Ова е најамбициозниот дипломатски проект на Украина за ставање крај на војната – конференцијата во Швајцарија. Првично беше наменет како почеток на крајот на војната, но многу работи во меѓувреме се променија.
РОМАН ГОНЧАРЕНКО
„Пат кон мирот“. Три збора на позадината на алпската идила: хотелски комплекс на планински врв, долу – сини води, горе – сино небо. Под ваквата фотографија на веб-страницата на швајцарското Министерство за надворешни работи се наоѓаат информации за самитот што ќе се одржи на 15 и 16 јуни во хотел во одморалиштето Бургеншток, во близина на Луцерн. Целта е „да се развие заедничка позиција за постигнување праведен и траен мир во Украина“. Русија не се споменува, а нејзините претставници не се поканети. Тоа е најголемиот дипломатски настан инициран од Киев во повеќе од две години војна против Украина.
На англиски, швајцарските домаќини го нарекуваат „самит за мир во Украина“, а на германски – „конференција на високо ниво“. Украинското Министерство за надворешни работи го користи името „светски самит за мир“. Различните имиња покажуваат колку се различни визиите за состанокот, првично замислен како почеток на крајот на војната што Русија ја води против Украина. Меѓутоа, во меѓувреме многу работи се променија, а очекувањата сега се значително пониски.
Што остана од „формулата на Зеленски“?
Украина и нејзините западни партнери очигледно очекуваа да преговараат за крај на војната откако Киев постигна придобивки. Вакви успеси имаше во есента 2022 година, кога украинската армија успеа да врати значителни делови од териториите окупирани од Русија во северните и јужните региони на земјата.
На самитот на Г-20 во Бали, претседателот Володимир Зеленски прв ја претстави својата визија – еден вид план за ставање крај на војната. Во Украина тоа беше наречено „формула за мир“ или „формула на Зеленски“.
Планот содржи 10 точки, меѓу кои прекин на непријателствата, повлекување на руските војници од Украина, трибунал за виновниците, потпишување документ за прекин на војната, гаранции за нуклеарната безбедност на Украина итн.
Се претпоставуваше дека со добивање поддршка за овие точки од што е можно повеќе земји, Украина ќе може да изврши притисок врз Русија да ја прекине војната според условите на Киев. Москва ги отфрла таквите барања, барајќи, меѓу другото, признавање на териториите што ги зазема.
Конференцијата во Швајцарија се подготвува од летото 2023 година, а досега се одржани два подготвителни состаноци на ниво на советници – во Данска и во Саудиска Арабија. Првата се совпадна навреме со украинската контраофанзива, која сепак не ги постигна целите. Наместо тоа, сега има застој на фронтот, со спорадични успеси на руската армија. Наспроти ова, некои набљудувачи не гледаат смисла да се одржи состанокот во близина на Луцерн, но Киев одлучи да не го одложи.
Без Кина, туку со Индија
Конференцијата е една од оние каде што е особено важно колку и кои земји учествуваат. Швајцарија покани повеќе од 160 делегации, а околу 100 го потврдија своето учество. Неколку дена пред отворањето на конференцијата, бројот на учесници се намали на околу 80, пишуваат медиумите. Украина ја обвинува Русија дека се обидува да го попречи состанокот.
Присуството на Кина како членка на Советот за безбедност на ОН е исклучително важно за Киев, но Пекинг одлучи да не испрати свој претставник, тврдејќи дека Русија не била поканета. Со невообичаено остар тон, претседателот Зеленски јавно ја прекори Кина дека на овој начин ги дестабилизира другите земји. Пекинг ги отфрли обвинувањата.
Во Швајцарија нема да дојде ниту генералниот секретар на ОН, Антонио Гутереш. Меѓу земјите од таканаречениот „глобален југ“, кои се важни за Киев, најзначајно ќе биде присуството на претставник на Индија.
Западните партнери на Украина ќе испратат свои лидери – нивните шефови на држави или влади ќе учествуваат во работата на форумот. Исклучок се САД, кои ќе бидат претставени од потпретседателката Камала Харис – и покрај итното барање на Зеленски до Џо Бајден лично да дојде во Швајцарија.
Во обид да обезбеди максимална застапеност, Украина направи значителни отстапки. Главните прашања – за крајот на војната и повлекувањето на руските трупи од украинската територија – беа отстранети од дневниот ред на состанокот. Од десетте точки на Зеленски, три ќе бидат дискутирани на тематските сесии: безбедноста на храната и, како дел од неа, слободата на пловидба во Црното Море, нуклеарната безбедност (се однесува на украинските нуклеарни централи) и хуманитарните аспекти, вклучително и размената на затвореници. на војната.
Украина не очекува пробив од самитот, а многу експерти се сомневаат дека тоа ќе биде чекор кон вистински мир. „Швајцарија нема да донесе одлука што некако ќе ја запре војната“, изјави за ДВ политикологот од Киев и директор на Институтот за светска политика Евгениј Магда. „Ако таму се соберат 100 учесници, Украина ќе може да изјави дека мнозинството од светската заедница е подготвено да разговара за мировниот план на Зеленски. Ова е максимум, ништо повеќе“, додава експертот.
Шолц: Киев сам ќе одлучи кога ќе ја покани Русија
Западниот печат напиша дека овој самит ќе биде прв, а следниот можеби ќе се одржи наесен, но веќе со учество на руски претставници. Германскиот канцелар Олаф Шолц, исто така, звучеше претпазливо во врска со вмешаноста на Русија. За време на посетата на Володимир Зеленски на Берлин, тој рече дека се надева оти во Швајцарија „ќе биде извлечен патот“ што води кон почеток на „процес во кој еден ден и Русија ќе има место на масата“. Кога ќе дојде тој момент – тоа зависи од Украина, додаде канцеларот.
Самиот Зеленски му посочи на германскиот Бундестаг дека времето за компромиси заврши. Ова е мислење и на мнозинството Украинци. Три четвртини од нив се против отстапување територии во име на мирот, покажа истражувањето на јавното мислење од декември 2023 година. Тогаш само 19% од Украинците се согласија на отстапки во корист на Русија.
