Според прогнозите на Светска банка, бруто домашниот производ (БДП) на Русија во 2024 година би требало да порасне за 1,3 отсто, што е за половина од минатата година. Уште побавна динамика на економски раст, со стапка на раст на БДП од само 0,9 отсто, ја очекува Русија во наредната година, прогнозира Светската банка
МАРИЦА ЈОВАНОВИЌ
Војната во Украина донесе повеќекратни загуби, најтешки во човечки животи, но и економските не се занемарливи и го погодија целиот свет. Последица на руската инвазија на Украина беа санкциите на Западот против Москва, а кој изгубил или добил повеќе од нив, оние на кои им биле насочени или оние кои ги вовеле, е сложена пресметка, бидејќи, статистиката покажува дека и изгубил и профитирал.
Во 2023 година, официјалната валута во Русија ослабе во голема мерка, инфлацијата се зголеми, извозот се намали, увозот се зголеми, но руската економија не пропадна. Речиси две години по почетокот на инвазијата на Украина и воведувањето санкции, руската економија се уште е на нозе, а казнените мерки наметнати на Русија од Западот дадоа само делумни резултати. Ова е заклучокот изведен од анализата на Виенскиот институт за меѓународни економски студии со наслов „Руската економија во екот на војната и санкциите“.
Од друга страна, според прогнозите на Светска банка, бруто домашниот производ (БДП) на Русија во 2024 година би требало да порасне за 1,3 отсто, што е за половина од минатата година. Уште побавна динамика на економски раст, со стапка на раст на БДП од само 0,9 отсто, ја очекува Русија во наредната година, прогнозира Светската банка.
ЕУ, која воведе неколку пакети санкции, наведува дека Светската банка, ММФ и ОЕЦД проценуваат дека рускиот БДП ќе се намали за 2,1 отсто во 2022 година. Додека во првата половина на таа година Русија имаше корист од зголемувањето на цените на фосилните горива, санкциите наметнати на увозот на нагта во декември 2022 година ги ограничија руските приходи, според ЕУ.
Во своите оценки за влијанието на санкциите, ЕУ потсетува дека 300 милијарди евра од руската централна банка се блокирани во земјите на ЕУ и Г7.
ЕУ, која воведе неколку пакети санкции, наведува дека Светската банка, ММФ и ОЕЦД проценуваат дека рускиот БДП ќе се намали за 2,1 отсто во 2022 година. Додека во првата половина на таа година Русија имаше корист од зголемувањето на цените на фосилните горива, санкциите наметнати на увозот на нагта во декември 2022 година ги ограничија руските приходи, според ЕУ.
Во своите оценки за влијанието на санкциите, ЕУ потсетува дека 300 милијарди евра од руската централна банка се блокирани во земјите на ЕУ и Г7.
Голем проблем за Русија е падот на цената на нафтата и гасот на светскиот пазар, а во прашање се најважните руски извозни производи.
Во првите девет месеци од 2023 година приходите од рускиот гас се намалени за 41 отсто на 6,8 милијарди евра во споредба со истиот период минатата година, покажуваат официјалните податоци на руското Министерство за финансии. Според пресметките на Ројтерс, врз основа на дневните извештаи на Газпром и податоците на Европската група за пренос на гас, извозот на природен гас од Русија во ЕУ во 2023 година е намален за 55,6 отсто.
Во првите седум месеци од 2023 година, околу 52 отсто од рускиот извоз на ЛНГ отишол во ЕУ, во споредба со 49 отсто претходната година и 39 отсто во 2021 година. Во исто време, ставот на Европската комисија е дека ЕУ треба да престане да увезува руски гас во која било форма до 2027 година. Сегашната ситуација е дека Русија, со удел од 16 отсто, сè уште е втор најголем снабдувач на течен природен гас (LNG) на Европската унија.
Некои ќе речат дека Москва се сврте кон Индија и Кина и најде алтернативни пазари. Вистината е, но тука има две страни. Едната е дека Путин најде алтернативни пазари, но другата е дека цената на нив е значително пониска. Новата економска перспектива на Кремљ откри дека Русија очекува да и продава гас на Кина со значително намалена стапка до 2026 година, многу под цената што ја плаќаат европските клиенти.
Приходите на Русија од нафтата се намалени за една четвртина во јануари 2023 година во споредба со истиот месец во 2022 година, а за дури 40 отсто во февруари, според анализата на ЕУ.
Американското министерство го анализираше и влијанието на санкциите врз руската економија. Според таа анализа, руската економија сега е пет проценти помала отколку што се проценуваше дека е пред ескалацијата.
„Санкциите вршат значителен економски притисок, што придонесува за брз раст на трошоците, депресијација на рубљата, зголемена инфлација и затегнат пазар на труд, што се рефлектира со загуба на работници“, се вели во анализата на американското Министерство за финансии.
Како што беше наведено, миграцијата исто така има значително влијание, односно заминувањето на младите од Русија во страв од мобилизација.
„Околу 668.000 луѓе ја напуштиле Русија во 2022 година, што е за 71 отсто повеќе од претходниот петгодишен просек“, се додава во анализата.
Американското Министерство за финансии потсетува и дека рубљата изгубила околу 20 отсто од вредноста во однос на доларот од почетокот на војната во Украина, што го поскапува рускиот извоз и влијае на фискалната рамнотежа.
Како што е наведено понатаму, во 2023 година, руската економија најмногу била водена од владините трошоци за војната во Украина, инфраструктурата и социјалните бенефиции, воените трошоци се зголемиле на повеќе од 100 милијарди долари, што е една третина од сите јавни трошоци.
Економскиот конфликт се продлабочи кога Русија ги прекина испораките на гас „Северен тек 1“ за ЕУ во август 2022 година, по само еден месец подоцна од експлозијата на гасоводот „Северен тек 1“. дел од пазарот, знаејќи дека ЕУ увезува повеќе од една третина од потребниот гас од Русија. Само Германија обезбеди повеќе од половина од своите потреби со гасоводи од Русија. И додека некои тврдеа дека Русија не може без европскиот пазар на гас и дека се соочува со економски колапс, други најавија колапс на ЕУ и замрзнување на Европејците и нивната индустрија поради високите трошоци за производство поттикнати од цените на енергијата.
Границата брзо се повлече, а приказната за губитниците и победниците е јасна – факт е дека и Европа и Русија страдаат и дека никој не потфрлил. Тешко е да се каже кој по една година меѓусебни санкции излезе како воен економски профитер, а кој како губитник, но немаше како да се спори дека имало „жртви“ на двете страни.
Глобализацијата и сега си ја заврши работата, па војната во Украина покажа дека компаниите одат таму каде што има профит. Иако стотици европски и западни компании најавија заминување од рускиот пазар, се покажа дека многу не го сториле тоа, или го направиле делумно.
Според податоците на веб-страницата Leave Russia, која е поддржана од Институтот на Киевската школа за економија, од 3.712 странски компании кои работеле пред инвазијата, 1.616 останале во Русија, а 1.197 компании се повлекле (го прекинале работењето или продале подружници).
Студијата на Универзитетот Св. Gallen и IMD Business School го истражуваа однесувањето на 1.404 компании од Европската унија или земјите од Г7 и тоа резултираше со фактот дека во првите седум месеци од војната, само 120 компании целосно се повлекоа од рускиот пазар. И сето тоа и покрај упорните повици на Џенет Јелен, првата дама на американските финансии, дека бизнисите мора да бидат свесни за геополитичките промени.
„Дури и оние големи имиња како Мекдоналдс или Нисан навистина не исчезнаа засекогаш бидејќи се погрижија да вклучат клаузула за опција за откуп во нивните договори за излегување. Така, Nissan го продаде својот капитал за 1 долар на руска државна фирма, но со опција за купување сето тоа назад, исто така за 1 долар, во следните 6 години“, забележа Владимир Ѓукановиќ, српски „волк“ од Волстрит кој со години работеше во американската ЈП Морган.
Според податоците за 2022 година, деловните групи од западните земји учествувале со дури 18 милијарди долари од 20 милијарди руски профит што го пријавиле странските компании во таа година. Меѓу компаниите со „непријателско“ потекло кои се уште се активни во Русија, австриската банка Рајфајзен објави најголема заработка во земјата во 2022 година од 2 милијарди долари. Американските групи Philip Morris и PepsiCo забележаа профит од 775 и 718 милиони долари, соодветно.
Меѓу, на пример, американските компании кои останаа, според КСЕ, се Westinghouse, JP Morgan Chase, Procter & Gamble, а нивните приходи во таа земја се мерат во стотици милиони долари, па дури и во милијарди, во случајот „ Филип Морис“, „Пепсика“, „Марса“…
