Како Бразил разоткри мрежа од елитни руски шпиони? За ова пишува и „Њујорк тајмс“.
Со години, руското воено разузнавање го користеше Бразил како мирна, но исклучително плодна почва за градење на најдлабоко камуфлирани разузнавачки идентитети. Како што пишува „Њујорк тајмс“, во една од најдеталните контраразузнавачки операции во последната деценија, бразилската федерална полиција успеа да разоткрие и демонтира мрежа од елитни руски шпиони, познати како „нелегални“.
Во центарот на таа мрежа беше Артем Смирнов, кој живееше шест години под идентитетот на Жерар Даниел Кампос Витич, наводно роден во Рио. Тој имаше автентичен извод од матична книга на родени, важечки пасош, гласачка книшка и соодветна воена документација. Водеше компанија за 3Д печатење, имаше партнер и луксузен стан во Рио де Жанеиро, дури и мачка. Но, тој живот беше само заднина за она што следеше.
Смирнов сакал да премине од фазата на прикривање на оперативна работа. По години градење на својот идентитет, тој беше подготвен: зборуваше португалски, имаше клиенти како бразилската војска и ТВ Глобо, деловни контакти и солидно резиме. Сето тоа беше дел од пошироката стратегија на Кремљ за извоз на агенти од Бразил во САД, Европа и Блискиот Исток, преправени како обични граѓани на Латинска Америка.
Клучна пресвртница се случи по руската инвазија на Украина во февруари 2022 година. Сергеј Черкасов, друг руски агент, се обиде да се инфилтрира во Меѓународниот кривичен суд во Хаг под името Виктор Милер Фереира, токму кога тој суд отвораше истрага за руски воени злосторства. Благодарение на дојава од ЦИА, бразилските власти го следат, но немаат основа за апсење. Дури кога ќе го пронајдат неговиот извод од матичната книга на родените, приказната почнува да се расплетува: се открива дека наводната мајка никогаш немала дете и дека таткото не го испратил. Бразилските агенти започнаа операција со кодно име „Исток“. Започнува систематско пребарување на милиони записи: изводи од матичната книга на родените, пасоши, возачки дозволи и броеви на социјално осигурување. Некои бази на податоци не се поврзани дигитално, па затоа пребарувањето се спроведува рачно, страница по страница. Целта е да се пронајдат таканаречените „духови“ – лица со целосно автентични документи, но без никаква претходна трага во реалниот живот.
Така, откриени се најмалку девет руски илегалци. Меѓу нив е и Смирнов. Во пораките што ги разменувал со својата сопруга Ирина – исто така шпионка – неговиот замор и фрустрација се видливи: „Не сум бил таму каде што треба да бидам две години“. Ирина му одговара суво: „Ако сакаше нормален семеен живот, ја избра погрешната професија“.
Во декември 2022 година, неколку дена пред федералната полиција да го идентификува и да издаде налог за апсење, Смирнов избегал од земјата, наводно на службено патување во Малезија. Тоа никогаш не се враќа. Кога агентите пристигнуваат во неговиот стан и компанија, сè е веќе напуштено. Истата судбина ги снајде и другите агенти: брачен пар од Португалија, жена што се претставува како модел, група од тројца што работат во Уругвај. Сите исчезнаа непосредно пред да бидат разоткриени.
Единствениот што останува зад решетки е Черкасов. Тој беше осуден на пет години затвор за фалсификување документи. Русија официјално го бара како осомничен за трговија со дрога, но Бразил одбива да го екстрадира, инсистирајќи дека истрагата продолжува.
Потоа Бразил издаде серија сини потерници од Интерпол. Меѓу нив беа за Артем Смирнов, Роман Олегович Ковал, Ирина Алексеевна Антонова, Олга Игоревна Тјутерјева, Владимир Александрович Данилов и Екатерина Леонидовна Данилова. Уругвај и други земји ги регистрираа како безбедносен ризик.
„Сè започна со Сергеј“, изјави за „Њујорк тајмс“ висок бразилски функционер. Неговото откривање овозможи да се проследи мрежа чие постоење беше речиси неоткриено. Бразил доби стратешка позиција во глобалната безбедносна архитектура со таа операција, веројатно ненамерно.
„Специјалните луѓе“ на Путин, како што ги нарече, сега се расфрлани, компромитирани и речиси сигурно трајно отстранети од меѓународната сцена. Нивните биографии се распаднаа, а нивните идентитети беа откажани. И сè започна – со еден пасош и доволно трпение.
(„Њујорк тајмс“)
Во исто време безбедносната служба на Латвија ги предупреди граѓаните за руски шпиони преправени како туристи
Латвиската разузнавачка и безбедносна служба (MIDD) ги предупреди граѓаните на земјата за постоењето на руски шпиони кои се претставуваат како туристи и издаде упатства за нивно идентификување.
Во својот годишен извештај, кој агенцијата го објави во вторник, се вели дека потенцијалните шпиони можат да се идентификуваат по разбушавен изглед, несоодветна спортска или воена облека и поставување сомнителни прашања на локалното население.
Според латвиската служба, групи луѓе од ваков вид можат да се најдат во близина на важни воени објекти, да се претставуваат како хуманитарни работници или да престојуваат во оддалечени и запоставени области на земјата.
