Крајот на овој конфликт не е на повидок и трошењето огромни суми пари за Украина може да биде политички непрофитабилно за западните влади, кои ја поддржуваат Украина. Дали е можно решавање на конфликтот според моделот на кој сопре војната во Кореја во 1953 година и раздвојување на силите под меѓународно посредништво?
Руско-украинската војна влезе во третата година, со големо исчекување во Европа за крајот на конфликтот, кој предизвика огромни човечки и материјални загуби на двете страни. Во Европа се поставуваат многу прашања за оваа долгорочна војна, која неочекувано избувна на нејзините граници и како таа ќе заврши во следните дванаесет месеци, особено: дали Европа ќе продолжи да го поддржува официјален Киев? Колку долго може да трае тешката финансиска поддршка за Украина? Каков е можниот развој на ситуацијата поради американските претседателски избори на крајот на годината и можноста за победа на републиканецот Доналд Трамп? Дали постои можност војната да заврши пред 2025 година? Најважното од овие прашања е: колку долго Европа всушност може да инсистира на исцрпување на финансиската поддршка за Украина?
Од почетокот на војната, ЕУ и нејзините земји-членки ставија на располагање 96 милијарди долари финансиска, воена и хуманитарна помош за Украина. На 1 февруари 2024 година, европските лидери се согласија да одвојат до 54 милијарди долари за поддршка на закрепнувањето, реконструкцијата и модернизацијата на Украина, како и нејзините напори да ги спроведе реформите како дел од нејзиниот процес за пристапување во ЕУ до 2027 година. Значи, досегашните обврски на ЕУ се повеќе од 150 милијарди долари. Велика Британија и вети на Украина повеќе од 15 милијарди долари од 2022 година, додека САД потрошиле 66 милијарди долари, а се планираат дополнителни 60 милијарди долари.
Крајот на овој конфликт не е на повидок и трошењето огромни суми пари за Украина може да биде политички непрофитабилно за западните влади, кои ја поддржуваат Украина. Политичките притисоци врз трошењето станаа поочигледни при изборите за Европскиот парламент (ЕП) во јуни годинава како и на националните парламентарни избори во неколку земји, вклучително и Обединетото Кралство, главниот сојузник на Украина.
Она што најмногу го загрижува Киев е таканаречениот „украински замор“, што значи намалување на симпатиите и поддршката на пошироката јавност во земјите од ЕУ. Изборите во Холандија и Словачка веќе резултираа со пад на поддршката, при што Словачка го запре големиот пакет помош за Украина. Холандија долго се премислуваше околу испораката на воените авиони.
Унгарија всушност застана на страната на Русија, за разлика од остатокот од ЕУ, и сака целосно да ја прекине помошта за Украина.
По големата полска поддршка и помош на Украина на почетокот на војната против Русија, тогашниот полски премиер Матеуш Моравјецки во септември 2023 година објави дека неговата земја ќе престане да ја вооружува Украина со цел да се фокусира на зајакнување на сопствените одбранбени сили. Ова се совпадна со тековниот спор меѓу двете земји во врска со извозот на украински житарки и заканата на Украина да поднесе тужба против Полска во Светската трговска организација (СТО). Полска го поддржа Киев со речиси три милијарди евра, вклучително и воена опрема вредна 1,5 милијарди евра.
Новата полска влада, која беше избрана во декември 2023 година, се врати на европскиот курс. Новиот премиер на Полска, Доналд Туск, инаку докажан европски политичар и поранешен претседател на Европскиот совет (2014-2019), ги посети Берлин и Париз во февруари 2024 година, во обид да ја зајакне соработката на полето на европската надворешна политика. Полската влада со Германија и Франција ја активираше формулата „Вајмарски триаголник“, продлабочувајќи ја надворешнополитичката и безбедносната соработка. Формулата „Вајмарски триаголник“ е сојуз формиран од три земји во 1991 година со цел да работат заедно на европските прашања.
Претседателските избори во САД на 5 ноември 2024 година.
Американскиот претседател Џо Бајден се соочува со тешкотии во усвојувањето на пакетот финансиска помош за Украина во американскиот Конгрес во изборна година, а она што ја зголемува оваа неповолна ситуација за Украина е можноста Доналд Трамп да се врати во Белата куќа следната година.
Трамп не ја кажа јасно својата политика кон Украина, освен тврдењето дека може да ја заврши војната во рок од 24 часа. Позната е анти-НАТО реториката на поранешниот американски претседател, неговиот општ презир кон европските институции и неговото зачудувачки восхит кон рускиот претседател Владимир Путин. Во ЕУ веќе се плашат од враќањето на Трамп на чело на САД. Иако никој не знае што би можел да значи уште еден мандат на Трамп во финансиска смисла, треба да се предвиди најлошото сценарио за Украина, каде армијата го губи моментот на терен и за очекување е Трамп да одлучи да ја прекине милијарда помош за Украина. Ова е загрижувачка перспектива за европската одбранбена политика, која веќе верува дека Путин се крие и се обидува да го чека Западот, така што следните 12 месеци се клучни за европските сојузници на Украина. Јасно е дека во интерес на Европа е Путин да не победи во оваа војна.
Во пресрет на претседателските избори во САД неминовно ќе се постави прашањето што ќе биде со европската безбедност во отсуство на САД? Иако е точно, дека украинската безбедност е директно поврзана со пошироката европска безбедност и како да се поддржи Киев? Долгорочната цел на Европа е да постигне поголема безбедносна независност од Вашингтон, што не е во согласност со американската трансатлантска политика.
Во следните 12 месеци, Брисел започна да користење замрзнати руски средства за финансирање на Украина. Иако овие средства не можат легално да се користат за купување оружје, тие можат да се користат за покривање на трошоците за репарации. Дипломатите стравуваат дека создавањето преседан за користење замрзнати средства за собирање пари за војни во странство може да им даде зелено светло на земјите како Кина да го сторат истото во конфронтација со Западот, бидејќи, Пекинг минатата година донесе нов закон што го олеснува правењето слично работи со странски средства во Кина.
Дури и ако Претставничкиот дом на американскиот Конгрес одобри дополнителни 60 милијарди долари за поддршка на Украина, нема изгледи за запирање на руската офанзива или дури и одвраќање на Русија од продолжување на оваа војна.
Дали е прашање на време кога поранешниот претседател Доналд Трамп ќе се врати во Белата куќа? Што ќе прави во вториот мандат, кои лекции ги научил и кои грешки нема да ги повтори? Трамп ја омаловажува политиката на претседателот Бајден, но тој не нуди алтернатива, вклучително и неговите обвинувања против американската администрација за предавање на Украина на Русија, критикувајќи ја политиката на Бајден да не испраќа војници во Украина, иако сите знаат дека Трамп нема да испрати војници во Украина . Трамп нема да ги оптоварува Американците со големи финансиски трошоци, ќе бара можност за практично решение, со прифаќање на неопходните украински отстапки и нивната цена и преговарање на нивна основа.
Трамп не верува во принципите и вредностите во кои веруваат Европејците, т.е. слободата и суверенитетот на Украина и други оправдувања, кои не влегуваат во неговите приоритети или калкулации. Веројатно ќе разговара со Путин за излез од кризата, а тоа најверојатно ќе се случи на сметка на Украина, која нема некои важни карти кои се важни за Трамп и неговата опортунистичка природа.
САД е држава на институции, кои доминираат во конечната одлука, далеку од интересите на партиите и поединците. Институциите се тие кои често ги ублажуваат каприците на американските претседатели и администрации, особено ако чувствуваат реална закана за американската национална безбедност, а тоа го видовме многупати во врска со одредени политички одлуки во ерата на претседателите Барак Обама и Трамп. Дури и ако американската администрација постапува во согласност со сопствените интереси, последниот збор го имаат американските центри за одлучување. Затоа нема вистински страв дека идниот американски претседател ќе ја загрози украинската државност и интегритет.
Статус кво е „корејското писмо“ за запирање на конфликтот во Украина?
И покрај тоа што Русија го негираше постоењето на дискусии за „корејското сценарио“, тоа е корисно решение за Москва поради многу причини. Војната на Русија против Украина со месеци е во фаза на исцрпеност. „Корејското сценарио“ и гарантира на Русија зачувување на територијата што ја окупираше во источна и јужна Украина, како и воспоставување на нејзините позиции на граничната линија од околу 1.000 километри.
„Корејско писмо“ или „38. паралела“ обично се нарекува решението постигнато по Корејската војна (1950-1953) на линијата за прекин на огнот меѓу Северна и Јужна Кореја каде што се протега демилитаризираната зона меѓу двете Кореи. Но, ова сценарио не вклучуваше потпишување на мировен договор меѓу двете земји, што значи дека тие де факто војуваат и по 1953 година.
Доколку ова сценарио се спроведе во рамките на сегашните борбени линии и во идните мировни преговори, Украина директно ќе загуби околу 100.000 квадратни километри. Ќе биде поделен на два дела, од кои првиот е под контрола на Русија, а се наоѓа во јужните и југоисточните региони, вклучувајќи го и полуостровот Крим, кој Москва го анектираше во 2014 година. Воспоставувањето на демилитаризирана зона длабока неколку километри обезбедува примирје, создавајќи де факто замрзнат конфликт. За воспоставување демилитаризирана зона потребни се мировни сили на демаркационите линии. Во сегашните околности, распоредувањето на силите на НАТО во Украина е неопходно за да се гарантира безбедноста на Украина.
На 26 февруари 2024 година, францускиот претседател Емануел Макрон рече дека не ја исклучува можноста за распоредување француски копнени трупи во Украина. По завршувањето на конференцијата за помош на Украина во Париз, Макрон додаде дека се отворени сите опции за да се осигура дека Русија нема да победи во војната против Украина. Неколку членки на НАТО, меѓу кои и САД, Германија и Велика Британија, веднаш го отфрлија овој предлог. Се поставува прашањето дали предлогот на францускиот претседател е почеток на воспоставување на разграничувачки линии по корејско сценарио?
Украина нема да прифати никаква формула за замрзнување на конфликтот според „корејското сценарио“, освен ако целосно не престане поддршката од Западот, што не се очекува во догледно време, бидејќи Европа се уште ја смета Украина за своја прва линија на одбрана.
Новата турска мировна иницијатива беше објавена на маргините на Дипломатскиот форум во Анталија на 3 март 2024 година и по средбата на шефовите на дипломатиите на Турција и Русија, Хакан Фидан и Сергеј Лавров. „По прашањето за Украина, нашето мислење е дека двете страни ги достигнаа границите на она што можат да го добијат од војната. Сметаме дека е време да започнеме дијалог за прекин на огнот“, рече турскиот министер за надворешни работи Фидан. Се поставува прашањето, дали оваа турска иницијатива е продолжение на африканската иницијатива од јули 2023 година или сè уште е во согласност со визијата на Макрон за прекин на конфликтот.
Главните насоки на политиката на Путин во 2024 година се одржувањето на статус кво на украинското бојно поле. Геополитичките и воените експерти не очекуваат Кремљ да изврши напад од големи размери. Ова има силно оправдување од нивна гледна точка. На Москва не и е потребна промена на воената демаркациона линија, што може да предизвика промена на постојниот однос на силите. Ова значи зацврстување на „путинистичкиот“ пристап во Русија многу години откако Западот очекуваше негов колапс.
Во сегашните околности, Москва сега е во делумна победничка позиција во „војната за трошење“. Затоа, нејзината ориентација е насочена кон проширување на јазот меѓу државите на Западот во светлината на растечкото европско незадоволство. Русија очекува уште неколку земји да го следат примерот на Словачка, Унгарија и Холандија во омекнувањето на тонот кон Москва.
Во истиот контекст, Русите знаат дека западните магацини останаа без оружје и муниција, што значи дека трошоците за снабдување на Украина ќе бидат поголеми во следната фаза. Ова почнува да се рефлектира во тенденцијата на некои западни земји да поддржат формирање на заедничка одбранбена индустрија со Киев како алтернатива на воената испорака на оружје и технологија произведена во земјите на НАТО. Дури се разгледува можноста земјите од Западен Балкан со своите проширени капацитети да учествуваат во производството на потребната муниција за Украина.
За Русија, стагнацијата во конфликтот претставува важна основа за поттикнување внатрешни конфликти во Украина, кои би можеле да се развијат како што се приближува датумот на украинските претседателски избори, кои досега беа пролонгирани. Мандатот на украинскиот претседател Володимир Зеленски истекува во мај 2024 година. Според уставот, изборот на новиот шеф на украинската држава треба да се одржи во последната недела од март, но поради војната најверојатно нема ни да започне изборниот процес.
(ИФИМЕС)
