Путин гледа потенцијални непријатели во секого. Како и во времето на Сталин, режимот не само што ги прогонува оние што отворено го критикуваат, туку и секој за кого Кремљ верува дека би можел да го оспори неговиот авторитет
НИНА ХРУШЧОВА
Во 18 век, рускиот цар Петар Велики редовно ги подложувал своите противници на тортура, ги испраќал во Сибир или ги ликвидирал, понекогаш за ништо поголемо од „несоодветни зборови“ изговорени против суверенот. Во средината на 1930-тите, Јосиф Сталин користел измислени обвинувања за предавство и присилни признанија за да ги елиминира потенцијалните соперници, вклучувајќи голем број истакнати членови на старата болшевичка гарда кои биле изведени на јавни судења. Постојаното пресметување на рускиот претседател Владимир Путин со перцепираните непријатели – и во и надвор од Русија – е вознемирувачки потсетник на овие темни времиња.
Земете ја, на пример, казната изречена во 2022 година на Иља Јашин – осуден на осум и пол години затвор – за ширење „лажни“ информации за руската армија. Обвинението против овој критичар на Кремљ содржеше тврдење дека тој „покажува антипатија кон (рускиот) политички систем“. Во тоа време, тие сталинистички интонирани формулации изгледаа шокантно. Три години подоцна, ваквите работи се вообичаени.
Бројот на случаи во кои обвинетите се обвинети за кривични дела поврзани со тероризам енормно порасна откако Русија започна целосна инвазија на Украина, а бројот на пресуди исто така се зголеми – од околу 350 во 2021 година на речиси 500 во 2022 година и над 1.000 во 2024 година. Оваа година, руските судови донеле во просек најмалку пет такви пресуди секој ден, а само во првите шест месеци имало над 600. До крајот на годината, билансот би можел да надмине 1.500 случаи.
Покрај тоа, потчинетиот парламент го олесни обвинението против критичарите на Путин со тоа што побара од непрофитните организации кои добиваат „секаква помош“ од странство да се регистрираат како „странски агенти“ и ги подложи на зголемен државен надзор. Етикетата „странски агент“ отсекогаш била алатка за казнување на противниците на Кремљ, но сега станала речиси еквивалентна на советската етикета „непријател на народот“: прелудиум за чистка.
Ова стана јасно во октомври, кога беа покренати обвиненија против околу дваесет наводни странски агенти – односно, протерани опозициски личности, членови на рускиот антивоен комитет, формиран по почетокот на инвазијата на Украина – обвинувајќи ги за злосторства поврзани со тероризам. Меѓу обвинетите е и поранешниот раководител на компанијата Јукос, Михаил Ходорковски, кој некогаш отслужи десетгодишна затворска казна за финансирање на противниците на Путин, врз основа на измислени обвиненија за измама и проневера.
Сепак, како и во времето на Сталин, сегашниот режим не само што ги прогонува оние што отворено го критикуваат, туку и секој за кого Кремљ верува дека би можел да го оспори неговиот авторитет. Порано доверливи луѓе на чело на регионалните власти, влијателни политичари и воени лидери сега рутински се апсат и се обвинуваат за разни кривични дела, особено за корупција. Многу други личности лојални на Кремљ неодамна беа етикетирани како странски агенти – и може само да се претпостави зошто.
Дали пропутинскиот пропагандист Сергеј Марков се приближил премногу до властите во Азербејџан во време кога односите на таа земја со Русија се во опаѓачка траекторија? Дали воениот блогер и навивач на Кремљ, Роман Аљохин, отишол предалеку во жалењето за бавниот напредок на Русија во Украина? Дали претприемачките потфати на Алексеј Шевцов, поранешниот градоначалник на Пљеш, откриваат вишок амбиции?
Како што му се случи на Ходорковски со Јукос, средствата на Шевцов – вклучувајќи го и неговиот успешен бизнис со издавање гизи, традиционални руски колиби, за луксузно кампување – сега се запленети од властите. Од болшевиците до Путин, целите на ваквите конфискации се секогаш исти. Првиот е државно збогатување: Од 2022 година, Русија запленила деловни средства во вредност од 49 милијарди долари од приватни сопственици обвинети за кривични дела, од проневера до предавство. Второ, ја ограничува способноста на потенцијалните ривали да организираат ефикасен отпор кон владата.
Додека режимот на Путин наметнува ригорозни казни на сите страни, користејќи го законот како што смета за соодветно, руските елити стануваат сè позагрижени. Но, не мора да бидете руски државјанин за да бидете на нишанот на Путин. Исто како што Сталин буквално ги гледал сите надвор од Советскиот Сојуз како потенцијална закана за изградбата на „социјализмот во една земја“, така и Путин е убеден дека Русија е „одделна цивилизација“ која е нападната од Западот, решена да ја уништи.
Од почетокот на украинската војна, антизападната реторика на Кремљ постојано расте. Но, достигна нов врв во октомври кога руската Служба за надворешно разузнавање (СВР) ја обвини Велика Британија за подготовка на „подмолна провокација“: операција со лажно знаме во која би учествувала група Руси поврзани со Украина, опремени со „опрема од кинеско потекло“ и чија наводна цел требало да биде брод на украинската морнарица или странски цивилен брод во европско пристаниште.
Ваквите измислици се исто толку одраз на геополитичка несигурност колку што се и на културно негодување. Ако Русите се негативците во британските шпионски филмови, тогаш Британците ќе бидат негативците во пропагандата на руските разузнавачки служби.
Причините за зголемената фиксација на Кремљ кон наводните непријатели на Русија не се тешки за утврдување. Разочарувањето од војната во Украина расте, дури и кај оние кои некогаш верувале во националистичката пропаганда на Путин.
Во ситуација кога инфлацијата достигна осум проценти, многу Руси се борат да ги покријат трошоците за основни потреби како што се храна, гориво, комунални услуги и лекови. Економскиот раст се забавува, буџетскиот дефицит порасна на 4,88 трилиони рубли во првата половина од годината – а се предвидуваше дека ќе биде 3,8 трилиони за целата 2025 година. И сето тоа – за што? За речиси четири години војна, Русија успеа да окупира помалку од 12 проценти од украинската територија.
На Русите им беше ветена брза победа во Украина; наместо тоа, тие добија долготраен и скап конфликт како оној во Авганистан, кој придонесе за распадот на СССР. Путин е исто така свесен за сето ова и сега работи на спречување на каква било закана за неговата позиција со казнување и ширење страв. Во меѓувреме, војната продолжува, а руските загуби се зголемуваат.
