Логиката е следна: ако со овие објекти управуваат САД, Путин нема да се осмели да ги бомбардира. Барем така гледа на работите Доналд Трамп, кој му предлага на Киев САД да ги преземат украинските нуклеарни централи. Но, каде завршува овој план?
ЛИЛИЈА РЖЕУТСКАЈА
За време на разговорот меѓу Володимир Зеленски и Доналд Трамп на 19 март беше отворено прашањето за украинските нуклеарни централи и нивното можно управување од страна на САД. Украинскиот претседател уверува дека тоа се однесува само на АЕЦ Запорожје окупирана од Русите.
ТОЛКУВАЊЕ НА РАЗГОВОРОТ Сепак, американската страна веројатно ги гледа работите во поширок контекст. „Американската сопственост на овие постројки би била најдобрата заштита за оваа инфраструктура и за одржување на енергетската инфраструктура на Украина“, се вели во заедничката изјава на американскиот државен секретар Марко Рубио и советникот за национална безбедност Мајкл Валц по повикот меѓу Трамп и Зеленски.
Ваквото толкување на телефонскиот повик од Белата куќа донекаде го посрамоти украинскиот претседател. „Реков – да, на пример, може да се инвестираат пари. За ова може да се разговара, но разговаравме само за електраната, која е под окупација“, им објасни Зеленски на новинарите. Тој посочи дека деокупацијата на АЕЦ Запорожје нема да биде доволна, бидејќи „мора да има инфраструктура“ – водоснабдување и технички персонал за да се врати производството на електрична енергија.
УКРАИНСКАТА ОПОЗИЦИЈА ГО ИСМЕВА ПРЕДЛОГОТ НА САД
Овие изјави предизвикаа дискусија и критики од опозицијата во Украина. „Што е толку важно – дадовме нуклеарно оружје, а сега тие можат да ни ги одземат електраните“, коментира на Телеграм Ирина Герашченко, пратеничка од опозициската фракција „Европска солидарност“.
Нејзиниот колега од фракцијата Алексеј Хончаренко смета дека самиот украински претседател им ја понудил на САД нуклеарната централа Запорожје и сега не знае што да прави со неговата понуда. Зеленски побара помош за реконструкција, а Соединетите Држави, без да размислат двапати, сега ќе зборуваат за сите наши нуклеарни централи. Пратеникот на Фејсбук, исто така, апелираше до Зеленски да престане да разговара со Трамп, ако е можно, бидејќи на Украина сега и остана само црна земја.
НУКЛЕАРНОТЕ ЦЕНТРАЛИ СЕ ЕЛЕМЕНТ НА БЕЗБЕДНОСТА НА УКРАИНА Украинските аналитичари се поделени во мислењата во врска со трансферот на украинските нуклеарни централи на Американците. Експертот за меѓународни енергетски односи Михаил Гончар смета дека ова е нереално за САД и опасно за Украина.
„Ова е прашање на нуклеарна безбедност. Затоа треба да има само еден оператор, а тоа е Националната нуклеарна компанија „Енергоатом“. „Тоа е операторот и сопственикот, и само таа може да управува со оваа нуклеарна централа“, рече Гончар за ДВ.
Гончар ја истакнува и слабоста во аргументот на Трамп дека доколку електраните станат во сопственост на американски компании, тоа ќе ги запре руските напади. Во врска со ова, експертот потсетува дека до 2022 година, неколку големи американски компании развиваа наоѓалишта на гас во Украина, но сите тие ја напуштија земјата откако Русија ја нападна Украина.
Значајно е што до 2022 година нуклеарната централа Запорожје работеше целосно со гориво на американската компанија Вестингхаус, но тоа воопшто не ги спречи Русите да ја окупираат. „Пренесувањето на сопственоста на нуклеарната централа е измамничка зделка – ќе им ги дадеме нашите нуклеарни централи, а тие во одреден момент едноставно ќе побегнат и готово. Дали е ова гаранција за безбедноста?
Гончар забележува дека, зборувајќи за сопственоста на нуклеарната централа Запорожје, американската администрација не го оценува степенот на штетата што руските трупи и ја нанеле на централата.
„Кога Русија ја разнесе браната Каховка, таа ја осуди нуклеарната централа Запорожје. Резервоарот Каховка е сув и електраната не може да работи со сите шест блока бидејќи нема вода. Може да работат најмногу една или две единици. „Затоа тимот на Трамп нема да може да направи бизнис од ова“, смета Гончар.
САД И ШАНСАТА ЗА ДЕОКУПАЦИЈА НА НЦ „ЗАПАРОЖЈЕ“
Енергетскиот експерт Володимир Омелченко, пак, е убеден дека предлогот на САД за стекнување на нуклеарната централа Запорожје е интересен за Украина и е шанса да се деокупира централата.
„Ако, преку своите можности за санкции и преку политички и дипломатски договори, САД успеат да ја вратат нуклеарната централа Запорожје со соседната инфраструктура на легалното поле на Украина, откако терористичките руски единици ќе заминат таму, мислам дека ова е добар предлог“, вели Омелченко тој забележува дека Украина може да создаде посебна компанија за управување со централата, во која дел од американска компанија би била во сопственост на државата.
„Ова би било позитивно за Украина. Електраната би работела за украинските потрошувачи, би уплаќала пари во украинскиот буџет, а безбедносното прашање би било елиминирано. Ова е добар предлог и Украина може да го прифати“.
Експертот за нуклеарна енергија Олга Кошарнаја потсетува дека засега сите украински нуклеарни централи се во државна сопственост и не се предмет на приватизација, вклучително и поради меѓународните финансиски обврски кон Европската банка за обнова и развој, која одвои средства за сеопфатната програма за зголемување на безбедноста на украинските нуклеарни централи. Згора на тоа, според Кошарнаја, Русија сега не е подготвена да се повлече од нуклеарната централа Запорожје, без разлика колку тоа би било профитабилно за САД. Кошарнаја истакнува и дека руските окупаторски власти се подготвуваат што поскоро да ја поврзат окупираната електрана со рускиот енергетски систем.
„Мислам дека нуклеарната централа Запорожје може да се деокупира само воено. „Русија нема само така да си замине“, рече Кошарнаја за ДВ.
Поранешниот украински министер за енергетика Алексеј Оржел, пак, изјави за ДВ дека украинското законодавство го ограничува трансферот на стратешките капацитети, кои вклучуваат нуклеарни централи, на приватни раце. Но, тој не ја исклучува можноста тоа да се преиспита заради безбедноста на Украина. „Ако одредени локации станат сопственост на Соединетите Држави, веројатноста Путин да почне намерно да ги уништува ќе се намали“, се надева Оржел.
