Руските судови примиле рекорден број случаи на војници кои ги напуштиле своите единици или не се вратиле од домашно отсуство, покажа истрагата на Би-Би-Си. Многу дезертери се кријат кај роднините, кои ризикуваат кривично гонење. Според Медиазона, имало повеќе од 13.000 случаи во руските судови кои се однесуваат на обвиненија за дезертерство и оставање воена единица без овластување
НИНА НАЗАРОВА
Утрото на 23 март 2023 година, во едно село во регионот Ставропол, јужна Русија, млад човек по име Дмитриј Селигиненко ја качил својата девојка на мотор за таа да плати сметки во канцеларијата на локалната самоуправа. Шест месеци претходно, тој бил повикан да се бори во Украина како дел од воената мобилизација на рускиот претседател Владимир Путин и требал да се врати на фронтот во март истата година.
Но, тој не се вратил во единицата од 10-дневното лекарско отсуство и сега е на списокот на барани руски војници.
На пат низ селото, младиот човек бил забележан од неговиот поранешен соученик Андреј Совершенов, кој по завршувањето на училиштето почнал да работи во полиција. Совершенов го пријавил во воената полиција и набргу потоа тројца мажи се обиделе да го уапсат Селигиненко додека тој ја чекал девојката.
Селигиненко успеал да ги повика мајка си и очувот, кои побрзале во селото да интервенираат.
Постојат две различни верзии за тоа што се случило потоа.
Во официјалната полициска верзија, очувот на Селигиненко, Александар Грачев, му ги фатил лисиците на Совершенов, извикувајќи: „Уапсете ме мене наместо него“.
Потоа, наводно, го турнал на земја и почнал да го тепа полицаецот.
Во семејната верзија на приказната, токму Александар Грачев, наводно, бил турнат на земја и претепан откако побарал да види налог за апсење на неговиот посинок.
Селигиненко во меѓувреме скокнал во автомобилот на неговите родители и се оддалечил.
Инцидентот предизвика жестока дебата во група за разговор на социјалната мрежа што ја започнаа локалните жители. Семејството на Селигинен рече дека нивниот син не требало да биде повикан во војска.
Тие велат дека паднал на редовен медицински преглед за да види дали е способен за војска и бил испратен на првата линија и покрај тоа што бил позитивен на коронавирусот (!). Во јануари 2023 година, Селигиненко имаше смрзнатини и му било дадено време да се опорави.
Два дена откако се вратил дома, имал операција на стомакот. Семејството тврдело дека Дмитриј очигледно не е способен за воена служба и дека требало да оди пред воено медицински одбор за евалуација.
Не сите во таа група за разговор ги разбраа нивните аргументи, а како одговор семејството го објави овој емотивен апел до своите соседи.
„Вие живеете удобно овде во нашето село, но кој од вас ќе дојде со нас во болницата во Пјатигорск, Будионовск или Ростов за да види колку ранети војници лежат таму?“
„Пред да ги осудите другите, ставете се во кожата на мајката и нејзиниот син кои веќе многу страдале… Имате сопрузи и синови покрај себе; подобро молете се да не ви се случи истото!”.
Во март 2024 година, Александар Грачев беше прогласен за виновен за напад и казнет со 150.000 рубли (1.500 долари). Дмитриј Селигиненко не се вратил во воената единица и засега не се знае каде се наоѓа.
Никој од инволвираните не сакал да зборува за Би-Би-Си.
Стотици километри од селото во Ставрополската област, другите два случаи завршиле пред судија во судот во Бурјатија, република на крајниот дел на Русија.
На обвинителна клупа биле војникот Виталиј Петров, кој дезертирал од својата единица, и неговата тешта Лидија Царегородцева, која се обидела да ја спречи локалната полиција да го уапси.
Би-Би-Си можеше да го реконструира она што се случи врз основа на судските записи и од сведочењето на лица запознаени со случајот, кои нема да бидат именувани од безбедносни причини.
Виталиј Петров, 33-годишен татко на две деца од селото Шаралдак, бил поканет да се бори во Украина во 2022 година. Оваа област е една од најсиромашните во Русија. Во есента 2022 година, таа област имаше една од највисоките стапки на мобилизација во земјата, а исто така има и една од највисоките стапки на воени жртви, според истражувањето на Би-Би-Си и независниот руски медиум Медијазон.
Во јуни 2023 година Петров побегнал од воената болница во која бил испратен откако претходно без дозвола ја напуштил единицата и бил насилно вратен во единицата на почетокот на истата година.
Неговата тешта вели дека тој бил неподобен за служба и дека имал главоболки, а на суд кажала дека бил изложен на насилство и изнуда во сопствената воена единица.
Воениот обвинител вели дека Петров едноставно се обидувал да го избегне испраќањето на фронтот.
Во текот на летото и есента 2023 година, Петров се криел во нејзината куќа. Деновите најчесто ги поминувал во блиската шума, собирајќи борови ореви, печурки и бобинки, одвреме-навреме доаѓајќи дома за да спие.
Григориј Свердлин, активист од невладината организација „Бегство во шумата“, која им помага на војниците кои дезертирале да избегаат од земјата, проценува дека околу 30 отсто од дезертерите остануваат во Русија, додека останатите заминуваат во странство.
Според Медиазона, имало повеќе од 13.000 случаи во руските судови кои се однесуваат на обвиненија за дезертерство и оставање воена единица без овластување.
Во декември 2023 година, вооружена полиција упаднала во куќата каде бегалец спиел за да го уапси.
Она што се случи потоа повторно има различни верзии. Царегородцева вели дека полицијата ја скршила вратата и упаднала во куќата, туркајќи ја неа и нејзините две преплашени внуки настрана, додека почнале да ја ограбуваат куќата и да ги креваат даските со секира. Таа вели дека полицијата не ја покажала својата идентификација или налог за претрес, но полицијата го негира тоа, според судските записи.
Тврдат и дека не ја пребарале куќата, ниту нешто преселиле.
Сведоштвата на семејството и полицијата велат дека Петров излегол од местото каде што се криел во подрумот, а ќерките истрчале да го гушнат.
Во судските поднесоци, семејството и полицијата меѓусебно се обвинуваат за насилство во пресметката што изби кога полицајците се обидоа да го уапсат Петров.
Тој бил извлечен од куќата, а според неговите мали ќерки, полицијата го претепала со кабел за електрошокови.
Главниот криминален иследник во случајот бил однесен во болница со изгореници што ги добил за време на навалицата. Обвинението е покренато и против Петров и против Царегородчева.
Петров е осуден на шест години затвор за напуштање на војската без дозвола. Неговата тешта добила две години затвор и парична казна од 100.000 рубљи како обештетување на полицаецот кој бил повреден при расправијата.
Извор близок до случајот изјави за Би-Би-Си дека на сопругата на Виталиј Петров и олеснало што нејзиниот сопруг е во затвор и не се вратил на фронтот. Извор на Би-Би-Си, исто така, рече дека луѓето што живеат во руралните области плаќаат висока цена за војната.
„Сите мажи беа земени од нашето село, немаше кој да работи напорна работа, да се грижи за животните и да се подготви за зимата. Едното дете е болно, другото е исплашено до смрт. Простете што го кажувам ова, но во селата има само жени кои однапред водат изгубена битка“.
Изворот рече дека многу локални мажи чувствуваат дека се во „невозможна ситуација“ – биле испратени во војна, сакале или не, додека нивните семејства биле оставени да се борат сами дома.
Друг случај во кој Би-би-си имал увид се однесува на осуден војник.
Во јануари 2023 година, Роман Евдокимов, од село на руско-монголската граница, бил осуден на седум години затвор поради напуштање на единицата.
34-годишниот, кој има две претходни пресуди за кражба, беше повикан на воена служба во октомври 2022 година како дел од националната мобилизација на Путин. Евдокимов помина само еден месец во војска пред да замине и тој без дозвола се вратил дома.
Времето го минувал криејќи се во шумата, а членовите на семејството го криеле во подрумот на куќата на неговата тешта, додека конечно воените власти не го фатиле и го пратиле во затвор.
Но, како осуден престапник, тој добил шанса да оди да се бори во Украина наместо да отслужува затворска казна.
Евдокимов преживеа шест месеци како јуришник и според тогашните правила – кои оттогаш се променети – бил ослободен и повторно пуштен дома во април 2024 година.
Неговото семејство вели дека од шесте месеци поминати на фронтот останал трауматизиран и не можел да се врати на претходниот живот.
Сега најголемиот дел од времето го поминува во шумата каде што претходно се криел од воената полиција.
Како јуришник регрутиран од затвор во 2023 година, тој има официјално помилување за неговата седумгодишна затворска казна поради дезертерство, но нема документација што докажува дека се борел во војска и бил ранет во службата.
Многу воени ветерани регрутирани од затворите сега се обидуваат да го изведат руското Министерство за одбрана на суд барајќи да им се признае службениот статус.
Но, за Евдокимов, четиричасовното патување до најблискиот центар за регрутирање за да се обиде да ги расчисти тие работи едноставно не е реална можност.
„Кога отидов да го видам, тој веќе испи неколку пијачки и ми рече: „Можеби треба да се пријавам и да станам војник со договор?“, изјави неговата сестра за Би-Би-Си. „Нема да го пуштам, а тој се плаши да ме остави, бидејќи знае колку се грижам за него. Но, тој сака да се врати кај своите другари, бидејќи некои од нив умираат, а тој се грижи за нив. Тој страда поради тоа што е тука“.
Овие случаи се само мал дел од оние што сега завршуваат на суд.
Официјалните записи покажуваат дека во 2024 година, околу 800 војници биле осудувани секој месец за напуштање на армијата без дозвола, непочитување на наредбите или напуштање на единицата.
Медиазона вели дека ова е двојно повеќе од бројката во споредба со претходната година и повеќе од 10 пати поголема од предвоениот период.
Нема официјална статистика за тоа колку членови на семејството се исто така осудени за помагање на избеганите војници.
