Кога некој ќе заврши во регистарот, може да ја изгуби работата, универзитетската позиција, па дури и пристапот до сопствените пари. На мигрантите понекогаш им се нуди забрзано државјанство или укинување на забраната за влез во замена за потпишување договор со војската
Повеќе од шест милиони мигранти живеат во Русија, според најконтроверзните проценки, а цели сегменти од економијата зависат од нивната работа. И покрај ова, тие остануваат една од најранливите групи во земјата и често се жртви на дискриминација.
Русија оваа година започна „регистар на контролирани лица“ – систем дизајниран да ги следи мигрантите кои го кршат законот.
Кога некој ќе заврши во регистарот, може да ја изгуби работата, универзитетската позиција, па дури и пристапот до сопствените пари.
Но, многумина, како што откри Би-Би-Си, завршуваат на оваа листа по грешка. Арсен се разбудил едно утро на почетокот на април и открил дека банкарската апликација на неговиот телефон е блокирана.
25-годишникот, кој се преселил во Русија од Казахстан во 2020 година, бил надвор со пријатели претходната вечер и сакал да префрли мала сума пари на еден од нив. Кога се обидел да го стори тоа, на црвена позадина светнало предупредување на кое пишувало „одбиено“.
„Министерството за внатрешни работи на Руската Федерација ве додаде на листата на контролирани странски државјани.“
„Ви се забранети сите банкарски операции освен: приливи на готовински плаќања; задолжително плаќање на владини услуги, подигање готовина не повеќе од 333 евра месечно“, пишуваше во објаснувањето.
На почетокот, Арсен помислил дека е некаква грешка. Како и милиони други мигранти од Централна Азија, тој бил легално во Русија, работел и изнајмувал сместување.
Се јавил во банката, но тие му рекле дека тие не се занимаваат со такви прашања и го советувале да контактира со министерството.
Пребарувајќи го станот, пронашол околу 500 рубли (6 евра) во готово, кои ги искористил за да стигне до полициската станица.
Полицајците го пренасочиле кон трговски центар во северна Москва, каде што има локална канцеларија за мигранти, која обично се занимава со прашања за регистрација и работна дозвола. Кога пристигнал, открил дека следниот слободен термин е само за 10 дена.
Арсен наскоро морал да ја плати киријата и да купи храна. Контактирал неколку адвокати, но немал пари за првичната консултација.
Со последните остатоци од пари, Арсен решил да отпатува во Сахарово, озлогласен центар за мигранти шеесет километри југозападно од Москва.
Сахаров е познат по долгите редици и понижувачки процедури како што се давање примероци од крв и урина за откривање на „социјално значајни болести“ како што се ХИВ, сифилис и туберкулоза.
„Стоев во ред три часа напред, во снегот“, изјави Арсен за Би-Би-Си.
„Имаше жени, деца, пензионери. Имаше вооружени полицајци за да ги разбијат демонстрациите и тие пцуеја по сите.
„Се чувствував како да сум во некаков логор на ИСИС. Имаше челични огради насекаде. Ве третираа како животни“, раскажува тој.
Вода и грицки беа достапни по претерани цени, а кога Арсен конечно успеа да влезе, виде „деца како спијат во аглите“.
По повеќе од осум часа, добил хартиена нараквица со идентификациски број што мораше да ја носи додека се обработуваше неговиот случај.
Дома патуваше со јавен превоз како да е, како што го нарекуваше, „жигосан“.
Кога се вратил во Сакарово следниот ден за да му земат отпечатоци од прсти и да направи тестови, Арсен рече дека нашол нехигиенски медицински соби и ходници, валкани тоалети што не можеа да се испразнат и подови покриени со крвав памук.
Мигрантите во Русија долго време се соочуваат со дискриминација, но „регистарот на контролирани лица“, лансиран во март 2024 година, донесе некои нови пречки.
Пратениците, кои први го предложија законот од 2024 година, рекоа дека има потреба од „засилена контрола“ и создавање централизиран евиденција на прекршители на прописите за мигранти.
Освен што се соочуваат со ограничувања за повлекување и префрлање пари, оние на списокот не можат да се преселат во друга област, да патуваат во странство, да купуваат или продаваат имот, да се венчаваат, да возат, да отворат банкарска сметка или да регистрираат бизнис.
Во првиот месец од неговото постоење, на списокот беа додадени околу 685.000 луѓе. Со оглед на тоа што во Русија има приближно 6,2 милиони мигранти, ова значи дека приближно еден од девет сега се смета за „контролиран“.
Во Русија, каде што жителите на многу соседни земји можат слободно да влезат во земјата без задолжителна виза, терминот „нелегален мигрант“ не се однесува првенствено на луѓе кои влегле во земјата нелегално.
Се однесува на оние кои останале подолго отколку што им било дозволено, работеле без соодветна дозвола или не регистрирале адреса.
Руските власти често тврдат дека мигрантите извршуваат непропорционален број кривични дела. Тешките кривични дела извршени од мигранти се зголемиле за 32 проценти, особено сериозните кривични дела за 26 проценти, а екстремистичките кривични дела за 147 проценти, изјави Александар Бастрикин, раководител на Рускиот истражен комитет, во 2024 година.
Но, овие бројки не се совпаѓаат со официјалните информации од Министерството за внатрешни работи, кои покажуваат дека бројот на кривични дела извршени од странци всушност е намален.
Повеќето мигранти во Русија доаѓаат од Узбекистан, по што следат Таџикистан, Казахстан, Кина, Киргистан, Ерменија, Азербејџан и Белорусија. Некои од овие земји во голема мера се потпираат на пари испратени дома од работници од Русија.
Во 2024 година, Светската банка процени дека овие дознаки сочинуваат речиси половина од бруто домашниот производ на Таџикистан, речиси 20 проценти од оној на Киргистан и 14 проценти од оној на Узбекистан.
Во Москва, повеќе од половина од градежните работници се мигранти.
Тие сочинуваат околу една третина од работната сила во транспортната, малопродажната, хотелската и угостителската индустрија, според истражувањето на Московската виша економска школа.
Но, овие работници обично не се натпреваруваат со локалното население за работни места, туку пополнуваат улоги што локалното население има тенденција да ги избегнува.
„Тврдењето дека Москва е изградена, чувана и чистена од мигранти не е претерување“, напишаа истражувачите на Вишата школа за економија.
Тие предупредија дека построгите политики кон мигрантите би можеле да доведат до недостиг на работна сила.
Сепак, некои сопственици одбиваат да издаваат станови на мигранти, нагласувајќи во своите огласи дека собите ќе се издаваат „само на Словени“.
Дури и оние што нудат сместување честопати ќе одбијат официјално да ги регистрираат станарите, и покрај законската обврска за тоа.
Мигрантите, без регистрација, ризикуваат да станат „нелегални“ во очите на државата.
Многумина се принудени да се потпираат на неофицијални компании кои им обезбедуваат лажни документи.
Децата мигранти честопати не се примаат во училишта и градинки.
Полициските рации на работните места се вообичаени, а групите за човекови права велат дека службениците честопати успеваат да изнудат мито со закана со депортација.
По смртоносниот напад врз московската сала Крокус во март 2024 година, наводно извршен од четворица таџикистански државјани, властите извршија масовни рации. Илјадници мигранти се приведени поради наводни прекршувања, а лидерите на таџикистанската заедница пријавија зголемување на злоупотребата. Таџикистанската влада им советуваше на граѓаните во Русија да не излегуваат надвор.
Покрај новиот регистар, руските власти ги заострија прописите за мигранти на голем број други начини во текот на изминатата година.
Сега е потешко да се добие дозвола за престој преку брак, кандидатите мора да докажат долгорочно партнерство, а не само брак сам по себе.
На децата кои не зборуваат основно руски може да им биде забрането да одат на училиште, а новиот закон му дозволува на Министерството за внатрешни работи да ги протера мигрантите без судско рочиште.
Основни грешки
Многу луѓе кои завршуваат во регистарот на контролирани лица не направиле ништо погрешно во пракса, вели Валентина Чупик, адвокат за човекови права и основач на Центарот за заштита на правата на мигрантите.
Саманта Чупик пристигна во Русија од Узбекистан во 2005 година како политички бегалец и помина години нудејќи правна помош на мигрантите. Русија го поништи нејзиниот статус во 2021 година и ѝ забрани повторно влегување во земјата во следните 30 години.
Чупик сега работи од странство и верува дека преместувањето било казна за нејзините критики кон Министерството за внатрешни работи.
Во првите два дена по воведувањето на регистарот, таа била контактирана од повеќе од 30 луѓе кои рекле дека се нашле на списокот по грешка, изјави таа за Би-Би-Си.
Би-Би-Си го прашала министерството колку грешки се направени, но сè уште не добила одговор
Олесија, млада жена која живеела и работела легално во Русија една година, е една од оние кои се обратиле до Чупик за помош.
Како и Арсен, таа открила дека нејзината банкарска сметка одеднаш била блокирана и дека е наведена како „нелегален имигрант“.
Која била грешката?
„О“ во нејзиното презиме било напишано како „а“ на нејзината апликација за имиграција. „Таа отишла директно во Министерството за мигранти“, изјави Чупик за Би-Би-Си. На почетокот ѝ се заканиле со депортација
Тие поднесоа жалби, повикаа повеќе службеници и конечно ги натераа да ги разгледаат документите на Олесија.
„На крајот, се извинија и признаа дека тоа е нивна грешка, но ѝ рекоа дека мора да почека да ја поправат“, раскажува Чупик.
Повеќе од еден месец подоцна, Олесија сè уште чека на документите.
Во меѓувреме, таа би можела да ја изгуби работата.
Нејзиниот работодавач би можел да се соочи со висока казна за вработување на некој што е официјално наведен како нелегален мигрант. „Не можеа ли само да го проверат нејзиниот пасош? Чистична мрзеливост. Целиот систем се базира на небрежност и невнимание“, рече Чупик.
Некои аналитичари сугерираат дека овие проблеми се јавуваат затоа што властите се во транзициска фаза и се обидуваат да координираат различни министерства. Но, тоа е мала утеха за оние чии животи се превртени наопаку.
Луѓето можат да завршат во регистарот од различни причини.
Некои имале истечени визи и дозволи, други имале рокови или пронашле грешки во нивната документација.
„Дури и мали проблеми можат да доведат до регистрација“, вели К.Р., адвокат за имиграција од Волгоград. Тој побарал да се објават само неговите иницијали поради опасностите од отворено дискутирање на темата. „Регистрите се инструменти на притисок, изолација и репресија, а нивното запишување носи јавна стигма и сериозни правни последици.“
„Нашата држава го користи овој модел на контрола под изговор за спроведување ред“, вели тој.
Мират, студент од Туркменистан, беше казнет во февруари затоа што не платил за автобуска карта, иако имал важечка студентска карта.
Тој се жалел до повисок суд, но додека чекал одлука, сообраќајните власти го обвиниле во понизок суд. Таа институција пресуди против него, игнорирајќи ја неговата жалба, и ја третираше неплатената казна и последователната казна како посебен прекршок.
Според упатствата на Министерството за внатрешни работи, ова е доволно за тој да се смета за „повратник“.
Мират сега е регистриран и му се заканува исклучување од универзитетот. „Контролорите на транспортот мора да ги исполнуваат квотите, а мигрантите се најлесните мети
„Тие се луѓе без права и лесно е да се изнуди мито од нив, лесно е да се изврши притисок врз нив и ако има потреба за тоа, лесно е да се испратат во војна“, вели Чупик.
Руската војна во Украина исто така стана уште една алатка за притисок.
На мигрантите понекогаш им се нуди забрзано државјанство или укинување на забраната за влез во замена за потпишување договор со војската.
Има извештаи за лица во притвор на кои им е дадена можност „доброволно“ да се пријават на фронтот наместо да завршат во затвор или да бидат депортирани.
Сето ова се случува во време кога руските претставници редовно ги критикуваат другите земји за наводна дискриминација кон малцинствата што зборуваат руски јазик. Во извештајот од 2024 година, Министерството за надворешни работи го обвини Западот за „расистички ставови наследени од колонијализмот“.
Но, кога официјалните лица во Русија зборуваат за „осветлување“ на регионот, така што малку ќе бидат „оцрнети“ од странци, никој не ги критикува таквите коментари.
Арсен, младиот човек кој стоеше на снегот во Сахаров и беше изложен на тестови во валкани соби, доживеа среќен крај. Неколку дена откако беше додаден во регистарот, одеднаш беше отстранет од списокот.
Никој не му кажа зошто е ставен на тој список и не му беше дадено никакво извинување за тоа.
