Русите најмногу ги загрижува инфлацијата, покажа истражувањето на Центарот Левада. Војната во Украина е на второ место, а ограничувањето на граѓанските права е последно!
ЕЛЕНА ГУНКЕЛ
Зголемувањето на цените е најсериозен проблем за Русите, покажа истражувањето на Центариот „Левада“, спроведено на крајот на јануари. За две третини од анкетираните, инфлацијата е извор на најголема загриженост. Втора по важност е војната во Украина, конфликтот со Западот и наметнатите санкции. Овие теми, комбинирани во еден комплекс, засегаат 35 отсто од анкетираните. Трети по важност се станбените проблеми: лошата состојба и непристапноста на становите, скапите хипотеки. Нив ги истакнале 30 отсто од учесниците во анкетата. Нагласени се и корупцијата и митото – со 29 проценти, како и приливот на мигранти – за 26 проценти, зголемувањето на старосната граница за пензионирање и пензиските реформи – повторно за 26 отсто. Последно меѓу прашањата што ги загрижуваат Русите е ограничувањето на граѓанските права и демократските слободи – само три проценти се загрижени за ова.
Значи загриженоста за економските проблеми во Русија расте. Забележано е дека уделот на Русите кои ја идентификувале инфлацијата како проблем што најмногу ги загрижува се зголемил за 11 отсто од август до јануари. Официјалната статистика покажува дека од 2022 до 2024 година цените во земјава се зголемени за 31,7 отсто. Лани инфлацијата беше 9,5 отсто, а храната поскапе за 11 отсто.
Во друга анкета објавена од Центарот „Левада“ на 29 јануари, 56 отсто од испитаниците истакнале дека поради недостаток на пари во изминатите шест месеци морале да се откажат од големите набавки за домот, 35 отсто се откажале од потребната облека и обувки, а 24 отсто се откажале од неопходните прехранбени производи.
„Општото ниво на загриженост за проблемите во економската сфера расте во сите истражувања од март 2024 година“, посочуваат социолозите. Според податоците на Центарот „Левада“, проблемот со растечката сиромаштија загрижува секој петти Русин, а други пет отсто велат дека се загрижени поради доцнењето на примањето на платите, пензиите и бенефициите.
Експертите цитирани од „Москва тајмс“ ја идентификуваат главната причина за инфлацијата во Русија како „економска нерамнотежа предизвикана од војната – нагло зголемени воени трошоци, трансфер на ресурси од цивилните сектори во воено-индустрискиот комплекс, санкции итн.“.
Во текстот „Ерозија на рубљата“ на Инго Натузиос (АРД) се укажува дека новите санкции против Русија доведоа до дополнително намалување на вредноста на рубљата. Руската економија се бори и со последиците од војната, која троши колосални суми, пишува во текстот. Дури и пред Русија да ја нападне Украина во февруари 2022 година, руската економија не беше пример за паметен и одржлив развој. Но, уживаше во стабилност – поради извозот на суровини. Пред војната доларот вредеше 78 рубљи, а сега се менува за 106. Девалвацијата на националната валута е само еден од многуте знаци дека државата трпи од сопствената агресија, пишува АРД.
Се верува дека причина за падот на рубљата се новите санкции воведени од САД. Последната голема руска банка – Газпромбанк – повеќе не смее да води меѓународен бизнис. Ова уште повеќе ќе го отежне влезот на парите од легалниот руски извоз во Русија. А скриените зделки кои ги заобиколуваат санкциите ќе станат уште покомплицирани откако ќе се прекинат патиштата за трансфер на пари, објаснува германското издание.
Со децении, Русија не успеа да развие конкурентна индустрија, ефикасни услуги или извозно ориентирано земјоделство. Потрошувачката на државата и граѓаните се финансираше со извоз на нафта, гас и други суровини. Беа акумулирани дури и значителни резерви. Сепак, тие се при крај, изјави за АРД Ролф Лангхамер од Институтот за светска економија во Кил.
Поради западното нафтено ембарго воведено по руската агресија против Украина, Русија сега е во лоша позиција – таа е принудена да продава нафта на Кина и Индија по ниски цени. „Паричните текови веќе не течат“, вели германскиот економист. Ако можеше да се постигне цена од 80 долари за барел во 2022 година, приходите во 2023 година би изнесувале само 63,40 долари за барел, потсетува германскиот јавно-правен медиум.
Во исто време растат потребите на одбранбената индустрија и армијата. Воениот сектор тежи многу на секоја економија: војниците чинат многу и не произведуваат производ. За време на војна, луѓето се убиени или повредени, а скапата одбранбена опрема едноставно се уништува.
Ниту една земја во војна не објавува податоци за својата армија. Пред една година, британскиот професор Џулијан Купер ја анализираше руската армија – во студија за водечкиот светски воен истражувачки институт SIPRI во Стокхолм. Според него, 21 отсто од рускиот државен буџет се троши за вооружување. За тековната година се планира овие трошоци дури да се зголемат на 29 отсто.
Лошо автоматизираната економија на земјата бара многу работници. И Русија страда од драстично стареење на населението – сè помалку луѓе се работоспособни. Официјалната статистика „Русија 2024“ покажува дека оваа година потенцијалната работна сила се зголемила за 1,3 милиони луѓе со продолжување на периодот на осигурување за една година. Русија има практично целосна вработеност – според „Русија 2024“ невработеноста е 3,2 отсто.
Сепак, најновите статистички податоци од групата БРИКС покажуваат дека вработеноста се зголемува само во услужниот сектор, во кој спаѓа и војската. Од почетокот на војната против Украина, вработеноста во Русија е зголемена за 2,2 милиони луѓе. Можно е да не се сите војници – но ова го покажува обемот на вооружувањето. Потребите за работна сила на армијата се на сметка на преработувачката индустрија, особено што војската плаќа високи плати. Вработувањето во индустријата стагнира, забележува АРД.
Руската рубља поевтини во однос на доларот, паѓајќи на нивоа невидени од масовниот колапс на руската национална валута во раните денови од инвазијата на Украина во февруари 2022 година. На 3 декември девизниот курс беше нешто повеќе од 106 рубли за долар – помалку од 113 рубли за долар минатата недела. Со цел зајакнување на националната валута, руската централна банка го прекина купувањето на девизи на 27 ноември.
Која е причината за големиот пад на руската рубља?
Сегашната депрецијација на рубљата започна на крајот на летото. Потоа паднаа и цените на нафтата, што беше тежок удар за Русија, чија главна извозна стока е нафтата. Ова изврши притисок врз руската економија, која многу експерти сега ја нарекуваат „воена економија“ и која доживува сериозни тешкотии поради високата инфлација. Во текот на изминатите 18 месеци, руските власти нагло ги зголемија трошоците за одбрана во обид да добијат предност во војната против Украина: од 2021 година. Оттогаш тие се зголемени повеќе од три пати, а во буџетот за 2025 г. ќе достигне рекордни 13,5 трилиони рубљи (околу 102 милијарди евра) – 25% повеќе од оваа година.
Руската централна банка проценува дека инфлацијата годинава ќе биде 8,5%, што е двојно повеќе од целното ниво. Каматната стапка исто така е на рекордно високо ниво – во октомври достигна 21%. Сепак, многу набљудувачи го припишуваат остриот пад на рубљата во последните денови на санкциите наметнати од САД врз Газпромбанк на 21 ноември.
Оваа банка остана една од ретките големи финансиски институции во Русија која досега не била предмет на ограничувања, бидејќи е клучна платформа за плаќање на руските енергетски ресурси. Нејзиното вклучување на листата на американски санкции ефективно значи дека оваа банка повеќе нема да има пристап до глобалниот финансиски систем во кој доминира САД, што пак ќе ја ограничи способноста на Кремљ да ја финансира армијата и ќе го отежне собирањето приходи за извозни стоки, вклучително и гас, од нејзините други европски клиенти како Словачка и Унгарија.
Во исто време, САД се обидуваат да ги одвратат странските банки да работат со Москва, предупредувајќи ги дека би можеле да се соочат со дополнителни санкции доколку се поврзат со SPFS – сопствениот „Систем за финансиски пораки“ на Кремљ, создаден како алтернатива на западниот SWIFT. Според Крис Вифер, инвестициски консултант кој работи во Русија повеќе од 25 години, санкциите против Газпромбанк би можеле да имаат „сериозни последици“ за рускиот буџет – освен ако не се најдат заобиколени решенија или САД не прифатат исклучоци за некои земји.
Московскиот економист Олег Буклемишев смета дека неодамнешните настани се одраз на различните притисоци под кои руската економија беше по инвазијата на Русија на Украина – западните санкции, потребата постојано да се пренасочува извозот и увозот, огромните трошоци за логистика и продажба… Сето ова е лудо скапо“, уверува тој.
Што покажува поевтинувањето на рубљата за состојбата на руската економија?
Откако Русија почна нагло да ги зголемува трошоците за одбрана, експертите предупредуваат на опасноста од прегревање на нејзината економија. Иако земјата бележи висок раст на БДП и рекордно ниска невработеност, инфлаторните притисоци се зголемуваат поради наглото зголемување на трошоците.
Оваа недела руските власти објавија нови податоци кои јасно наведоа некои од проблемите. Во услови на сериозен недостиг на работна сила поради мобилизацијата за војната против Украина и над 1 милион луѓе кои ја напуштија Русија поради војната, реалните плати во земјата се зголемија за 8,4 отсто на годишно ниво во септември. Зголемувањето на приходите и трошоците на домаќинствата доведе до значително зголемување на цените на некои важни прехранбени производи, како што е путерот, на пример. Соодветно на тоа, кражбите на овој вид производи се зголемени, а некои продавници сега го чуваат маслото во затворени кабинети.
Што велат руските власти за падот на рубљата?
Министерот за економија Максим Решетников изјави дека флуктуациите на курсот на рубљата се предизвикани од јакнењето на доларот и стравот на пазарите по воведувањето на американските санкции кон Газпромбанк. Според него, ова што се случува не е резултат на „фундаментални фактори“ и ситуацијата наскоро би се стабилизирала.
Некои набљудувачи сметаат дека слабата рубља е во согласност со плановите на претседателот Путин да ги зголеми владините трошоци. Послабата рубља значи дека Кремљ може да има повеќе средства во националната валута, бидејќи Русија вообичаено продава нафта и гас за странска валута.
Според инвестицискиот консултант Крис Вифер, руската влада го гледа падот на рубљата како шанса да ги претвори своите девизни приходи во што е можно повеќе рубли пред масовното зголемување на буџетот во 2025 година. „Таа сака да одржи низок буџетски дефицит, а дополнително, властите може да видат и придобивки од поевтинувањето на рускиот извоз, како што се ѓубривата, што ги прави привлечни за потенцијалните странски купувачи“, додава експертот.
Што е следно за руската рубља?
Руската економија претходно ги демантираше мрачните прогнози за нејзиниот развој. Кога САД, ЕУ и Обединетото Кралство воведоа огромни санкции кон Москва по февруари 2022 година, западните лидери тврдеа дека тоа ќе биде тежок удар за руската економија. Сепак, огромните резерви на нафта и гас ѝ обезбедија огромни приходи во текот на 2022 година, а неговата генијалност во заобиколувањето на санкциите и овозможи да одржува високи нивоа на приходи во поголемиот дел од 2023 година. Не е исклучено Русија да најде начин да ги заобиколи ограничувањата наметнати на Газпромбанк. Москва, исто така, ја прошири својата трговија со Кина, Индија и други земји, откако европските земји во голема мера се откажаа од руската нафта и гас.
Сепак, се чини дека овој пат Руската Федерација има причина за загриженост. Падот на цената на нафтата го погоди нејзиниот најважен извор на приходи. Во исто време, според голем број експерти, последните податоци укажуваат дека економијата е прегреана до ниво кое е опасно за финансиската стабилност. Сето ова врши значителен притисок врз Кремљ да ја стави ситуацијата под контрола што е можно поскоро. Слабата рубља ќе им ја отежне борбата на властите со инфлацијата, вели Кристофер Вивер. Сепак, тој потсетува и дека секогаш кога рубљата се соочувала со тешкотии, владата интервенирала со корекции на девизниот курс. „Можно е ова да се случи повторно сега – пред крајот на годината“, вели финансискиот аналитичар.
