Од февруари 2022 година до јуни 2023 година, во Србија влегле 219.153 лица со руски пасоши. Од друга страна, Министерството за внатрешни работи соопшти дека до април 2023 година во Србија влегле 370.000 Руси
Од почетокот на рускиот напад на Украина, Дорчол доби нов прекар. Со почетокот на делумната мобилизација во Руската Федерација во септември минатата година, „мала Москва“ почна да се шири, најпрво кон Врачар и остатокот од главниот град, потоа низ Србија.
Во еден момент се чинеше дека има поголеми шанси да се слушне руски на улица од кој било друг јазик, вклучително и српскиот, но тој впечаток не беше единствениот показател за нивното присуство. Како печурки по дождот, почнаа да никнуваат руски козметички салони, ресторани и кафулиња, клубови и барови, работилници и места за состаноци, а се чинеше дека нема недостиг од клиентела.
Сепак, како што вели за НИН триесет и едногодишниот Сергеј Бајаков, руската заедница во Србија е повеќе како „град на духови“ отколку Москва, голема или мала.
МНОГУМИНА САМО ГО ЧЕКААТ КРАЈОТ НА ВОЈНАТА „Останав во Белград пред пандемијата и го гледав како странски град, но сега се чувствувам како да сум во мојата татковина. Но, тоа не значи дека заедницата постои. За мене заедницата е нешто што ја надминува нејзината културна и социјална рамка, што генерално не е случај со Русите. Во Србија, можеби околу сто луѓе се обидуваат да градат мостови кон надвор, дваесет до триесет проценти се обидуваат да се интегрираат до одреден степен, а останатите не се ни дружат меѓу себе. Во однос на менталитетот, ние сме слични на нордиските народи. „Не пиеме вотка без причина“, вели Бајаков.
Има повеќе причини, продолжува тој. Неговите сонародници почнаа почесто да патуваат надвор од Русија дури во последните деценија или две, а внимателноста ја наследија од нивните баби и дедовци.
„Нашиот комунизам беше многу поригиден од вашиот и луѓето ги учеа дека е најдобро да го задржат своето мислење за себе. За нив грижата за работата е предуслов за нормален живот. Опасноста од војна и мобилизација ги преселила на друго место, но не им ги променила навиките. Дополнително, во Србија има најмногу луѓе кои се занимаваат со консултации и ИТ, а би седеле на компјутер и би нарачале храна и во Москва. Овде само чекаат да заврши војната за да се вратат“, вели нашиот соговорник.
Но, зошто Србија? Бидејќи културата е европска, за разлика од онаа на Казахстан, бидејќи доминантна религија е христијанската, што не е случај во Турција, бидејќи, политичката ситуација е неспоредливо постабилна отколку во Ерменија, а во Грузија многу локални жители сè уште непријатно се сеќаваат на војната со Русија. од 2008 година. Иако, додава Сергеј, многу Руси се вратиле во татковината – од приватни, деловни, финансиски причини…
БЕЛГРАД Е ПОСКАП ОД МОСКВА „Да се разбереме, ако сте дошле од Русија без јасен бизнис план или добро платена работа, шансата да заработите пари и да ви остане нешто практично не постои. „Ги споредив малопродажните цени во Белград и Москва и не ми се веруваше дека некои артикли чинат повеќе овде“, заклучува нашиот соговорник.
По две-три години луѓето сфаќаат дека не ја знаат средината во која живеат. За волја на вистината, ако има балон, во контакт со српската реалност повремено пука. Низ градот се раскажува анегдота за тоа како руски сопственик на кафуле со западни верувања се осмелил да разговара за геополитиката со Србите пред официјалното отворање на барот. Ден по тој спор, на ѕидот спроти кафулето се појави графитот „Косово е Србија“.
„Во Белград сигурно има повеќе од десет руски ресторани и кафулиња, но точната бројка е тешко да се одреди, бидејќи мислам дека буквално секој месец се отвора нешто ново“, 29-годишната Марина Васиљкина, основачот на школа за српки кко странски јазик („Да научиме српски“) и авторка на блогот „Вкусно во Белград“, кој ги запознава Русите, но и белграѓани, со понудата за гостопримство на српската престолнина.
Нејзиниот случај е специфичен – како завршен студент по српски јазик и книжевност на „Ломоносов“, таа во 2016 година се преселила од Москва во Белград за тука да ги заврши магистерските студии. Претходно, луѓето почесто го учеле јазикот од љубов кон Србија и Балканот, потвради интерес за култура и историја, поради патувања и љубовни или семејни односи. Сега тие го учат јазикот за да можат да функционираат во земјата во која се преселиле или планираат да го сторат тоа. Секој ден имаме нови студенти. Во исто време, често слушам од студенти дека пред една година немале намера да останат во Србија, туку дека се предомислиле. Најчесто тоа се млади активни луѓе, од 25 до 35 години“, вели нашата соговорнчка.
Сепак, таа се согласува со оценката дека руската заедница најмногу се движи во кругот на своите. Веќе речиси две години се чувствува некако како посредник меѓу штотуку пристигнатите сонародници и сограѓани со кои живее речиси осум години.
„Секогаш им велам на студентите дека грешат ако мислат дека го нашле својот пат во нова земја, но одат само во руски кафулиња, патуваат со руски агенции или работат само со руски сметководствени агенции. На руски, постои термин за ова што се преведува како „еден меур“ – живеете во земја што не е ваша, без никаква врска со неа. На почетокот може да изгледа дека е полесно, но по две, три или четири години луѓето сфаќаат дека не го знаат градот, јазикот и културата во која живеат. Кога дојдов во Белград, немаше руски книжарници, ресторани, фризерски салони… но прашање е колку ова ќе помогне во интеграцијата“, заклучува Васиљкина.
ОРГАНИЗИРАЊЕ НА КОНЦЕРТИ Русите генерално се држат до Русите, но тоа е случај со секоја емиграција. Прилично јасен знак за постоењето на локалниот руски балон е необичната промена во концертните активности што започнаа кога започна војната во Украина. Отприлика во тоа време, 34-годишниот организатор на концерти Павел Виленкин од агенцијата „Конектед“, која од февруари 2022 година организира меѓу четириесет и педесет настани, самостојно или во соработка со агенцијата „Саќе“, се пресели во Белград со деловни партнери.
„Беше јасно дека западните изведувачи нема наскоро да дојдат во Русија, но и дека на руските музичари ќе им биде многу потешко да договорат турнеи во Европа и на други места. А ако сепак се противат на одлуките на властите и ја добијат етикетата „странски агент“, нема да играат ниту во Русија. За да можеме воопшто да се занимаваме со нашата работа, ја преселивме во Белград. Со оглед на големината на градот, знаевме и дека пазарот ќе биде помал од Русија, со помалку простор за настани и помалку публика, па ништо не не изненади“, вели тој за НИН.
Од друга страна, српската публика беше изненадена од многу високите цени на билетите. Но, тука се случува еден вид „квака 22“, могуу руски и западни изведувачи никогаш немаше да дојдат во Белград, доколку помоќната руска публика масовно не се пресели таму.
На концертот на гитарскиот бенд „Ентер Шикари“ во Дом Омладине, фронтменот се изненадил што публиката едногласно ги пеела песните што ги изведувале. „Никогаш не сме свиреле во Белград“, рече тој на паузата меѓу песните. Но, затоа биле во Москва, Санкт Петербург и други градови од каде што најмногу доаѓаше публиката, што тој очигледно не го знаеше.
„Кога доаѓавме во Србија, секој концерт беше исполнет, но најмногу затоа што Русите, откако дојдоа во странска земја, решија да се дружат меѓу себе. Со текот на времето, бројот почна да се намалува, заедно со бројот на Русите во Србија, но и нивниот ентузијазам, па како организатори имаме нова задача – да ја анимираме локалната белградска публика. Точно е дека Русите генерално се држат до Русите, но тоа би било случај со секоја емиграција, каде било. Интеграцијата сепак бара време“, вели Виленкин.
КОЛКУ РУСИ ИМА ВО СРБИЈА? Според податоците на Европската комисија, од февруари 2022 година до јуни 2023 година, во Србија влегле 219.153 лица со руски пасоши. Од друга страна, Министерството за внатрешни работи соопшти дека до април 2023 година во Србија влегле 370.000 Руси, а во истиот период 340.332 од нив ја напуштиле земјата.
Од средината на мај околу 30.000 руски државјани добиле дозвола за привремен престој, а многумина побарале дозвола за постојан престој, што е еден од предусловите за добивање српски пасош по редовна процедура. Според посебна процедура која ги следи посебните интереси на Република Србија, од февруари 2022 до август 2023 година, дури 93 руски државјани, меѓу кои бизнисмени и спортисти, добиле српски пасоши. Во 2021 година, 17 руски државјани на овој начин ги добиле своите пасоши.
Според податоците на Републичкиот институт за статистика, во Србија во 2022 година биле регистрирани 10.486 руски државјани, што е трикратно зголемување во однос на 2011 година, кога имало 3.247. Попишани се оние лица кои престојуваат во Србија една или помалку година, но имаат намера да останат извесно време во земјава.
