Кремљ со децении тврди дека Летвија го угнетува населението во земјата што зборува руски и не им дава еднакви права. Острите зборови што Путин ги кажа за Рига може да се толкуваат и како нескриена закана.
Тонот со кој рускиот претседател Владимир Путин ја критикуваше Латвија не беше отворено агресивен. Сепак, многумина веројатно го почувствуваа она што тој го кажа пред состанокот на Советот за развој на граѓанското општество и човековите права во Русија како закана. Германскиот јавно-правен медиум АРД ја цитираше неговата изјава:
„Не верувам дека среќата ќе влезе во домовите на тие што водат таква политика. Политика кон луѓето кои сакаа да живеат во една или друга земја, работеа таму, донесе бенефиции за државата, а сега ги третираат како свињи. Конечно, и тие може да доживеат слично миење свињи во нивните земји“.
„НЕГРАЃАНИ НА ЛАТВИЈА“ Она што Путин го мисли со овие зборови е следново: речиси четвртина од околу 1,8 милиони жители на Латвија нија се етнички Руси и зборуваат руски како мајчин јазик. Сепак, само околу половина од овие луѓе имаат летонско државјанство. Повеќето од останатите, т.е. околу 180.000 луѓе имаат посебен статус: тие не се без државјанство, туку се таканаречени „недржавјани на Латвија“, потсетува АРД.
Зборовите на Путин може да се сфатат и како закана: ако Русите се третираат „како свињи“ во Латвија, тие не треба да бидат изненадени од последиците за нивната земја. Што точно сака Путин со ова не е сосема јасно. Дали тој не навестува можни политички немири, протести во земјата, па дури и сценарио како она во Донбас, каде Русија тврди дека била принудена да го заштити руското население? Путин го остави тоа прашање отворено.
Повеќето Руси во Латвија дојдоа во земјата за време на советско време или се родени во Латвија по крајот на Советскиот Сојуз. Русија долго го критикуваше постоењето на категоријата „неграѓани“ во Латвија, која, според Путин, не спаѓа во правните категории на цивилизирани земји. „Ова е прекрасен изум на оние кои тврдат дека се демократски држави. Тоа, се разбира, е грдо. И сите го гледаме и разбираме“, рече Путин.
КАКВИ ПРАВА ИМААТ „НЕГРАЃАНИТЕ“? Луѓето дефинирани како „недржавјани на Латвија“ живеат легално во земјата и имаат пристап до пазарот на трудот, но не можат да работат во државната администрација и немаат право да гласаат на националните избори. Тие уживаат во слободното движење во Шенген зоната и не им е потребна виза кога патуваат во Русија. Тие исто така имаат право да аплицираат за латвиско државјанство, кое им ги обезбедува сите политички права во земјата.
На територијата на земјата живеат околу 20.000 луѓе кои имаат руски пасоши. Од нив, Латвија сака тие да зборуваат латвиски во секојдневниот живот доколку сакаат постојано да живеат во земјата. Тие што имаат такви намери имаа рок до крајот на септември со документ да докажат дека го зборуваат јазикот. Но, од околу 8.000 руски граѓани во Латвија, повеќе од половината паднаа на јазичниот тест при првиот обид и се изложени на ризик да ја загубат дозволата за престој.
ОСТАР ОДГОВОР ОД РИГА Во меѓувреме, парламентот во Рига го продолжи рокот за речиси две години. Рига, исто така, силно одговори на заканите на Путин за „свински третман“ кон руското малцинство, велејќи дека тие се вклопуваат во контекстот на неговата агресивна реторика.
Не сакаме прилив на Руси во Латвија, изјави летонскиот претседател Егилс Левитс за ДВ. „Затоа што руското општество е должно да ја запре оваа агресија. Во Латвија веќе има доволно Руси, додаде тој.
ДВ: Господине претседателе, Германија одлучи да испрати борбени тенкови Леопард-2 во Украина. Дали ќе му се заблагодарите и на канцеларот Олаф Шолц?
Егилс Левитс: Се разбира. Сите сојузници на НАТО ја поздравуваат оваа одлука. Сметам дека е правилно, бидејќи, безбедноста на Европа е под закана.
Германија беше под силно влијание однадвор, вклучувајќи ги и балтичките земји. Зошто?
– Затоа што мислиме дека е неопходно да се заштити Украина – ова е единствениот начин да се заштити Европа.
Но, во Европа, а особено во Германија, има неколку луѓе кои се против испораката на оружје за Украина. Еден од нивните главни аргументи: Европа се повеќе се вклучуваше во војната. Дали и самите ја разбирате оваа критика?
– Таквата критика е неоснована, бидејќи оваа војна потекнува од Русија, не од НАТО, не од Европа, не од Германија или Латвија. Наша должност е да ги заштитиме нашите земји.
Според критичарите, снабдувањето со тенкови ја преминува црвената линија и може да ја испровоцира Русија да преземе одмазднички акции против Западот.
– Мислам дека не е соодветно да се зборува за „црвените линии“ во овој контекст. Затоа што Русија веќе ја премина црвената линија напаѓајќи ја Украина – суверена и демократска земја. (…) Ако дозволиме Русија да има корист од нејзината агресија, тоа ќе биде покана за неа да продолжи. И, исто така, покана до други земји да ги нападнат, на пример, нивните соседи.
Дмитриј Медведев рече дека нуклеарната држава не може да изгуби. А Русија е нуклеарна суперсила. Зарем не ве загрижува опасноста од нуклеарна војна во центарот на Европа?
– Немаме нуклеарно оружје. Повеќето европски земји исто така немаат нуклеарно оружје. Тоа е она што го имаат Соединетите Американски Држави. А претседателот Бајден веќе рече дека руската употреба на нуклеарно оружје во Украина би била катастрофа за Русија.
Заедно со другите балтички земји, вашата земја не само што ги затвори границите за Русите (иако не за сите – за повеќето), туку и недвосмислено одбива да ги прифати оние што бегаат од воената служба. Но, овие луѓе бегаат од мобилизација, ако не и од смрт. Зошто не ги пуштиш во земјава?
– Ја затворивме границата за руските туристи. Кога има вистински бегалци, ние – се разбира – ги разгледуваме нивните апликации. Но, во моментов, кога руски војници убиваат Украинци, на задината на ситуацијата во Европа, не сакаме руски туристи да пристигнуваат овде.
И дали сте подготвени да прифатите Руси кои бегаат од воениот рок?
– Не сакаме прилив на Руси овде, во Летонија. Затоа што руското општество е должно да стави крај на оваа агресија.
Овој аргумент се почесто се слуша. Но, во реалноста, луѓето кои отворено протестираат против војната во Русија ја ризикуваат својата слобода и безбедност. Против нив се поднесени стотици тужби за, како што велат, „дискредитација на вооружените сили“ во Русија. Некои веќе се затворени. Дали повеќе Руси треба да одат зад решетки?
– Се разбира, ќе го разгледаме секој поединечен случај. Но, земја како Германија, на пример, прифаќа руски емигранти, за нив вреди да се упатат кон Германија.
Но не во Латвија?
– Овде веќе имаме руско население.
Уште пред масовната руска инвазија на Украина, балтичките земји предупредуваа на можна руска агресија, особено по анексијата на Крим. Зарем не мислите дека Западна Европа и западните земји не ве сфатија многу сериозно?
– Ова е сериозна грешка на западните политичари. Тоа автоматски доведе до масовна инвазија на Украина. Знаеме дека тоа е директна последица и поради оваа причина инсистираме на вистинска поддршка за Украина за да може овојпат да се одбрани.
Дали мислите дека сега балтичките држави и нивната безбедност станаа поважни за НАТО?
– Се разбира, сите ние во Европа сега повеќе размислуваме за одбраната бидејќи имаме агресивен сосед. И кога имаме агресивен сосед, сосема е природно да ја зголемиме нашата одбрана.
