повеќе од еден милион луѓе во земјата продолжуваат да живеат во области со висок ризик од контаминација од рудници.
Босна и Херцеговина е уште еден пример. Иако војната во Босна заврши во 1995 година, сè уште продолжуваат речиси тридецениските напори за деминирање. Се проценува дека уште околу два отсто од територијата на земјата треба да се исчисти од мини.
Во Колумбија, повеќе од 12.000 луѓе загинаа во експлозии во последните три децении. Според податоците на ОН, само минатата година од нагазни мини загинале 85 лица.
Но, заканата од нагазните мини во Украина е поголем предизвик, вели Денис Холовецки, од HALO Trust, хуманитарна невладина организација која првенствено работи на расчистување на нагазни мини и други експлозивни направи оставени по воените конфликти.
„Нашата организација работи во Авганистан долго време, а таму некои мини не работат, капсулите изгниле“, вели тој.
„Но, сè функционира во Украина“, додава..
ПРОБЛЕМИ ВО УКРАИНА Во Украина, минската акција ја координира Министерството за одбрана, а техничка поддршка обезбедуваат партнерите на Киев од САД, Велика Британија, Канада, Литванија, Холандија и Шведска.
„Главниот предизвик е недостатокот на модерна опрема: механизирани машини за деминирање, специјализиран транспорт на експлозивни направи и опрема за лична заштита“, вели генерал-мајор Сергеј Затолокин, шеф на Специјалната државна транспортна служба, една од неколкуте владини агенции задолжени за деминирање.
Недостигот од доволно обучен персонал е исто така голем проблем.
Еден од странските центри каде што се обучуваат украинските деминери е во Косово, и иако деминирањето користи напредна технологија како што се беспилотните летала, потребата за добро обучен персонал сè уште постои, вели Бен Ремфри, кој ги обучува Украинците на ова место.
„Можете да имате беспилотни летала, термални камери, уреди со далечинско управување кои влегуваат и ги сечат растенијата и отстрануваат големи количини муниција.
„Но, само добро обучено лице со добар сет на алатки на крајот ќе го направи секој предмет безбеден и ништо не може да го промени тоа“, додава тој.
ГОЛЕМА ОПАСНОСТ Во услови на неприкосновено ниво на закана од мини во Украина, најзагрозени се цивилите, главно земјоделците и другите жители на руралните области, децата и постарите лица.
Смртоносни инциденти се случуваат кога луѓето се обидуваат сами да ја минираат земјата, без претходна обука. Затоа рударите Артем Јушченко и Александар Борисенко ги посетуваат училиштата за да ги научат децата како да ги избегнуваат мините.
Им покажуваме како изгледаат експлозивните направи, им објаснуваме како да се однесуваат околу нив.
Им велиме: „Ако најдете мина, не ѝ приоѓајте, не допирајте ја, само јавете се на 911 и означете ја за да ги предупредите другите за присуство на мина“, вели Александар.
Двајцата беа ранети за време на деминирање во областа Харков во источна Украина, неколку месеци откако руските сили беа протерани.
Александар го изгубил стапалото и морал да оди на протетска процедура во САД.
„На часовите за безбедност во рудникот, доколку се присутни постари деца, им ја покажувам сопствената протетска нога за да ги разберат последиците од потенцијалното кршење на правилата“, вели тој.
Артем Јушченко вели дека еден од предизвиците е да се убедат луѓето во големата опасност во која можат да се најдат од мините.
„Пред некој ден, една постара жена одеше по улицата и ги собираше нашите стапчиња за обележување затоа што ѝ требаа колци за нејзината градина со домати“, се жали тој. „Им кажуваме на луѓето да не ги земаат, ниту да ги допираат, бидејќи ако ги нема тие знаци, луѓето ќе мислат дека областа е безбедна од мини, а не е..
