Од помпезните најави дека ќе ја заврши војната во Украина во рок од 24 часа до сомнежите дека Русија „одолговлекува“, Доналд Трамп брзо сфати дека за преговорите за ставање крај на најголемиот конфликт на европско тло од Втората светска војна ќе биде потребно време
МАРКО БАТАНСКИ
И додека договорот меѓу делегациите на Вашингтон, Киев и Кремљ во Ријад не е она што беше претходно објавено, сепак е чекор напред, но исто така е показател за моменталната ситуација што американскиот претседател полека ја сфаќа: од фактот дека Путин е „потврд орев“ отколку што процени, до фактот дека дури и Зеленски, во оваа констелација на реалноста, исто така не брза.
По средбата со украинските претставници во Саудиска Арабија на 23 март, американската делегација се сретна и со Русија на 24 и 25. По 12 часа преговори беше објавено дека е постигнат прелиминарен договор за делумен прекин на огнот, кој гарантира безбедна пловидба и избегнување употреба на сила во Црното Море, како и дека двете страни се согласиле да „развијат мерки за спроведување“ на претходно постигнатиот договор за прекин на нападите врз енергетската инфраструктура и враќање на Русија на светскиот пазар на пристаниште за храна и полесен пристап до меѓународните финансиски алатки.
Самиот договор не е 30-дневниот прекин на огнот што сакаше да го постигне Доналд Трамп и е далеку од тоа. И додека украинскиот претседател Володимир Зеленски на прес-конференција потврди дека Украина се согласила да престане да користи воена сила во Црното Море, изјавата од Кремљ вклучува одредени услови за потпишување на делумен прекин на огнот. Така, се наведува дека Русија ќе престане да користи сила во Црното Море само кога ќе бидат укинати санкциите наметнати на нејзините банки и извозот. Од друга страна, веќе почнаа меѓусебните обвинувања за напади врз енергетската инфраструктура, па Киев ја обвини Москва дека тоа го прави во Херсон, додека Русија ја обвини Украина дека тоа го прави во регионите Брјанск и Курск.
Во текот на изминатите два месеци, Соединетите Американски Држави разговараа – и по телефон и лично – одделно со Украина и Русија, се со цел да се обидат да исполнат едно од главните предизборни ветувања на Трамп: ставање крај на војната во Украина. Од завршување за 24 часа, до продолжување на тој самонаметнат рок на шест месеци, до изјавата на Трамп дека е „малку саркастичен“. На крајот дури рече дека е можно Русија и Владимир Путин да „одолговлекуваат“, но дека мисли дека Русија сепак би сакала да заврши конфликтот во Украина, а и Володимир Зеленски би сакал војната да заврши во овој момент.
Иако во периодот од два месеци од влегувањето на Трамп во Белата куќа се случија многу работи, од историскиот повик меѓу новиот американски претседател и Владимир Путин, до „чистењето“ на Зеленски во Белата куќа, Трамп и неговиот тим не успеаја да го постигнат напредокот што го планираа. И не е дека немаше отстапки: од фактот дека членството на Украина во НАТО веќе не е опција, до тоа што Киев е принуден да прифати територијални загуби.
Драгослав Рашета, истражувач на Новиот трет пат, за НИН вели дека однесувањето на сите три инволвирани страни може да се објасни од перспектива на логиката на војувањето, па дури и од законите на физиката, бидејќи во таа логика „кога си напред, сакаш да останеш напред“.
Беше многу лековерно да се очекува од една страна, веројатно затоа што Трамп го застапуваше тоа во неговата изборна кампања, дека војната може да заврши многу брзо, како и дека двете страни може да бидат принудени и принудени на компромисно решение, т.е. да ги завршат и прекинат конфликтите. Сега гледаме дека не е толку едноставно, бидејќи, Путин има цели што би сакал да ги постигне. И ако Западот поколеба во поддршката на Украина, барем САД, што е де факто факт со оваа администрација, навистина е нелогично да се очекува таа да ги прекине своите воени акции. Ќе се случи спротивното, тој ќе вложи уште повеќе напори за да ги постигне своите цели или барем да заземе уште подобра позиција. Реалноста е дека Путин нема да седне на преговарачка маса, барем не искрено, доколку не биде запрен на бојното поле“, смета Рашета. Тој додава дека тоа е под знак прашалник, иако предизборната порака на тимот на Трамп била дека војната во Украина е многу едноставен проблем што може брзо да се реши, без разлика дали тоа било и нивно приватно мислење.
„Тоа се политичари како Марко Рубио и Мајк Волц. Ако ги погледнеме нивните претходни кариери, тие немаа илузии во врска со Русија и нејзините амбиции. Само од почетокот на војната во Украина, ако ги погледнете сите изјави на Марко Рубио, тие се многу поблиску до позицијата на Бајден отколку на Трамп ја поттикнува желбата на САД да се обидат да ги ресетираат односите со Русија и дека жртвата на тоа на крајот ќе биде Украина“, рече Рашета.
Европа – која беше прогласена за ирелевантен фактор во преговорите, а сега се обидува на секој начин да ја оживее – се такви што се разгледуваат сите средства за да се убеди јавноста, Русија и Америка, дека Европската унија може да му помогне на украинскиот народ. Покрај тоа, до Трамп беа испратени гласови на предупредување за можните скриени намери на Путин. Германската министерка за надворешни работи Аналена Бербок рече дека земјата ги поддржува американските напори за посредување меѓу Русија и Украина, но предупреди дека „не треба да биде измамена од Путин. Од друга страна, Зеленски изјави дека ќе побара од САД повеќе оружје и повеќе санкции против Русија доколку Москва ги прекрши договорите. Покрај тоа, украинскиот претседател изјави дека на неговата земја и требаат многу повеќе пари за армијата, а Европа треба да ја финансира.
„Идеално, Европа и Америка. Но, во сегашните околности, повеќе би се потпирал на Европа. Тие навистина веруваат, а тоа е факт, дека нашата армија е дел од безбедноста на цела Европа“, рече Зеленски. Тој исто така додаде дека е важно да се постигне договор што ќе ја „обедини земјата, а не да ја дели“ и дека тоа мора да биде договор за праведен мир. Зеленски не ја исклучи можноста следната фаза за Украина да биде принуден мир или да биде „понижувачки“.
„Ако Украина, не дај Боже, биде оставена сама на себе, и ако нашите партнери, од која било причина, не се наши партнери, тогаш Украина ќе падне во депресија. Се бореше за сите нив и заврши сам“, рече Зеленски, додавајќи дека не верува дека тоа ќе се случи и дека тоа би било предавство на партнерите на Украина.
Од горенаведеното, се чини дека Украина се обидува да купи време до моментот на консолидација на Европската унија и нејзината одбрана. И не е дека сите големи членки на ЕУ не се обидоа веднаш, кога стана јасно дека САД го менуваат својот курс по прашањето на војната, да го сторат истото: од самитот во Лондон до укинувањето на таканаречените „сопирачки за долг“ во Германија, што овозможи поголемо државно задолжување, но и инвестиции во економијата и индустријата.
Рашета смета дека ваквата одлука која е донесена во Бундестагот е најголемиот исчекор и покрај самитот во Лондон и сите други потези што ги направија земјите од ЕУ.
„Едноставно, кога најголемата, не само економијата, туку и најголемата индустрија, односно земјата со најголем производствен капацитет во Европа, ќе се реши на ваков чекор, тоа секако ќе има тектонски последици. Тој потег отвора можност за задолжување за речиси два трилиони долари, кои ќе можат да се инвестираат во инфраструктурата и безбедноста“, посочува Рашета.
Што се однесува до преговорите, Рашета смета дека САД ја пренаиграле својата игра, но не во однос на самата позиција на Путин, туку во однос на тоа дека Европа само немо ќе гледа додека е исклучена не само од самите преговори, туку и од последователната изградба на безбедносната архитектура во Европа. Како што вели, смета дека нема да има историски напредок во овие преговори и дека она што досега го видовме е на ниво на многу ограничени договори и дека веќе е јасно дека ниту една страна нема да ги почитува.
„Тоа е сличен проблем како со Минск 1 и 2, како и со преговорите околу форматот Нормандија. Едноставно, Русија може да потпише нешто, но потоа излегува дека нема намера да се придржува до тоа. Мислам дека и Украина и Русија некако бараат да ги искористат овие преговори кои не водат никаде. Затоа, тоа секако и одговара на Украина што може да ја испрати Европа, која ќе продолжи да остане на тој пат да ја преземе својата улога, Русија продолжува да се обидува да се претстави како агент на мирот, а потоа гледаме дека ги интензивира своите воени активности“, заклучува Рашета.
(nin.rs)
